بررسی ترکیبات شیمیایی اسانس گیاه تازه و خشک جعفری معطر (Tagetes minuta L.) و اثر ضدلارو پشه آنوفل استفنسی Anopheles stephensi))

مقدمه: با توجه به اینکه حدود یک میلیارد نفر از جمعیت جهان در معرض ابتلا به بیماری مالاریا هستند و سالیانه حدود 2 میلیون نفر در اثر ابتلا به این بیماری از بین می‌روند، از مالاریا می‌توان به عنوان مهم‌ترین بیماری انگلی در سطح جهان نام برد. امروزه با بروز مقاومت نسبت به حشره‌کش‌های موجود و عوارض سوء این مواد بر اکوسیستم، سعی بر یافتن مواد طبیعی است که دارای کمترین عوارض جانبی و حداکثر کارایی باشند. هدف: طبق بررسی‌های انجام شده اثر لارو کشی مناسبی از گیاه جعفری معطر دیده شده است. این گیاه گونه‌ای از خانواده Asteraceae است و به صورت خودرو در جنوب آمریکای جنوبی (آرژانتین، برزیل و ﭘرو) رشد می‌کند. به منظور بررسی‌های دقیق‌تر، بذر آن در منطقه زردبند کشت شد و اسانس آن در نمونه خشک و تازه مقایسه و اثر ضدلاروی آن مقایسه شد. روش بررسی: تحقیقات کتابخانه‌ای و بررسی کارهای انجام شده در ایران و سایر کشورهای جهان صورت گرفت. جمع‌آوری گیاه کاشته شده، خشک نمودن گیاه در سایه و اسانس‌گیری به وسیله دستگاه کلونجر با آب مقطر و تعیین درصد آن انجام شد. آنالیز اسانس توسط دستگاه GC/MSو تفسیر طیف‌ها و شناسایی مواد متشکله و بررسی اثر کشندگی اسانس بر روی لارو پشه آنوفل از گونه استفنسی بر طبق آزمون استاندارد سازمان بهداشت جهانی2 صورت گرفت. نتایج: بازده اسانس حاصل از گیاه خشک شده جعفری معطر 1 درصد حجمی/ وزنی بود و مهم‌ترین ترکیبات ان عبارت بودند از: ترانس– اوسیمنون (ترانس – تاجتنون) (89/19 درصد)، سیس – اوسیمن (67/17 درصد)، دی هیدرو تاجتون (56/5 درصد)، سیس – تاجتون (03/5 درصد) و بازده اسانس به دست آمده از گیاه تازه جعفری معطر 1/1 درصد حجمی/ وزنی بوده و اصلی‌ترین مواد شناسایی شده دران شامل مواد ذیل بودند: سیس– اوسیمن (7/33 درصد)، سیس– اوسیمنون (سیس- تاجتنون) (6/9 درصد)، ترانس-اوسیمنون (ترانس– تاجتنون) (12/8 درصد)، لیمونن (5/5 درصد)، آلو اوسیمن (4/5 درصد)، سیس- تاجتون (95/4 درصد). نتایج تست‌های بیولوژیک برروی اسانس گیاه تازه عبارت بودند از: mg/L 0532/1 LC50: mg/L 8311/3 LC90: نتایج تست‌های بیولوژیک برروی اسانس گیاه خشک عبارت بودند از: mg/L 3015/1 LC50: mg/L 0719/5 LC90: نتیجه‌گیری: قدرت حشره‌کشی روغن‌های فرار حاصل از این گیاه در مقایسه با حشره‌کش‌های شیمیایی و دیگر ترکیبات طبیعی بسیار قابل توجه است و با عنایت به بازده مناسب اسانس یعنی حدود 1 درصد، به لحاظ اقتصادی به کار بردن اسانس تام به عنوان حشره‌کش مقرون به صرفه خواهد بود. بنابراین کشت انبوه این گیاه همراه با فراوری مناسب ضدلارو آنوفل و سایر فرآورده‌های بیولوژیک پیشنهاد می‌شود.