بررسی بازتاب ملکوت اعمال در شاهنامه‌ی فردوسی

ملکوت اعمال یا پادافره ایزدی در عرفان اسلامی جایگاه خاصی دارد. بر اساس این مؤلفه، اعتقاد بر این است که هر کنش نیک یا بد در همین دنیا، ملکوتی دارد که تبعات خیر یا شر آن دامنگیر کنش‌گر می‌شود و علاوه بر بازخواست کنش‌گر در آن دنیا در پیشگاه خداوند، در همین دنیا نیز هر شخصی متناسب با نوع کارکردش، نتیجة خیر یا شر آن را می‌بیند؛ چنانکه در ادیان هند نیز از این قانون کنش و واکنش، به کارما یاد می‌شود. در این جستار نگارنده با واکاوی کل شاهنامه به این امر دست یافت که فردوسی حکیم نیز علاوه بر معارف حکمی پیش از اسلام، با آگاهی از آبشخور عرفان اسلامی، بر این دیدگاه است که سوای از بازخواست روز قیامت، هر شخصی در این دنیا نیز ثمرة اعمال خود را درمی‌یابد و لذا ما را به کردار نیک رهنمون می‌شود تا تبعات شر گناه، دامنگیرمان نشود. از جمله‌ مواردی که در شاهنامه، کنش‌گر به محض انجام کنش نیک یا بد، ثمرة آن را در همین دنیا می‌بیند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: دادگری،کین‌ورزی، آشتی‌جویی، ریختن خون بی‌گناه، مرزشکنی، خوارداشت پادشاه، شاه‌کشی، جفاپیشگی و منی کردن، بیدادگری، ، فرزندکشی، عهدشکنی، کشتن دربندان بی‌پناه، تسخیر غاصبانة قدرت و... .