بررسی اسنادی کشمکش‌های والیان پشتکوه (ایلام) با حکومت عثمانی، بر سر معادن نمک (1255-1347 ق./ 1838-1928)

هدف: هدف پژوهش حاضر، بررسی اختلاف‌ها و کشمکش‌های میان والیان پشتکوه و حکومت عثمانی، بر سر معادن نمک واقع در مرز ایران با عثمانی، در فاصلۀ سال‌های 1255 تا 1347ق. (1838-1928) می‌باشد. روش/ رویکرد پژوهش: این مقاله، با روش توصیفی و تحلیلی، بر پایۀ اسناد موجود و منابع کتابخانه‌ای انجام شده و پس از ارزیابی داده‌های تاریخی و تجزیه و تحلیل آن‌ها، به سازماندهی و استنتاج پرداخته شده است. یافته‌ها و نتایج پژوهش: یافته‌ها حاکی از آن است که یکی از موضوع‌های مورد اختلاف میان والیان پشتکوه (ایلام) و پاشایان بغداد- که تابع حکومت عثمانی بودند- معادن نمک بود. حدود تقریبی این معادن، در شمال غربی پشتکوه و در مرز ایران و عثمانی بود و به نام‌های دشتلگ، تاریکه، و داودر خوانده می‌شدند. اهمیت اقتصادی این معادن، و تلاش والیان پشتکوه و پاشایان بغداد، برای در اختیار گرفتن این معادن، باعث ایجاد کشمکش‌هایی میان دو طرف شد. حسن‌خان، اولین والی پشتکوه، و پسر او حیدرخان، به خوبی توانستند تسلط خود را بر معادن حفظ کنند و حتی حیدرخان پا را فراتر نهاد و معدن نمک واقع در خاک عثمانی را تصرف کرد. اما عباسقلی‌خان، به دلایل متعددی نتوانست تسلط خود را بر این معادن حفظ کند و این معادن در زمان او به تصرف عثمانی‌ها درآمد. پس از عباسقلی‌خان، پسر عموی او حسین‌قلی‌خان، مشهور به ابوقداره، به حکومت رسید. او، معادن نمک را از عثمانی‌ها باز پس گرفت و در زمان پسرحسین‌قلی‌خان، یعنی غلامرضاخان، این معادن بدون دغدغه جزء خاک پشتکوه باقی ماندند. این پژوهش، سعی دارد با مطالعۀ اسنادی به بازسازی روند اختلاف‌ها و چگونگی حل و فصل آن‌ها میان دو کشور بپردازد.