بررسی اجزای کلام در روایت‌های هزار و یک شب بر پایۀ نظریۀ روایت‌شناسی تودوروف

نوشتۀ حاضر روایت‌های هزار و یک شب را بر پایۀ نظریۀ روایت تودوروف دربارۀ اجزای روایت، شامل اسم، صفت و فعل (شخص، ویژگی و کنش) بررسی می‌کند. به این منظور اشخاص روایت‌های هزار و یک ‌شب بر پایۀ سنّت دستوری زبان فارسی در سه ردۀ اسامی جنس، اسامی خاص و اسامی ناشناس، دسته‌بندی می‌شوند و در هر مورد، با توضیح افعال (کنش‌ها) و اوصاف (ویژگی‌های) اشخاص داستانی، چگونگی ارائۀ معنا در متن، در قالب یک دستور پایۀ روایتی توضیح داده می‌شود. در این رده‌بندی، اصطلاح اسم جنس، نشان‌دهندۀ آن دسته از اشخاص داستانی است که معرف همۀ افراد نوع خود هستند و علی‌رغم نقش‌های متفاوتی که در داستان ایفا می‌کنند، پیوسته با صفتی یگانه معرفی می‌شوند. منظور از اسامی خاص، شخصیت‌های تاریخی یا داستانی مشهوری هستند که با اسم خود معرفی می‌شوند و آشنایی مخاطب با این شخصیت‌ها و ویژگی‌ها و مناسبات آن‌ها، پیشاپیش صفات ویژۀ آن‌ها را در ذهن خواننده تداعی می‌کند و شخصیت‌های ناشناس، افراد بی‌نام و نشانی هستند که تنها نمونۀ نوعی یک ویژگی اخلاقی و خصیصۀ روانی به شمار می‌روند. نام‌گذاری این اشخاص نیز با توجّه به صفتی که معرف آن‌هاست، صورت می‌گیرد؛ مثل آموزگار ابله، زن پرهیزگار، عیار جوانمرد و... .