بررسی اثر میدان الکترومغناطیسی با فرکانس بسیار پایین بر هیستولوژی کبد موش سوری

زمینه و هدف: با وجود استفاده وسیع از دستگاه‌های مولد امواج الکترومغناطیسی در زندگی روزمره، هنوز آثار بیولوژیک آنها بر بافت‌های بدن مورد بحث است. در مطالعه کنونی اثرات امواج الکترومغناطیسی بر کبد موش سوری بررسی گردید. روش بررسی: در این مطالعه، 30 سر موش سوری ماده به‌صورت تصادفی به 3 دسته: 1- گروه در معرض میدان الکترومغناطیس؛ 2- شم؛ 3- کنترل تقسیم شدند. گروه در معرض میدان الکترومغناطیس به مدت 2 ماه روزانه 4 ساعت در معرض میدان الکترومغناطیس با فرکانس Hz50 و شدت 5/0 میلی‌تسلا قرار گرفت، گروه شم نیز بدون قرارگرفتن در معرض امواج، داخل دستگاه مولد امواج الکترومغناطیس گذاشته شد. در پایان 2 ماه، حیوانات بیهوش شده و کبد آنها خارج گردید. پس از تهیه لام‌های میکروسکوپی، ابتدا ساختار کلی کبد بررسی، سپس تعداد سلول‌های کوپفر و تعداد سلول‌های نکروزه با استفاده از نرم‌افزار Image Tool تعیین شد. داده‌های حاصله با آزمون آنالیز واریانس و تست تعقیبی دانت آنالیز مقایسه گردید. تغییرات p کمتر از 05/0، معنی‌دار در نظر گرفته شد. یافته‌ها: در این مطالعه میانگین تعداد سلول‌های کوپفر گروه در معرض میدان الکترومغناطیس نسبت به گروه شم و کنترل، افزایش معنی‌داری داشت ]در هر دو مورد (001/0p<)[، ولی میانگین تعداد سلول‌های کوپفر در گروه شاهد نسبت به گروه کنترل، تفاوت معنی‌داری را نشان نداد. میانگین تعداد سلول‌های کبدی نکروزه در گروه تجربی نسبت به گروه کنترل و شم نیز افزایش معنی‌داری نداشت. همچنین بین میانگین تعداد سلول‌های نکروزه در گروه شم با گروه کنترل، تفاوت معنی‌داری وجود داشت. در مطالعات کیفی نیز هیچ‌گونه به‌هم‌ریختگی در ساختمان لوبول‌های کبدی و سینوزوئیدهای کبدی گروه در معرض میدان نسبت به گروه‌های کنترل و شم مشاهده نشد. نتیجه‌گیری: طبق نتایج این مطالعه، مواجهه با میدان الکترومغناطیسی در مدت زمان طولانی می‌تواند به افزایش تعداد سلول‌های کوپفر کبد منجر شود، ولی بر میزان نکروز در سلول‌های کبدی موش سوری اثری ندارد.