بررسی اثر انواع محیط کشت بر ریزازدیادی سرو کهنسال ابرکوه (Cupressus sempervirens L. var. horizontalis )

سابقه و هدف: سرو ابرکوه (Cupressus sempervirens L. var. horizontalis (Mill) Gord) از کهنسال‏ترین درختان دنیا می‌باشد. از آنجا که این گیاه طی زندگی طولانی خود، شرایط محیطی نامساعد زیادی را تحمل نموده است، لذا در صورت ازدیاد این گنجینه ارزشمند، می‌توان جمعیت گیاهی زیادی را با توانایی مقاومت به شرایط نامساعد محیطی تولید نمود. یکی از بهترین روش‌های نگهداری، حفظ و ازدیاد گیاهان در حال انقراض و کمیابی همچون این گیاه، کشت ‌بافت آن است. پژوهش حاضر به ‌منظور تعیین بهترین محیط کشت و غلظت بنزیل آدنین (BA) در تکثیر درون شیشه‌ای سرو ابرکوه انجام شد. مواد و روش‌ها: در این پژوهش، هفت محیط کشت‌ها شامل موراشیک و اسکوگ (MS) و انواع محیط کشت MS تغییریافته شامل ½ MS، ¾ MS، MS بدون نیترات آمونیوم (NH4NO3)، MS با نصف مقدار منابع نیتروژن (KNO3, NH4NO3)، MS با ویتامین تغییریافته گروه 1 و 2 همراه با سه غلظت‏ BA (صفر، 1/0 و 1 میلی‏گرم در لیتر) در مرحله استقرار و پنج غلظت (صفر، 1، 5/1، 2 و 5 میلی‌گرم در لیتر) در مرحله پرآوری استفاده گردید. آزمایش‏ها در هر دو مرحله به‌صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی با پنج تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. یافته‌ها: در مرحله استقرار، بیشترین رشد طولی و کمترین درصد قهوه‌ای (53/14 درصد) شدن در محیط کشت ½ MS حاصل شد. همه محیط‌های کشت مورد استفاده در مرحله استقرار به جز MS با نصف مقدار منابع نیتروژنی منجر به حفظ سبزینگی ریزنمونه‌ها شدند. با افزایش غلظت BA، طول شاخساره به‌طور معنی‌داری افزایش یافت. به‌طوری که بیشترین رشد طولی در محیط‌های کشت حاوی 1 میلی-گرم در لیتر BA به‌دست آمد. در تمام محیط‌های کشتی که میزان نیتروژن تغییر یافته یا حذف شده بود، میزان رشد طولی و تولید شاخساره به‌طور معنی‌داری نسبت به سایر محیط‌های کشت کاهش یافت. در مرحله پرآوری، بیشترین تعداد شاخه و رشد طولی در محیط کشت ½ MS حاوی 2 میلی‌گرم در لیتر BA و بیشترین درجه سبزینگی در ریزنمونه‌های کشت شده در محیط‌های کشت MS و ½ MS حاصل شد. بر اساس نتایج مشخص شد که با افزایش غلظت BA در مرحله پرآوری، طول و تعداد شاخساره به‌طور معنی‌داری افزایش یافت، در حالی‌که درجه سبزینگی به‌طور معنی‌داری کاهش یافت. نتیجه‌گیری: به‌طور کلی، میزان پرآوری، طول و تعداد شاخساره به میزان قابل توجهی به مقدار مواد غذایی دریافتی و نوع محیط کشت وابسته است. بنابر نتایج حاصل از این پژوهش، جهت ریزازدیادی سرو ابرکوه محیط کشت ½ MS حاوی 1 میلی‌گرم در لیتر BA در مرحله استقرار و 2 میلی‌گرم در لیتر BA در مرحله پرآوری، توصیه می‌گردد.