بررسی آرایۀ جدول در نسخ خطی؛ با تأکید بر متون قرون چهارم تا نهم هجری قمری
نویسندگان
چکیده مقاله:
جدول آرایه‌ای ساده است که در نسخه‌های اسلامی اولیه هم دیده می‌شود. می‌توان این جداول را بر اساس نقش آنها در صفحه‌آرایی به دو شکل جداول کاربردی و جداول تزیینی تقسیم کرد. با توجه به اینکه این آرایه‌ها به‌صورت مستقل و با تکیه بر نمونه‌های متقدم موجود در نسخ اسلامی کمتر مورد پژوهش قرار گرفته‌اند مطالعۀ پیش‌رو ضرورت یافته‌است. از طرفی شناخت هرچه بهتر این آرایه شناخت جنبه‌های دیگر هنر کتاب‌آرایی را هم تسهیل می‌کند. هدف این پژوهش شناخت این آرایه، پیشینه و سبک‌ها و ابزارهای مرتبط با آن بوده‌است. پرسش‌های مطرح در این زمینه عبارت بوده‌اند از: 1) آیا تعاریف لغوی موجود از جداول (اعم از کاربردی و یا تزیینی) در متون با توجه به نمونه‌های موجود از هریک از آنها در نسخه‌های خطی مطابقت دارد؟ 2) پیشینۀ جدول وجدول کشی با استناد بر متون به چه تاریخی باز می‌گردد؟ 3) چه سبک‌هایی از جدول‌کشی در متون ذکر شده‌است؟ در مقالۀ پیش‌رو در مرحله نخست متون به روش تحلیل محتوایی مورد بررسی قرار گرفته و سپس سبک‌های مطرح‌شده در متون در نسخ خطی شناسایی و معرفی شده‌اند و برای جمع‌آوری اطلاعات علاوه بر اینکه متون منثور و منظوم در بازۀ زمانی مدنظر مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته‌اند، تمامی نسخ خطی همزمان با متون نیز در کتابخانه‌های مجلس و ملک و دانشگاه تهران مشاهده و مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند. در نتیجۀ این پژوهش تعاریفی دقیق‌تر برای هر دو دسته از جداول ارائه شد، ضمن اینکه با توجه به متون مشخص گردید که پیشینۀ جداول کاربردی در نسخ خطی به پیش از اسلام باز می‌گردد، هرچند که قدیم‌ترین جدول کاربردی در نسخ اسلامی موجود، متعلق به قرن چهارم قمری است و در مقابل، واژۀ جدول در معنای جداول تزیینی از قرون پنجم و ششم در متون بکار برده شده‌است و این در حالی است که از قرون اولیه جداول تزیینی در نسخ خطی (مصاحف) دیده می‌شوند. سبک‌هایی از نحوۀ جدول‌کشی همچون جدول سه‌تحریر و سیمین و شنگرف، نیز در متون آمده که اغلب آنها نیز در نسخ خطی تا پیش از قرن نهم شناسایی شده‌اند.
منابع مشابه
نقدی بر مقاله «بررسی نسخ خطی و مرقعات ایرانی قرون هشتم تا دهم هجری قمری در موزه توپقاپیسرای»
متن کامل
نقدی بر مقاله «بررسی نسخ خطی و مرقعات ایرانی قرون هشتم تا دهم هجری قمری در موزه توپقاپیسرای»
0
متن کاملشیوههای اجرایی و سیر تحولات تزئینات گچی معماری ایران در قرون هفتم تا نهم هجری قمری
قرون هفتم تا نهم هجری قمری از دوره‌های مهم تاریخ هنر ایران است که در آن بسیاری از هنرها به پشتوانه دوران قبل از خود (سلجوقیان و خوارزمشاهیان) دستخوش تحولات چشمگیری شده‌اند. یکی از هنرهایی که در این دوره بسیار مورد توجه بوده، هنر گچبری است که آثار بسیار زیادی از آن به جای مانده است. استفاده از گچ در تزئینات معماری این قرون به سرحد کمال رسیده و با برجستگی بیشتر و طرح‌های پیچیده‌تر اجراء شده است. ...
متن کاملبازتاب مقامات حضرت مریم (س) در متون عرفانی از قرن چهارم تا قرن نهم هجری
آیاتی که در قرآن کریم دربارة مقام و منزلت حضرت مریم (س) نازل شده است، در ادبیات عرفانی بازتاب گسترده‌ای یافته است. از دیدگاه عرفا، شفقّت بر خلق از جمله ویژگی‌های برجستة اولیا است و آرزوی مرگ کردن حضرت مریم (س) نه به دلیل ترس از ملامت خلق، بلکه به سبب شفقّت او بر آدمیان بود تا به سبب نسبت دادن اتّهامات ناروا به آن حضرت، گرفتار عقوبت نشوند. حضرت مریم (س) به سبب مخالفت با هوای نفس و صبر در برابر سختی...
متن کاملامام علی(ع) در متون صوفیه (با تأکید بر متون تصوف تا قرن پنجم قمری)
سیمای امام علی(ع) در تألیفات صوفیه بازتاب یافته است و بر این اساس می‌توان متون تصوف را جزو منابع شناخت حضرت به‌شمار آورد. در این مقاله با تأکید بر چهار عامل تأثیرگذار در ذهنیت صوفیه نسبت به امام علی(ع)، کوشش شده است تا تصویر ایشان از حضرت بررسی شود. این چهار عامل عبارتند از: الف- اوصاف شخصیِ امام علی(ع) در روایات و احادیث مورد استفادة صوفیه که اغلب ماخوذ از منابع سنی هستند. ب- نسبت امام علی(ع) ب...
متن کاملبازتاب مقامات حضرت مریم (س) در متون عرفانی از قرن چهارم تا قرن نهم هجری
آیاتی که در قرآن کریم دربارة مقام و منزلت حضرت مریم (س) نازل شده است، در ادبیات عرفانی بازتاب گسترده ای یافته است. از دیدگاه عرفا، شفقّت بر خلق از جمله ویژگی های برجستة اولیا است و آرزوی مرگ کردن حضرت مریم (س) نه به دلیل ترس از ملامت خلق، بلکه به سبب شفقّت او بر آدمیان بود تا به سبب نسبت دادن اتّهامات ناروا به آن حضرت، گرفتار عقوبت نشوند. حضرت مریم (س) به سبب مخالفت با هوای نفس و صبر در برابر سختی...
متن کاملمنابع من
با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید
ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده{@ msg_add @}
عنوان ژورنال
دوره 15 شماره 53
صفحات 99- 113
تاریخ انتشار 2020-03-20
با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.
میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com
copyright © 2015-2023