بحران عقلانیت ابزاری و نمود آن در سینمای استنلی کوبریک
نویسنده
چکیده مقاله:
یکی از مفاهیم اجتماعی و فلسفی رایج در عصر جدید، مفهوم عقلانیت ابزاری است که تفاوت های مهمی با انواع عقل دارد و رواج آن به پیدایش سازمان های عقلانی یا همان نهادهای بوروکراتیک معاصر انجامیده است. مزایا و معایب غلبه ی عقلانیت ابزاری در جهان معاصر مورد توجه بسیاری از اندیشمندان و هنرمندان معاصر بوده است و هریک کوشیده اند نسبت به این نوع از عقلانیت موضع گیری کنند. این تلاش ها به واکاوی بیشترِ زیستن در سپهر عقلانیت ابزاری در جوامع مدرن انجامیده است. در پژوهش حاضر ابتدا عقلانیت ابزاری به کمک آرای ماکس وبر تشریح و نشان داده می شود که چگونه به باور او عقل ابزاری در بستر عوامل تاریخی، در شکل گیری جوامع مدرن نقشی اساسی ایفا کرده است. سپس به این پرسش ها پاسخ داده خواهد شد که چگونه کنش های مبتنی بر هدف، به غلبه ی عقلانیت ابزاری می انجامند و چگونه عقلانیت ابزاری با آن انضباط و فرمانبرداری که پدید می آورد، محدود کننده ی کنشگر است و در نهایت در وجهی تراژیک، مقوّم مفهوم قفس آهنین خواهد بود. در ادامه، پس از اشاره به برخی از نمودهای عقلانیت ابزاری در هنر معاصر، با واکاوی سینمای استنلی کوبریک، نشان داده می شود که چگونه عقلانیت ابزاری و بحران حاصل از آن موضوع محوری این فیلمساز بوده است و تفاوت رویکرد او با سایر رویکردها چیست.
منابع مشابه
عقلانیت مدرن و بحران فقه
امروزه و با تحولات دنیای جدید، پاره‌ای احکام فقهی در دوران معاصر (یا در برخی نقاط جغرافیایی) - نه به این دلیل که موضوع آنها منتفی شده، بلکه به سبب پیامدهای نامطلوبی که اجرای آنها به دنبال دارد - قابل اجرا نیستند. از این مسئله گاه به «بحران فقه» یاد میشود. از جمله راه‌کارهای پیشنهادی برای حل این - به ظاهر -بحران،بازسازی عقلانیت فقهی بر اساس عقلانیت مدرن است. این راه حل به سبب تعهدات شناخت ...
متن کاملعقلانیت مدرن و بحران فقه
امروزه و با تحولات دنیای جدید، پاره ای احکام فقهی در دوران معاصر (یا در برخی نقاط جغرافیایی) - نه به این دلیل که موضوع آنها منتفی شده، بلکه به سبب پیامدهای نامطلوبی که اجرای آنها به دنبال دارد - قابل اجرا نیستند. از این مسئله گاه به «بحران فقه» یاد می شود. از جمله راه کارهای پیشنهادی برای حل این - به ظاهر -بحران،بازسازی عقلانیت فقهی بر اساس عقلانیت مدرن است. این راه حل به سبب تعهدات شناخت ش...
متن کاملماکس وبر و احیای حاکمیت سیاسی در عصر سلطۀ عقلانیت ابزاری
در دورۀ مدرن، دولت همچون سایر شئون زندگی تحت سلطۀ روزافزون عقلانیت ابزاری قرار گرفته است که بازتاب آن را در نفوذ دیوان‌سالاری به حوزة اهداف سیاسی می‌توان مشاهده کرد.. ماکس وبر از طریق پژوهش در بنیادهای تاریخی و فلسفی دولت مدرن و ارائۀ فرم سیاسی دولت دموکراتیک، در پی اصلاح محدودیت‌های به‌وجودآمده برای اعمال حاکمیت سیاسی ملت آلمان بود. به باور او، سلطة دیوان‌سالاران بر حوزة اهداف سیاسی را م...
متن کاملکارآمدی عقلانیت سیستمی در مواجهه با بحران کرونا
عقل برای حل یا مهار بحران فردی و اجتماعی، ابزاری مطمئن تصور میشود و عقلانیت ایجاد شده در پرتو آن مجموعهای از اقدامات را به هم پیوند میزند. برخی از اندیشمندان فقط عقلانیت علمی یا برتری آن را پذیرفتهاند و برخی دیگر دامنهی عقلانیت را تا حدی گسترانیدهاند که عملکرد انسان در ساحت زندگی روزمره و یا ارزش‌گذاریهای اخلاقی را نیز در برمیگیرد. در عقلانیت سیستمی هیچ عقلانیت هژمونیک یا مسلطی که داعیه...
متن کاملمنابع من
با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید
ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده{@ msg_add @}
عنوان ژورنال
دوره 7 شماره 13
صفحات 61- 71
تاریخ انتشار 2017-03-14
با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.
میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com
copyright © 2015-2023