بازشناسی تطبیقی الگوهای هندسۀ فراکتال در معماری و منظر باغ ایرانی (نمونه موردی: باغ گلشن طبس)

بیان مسئله: امروزه بحث بازگشت به طبیعت و الگوبرداری از آن به‌عنوان یکی از ضرورت‌های مهم در دنیا مطرح شده است. معماران ایرانی در به‌کارگیری مقیاس و اتصال مقیاس‌های متفاوت به یکدیگر و همچنین در برخورد با طبیعت پیرامون موفق بوده‌اند. هندسه در عین مجرد‌بودنش مهم‌ترین زبانی است که معمار به‌وسیلۀ آن کیفیت‌های ویژۀ فضایی را می‌آفریند. هدف پژوهش: در این مقاله به موضوع باغ گلشن با بیان ویژگی‌هایش (دوران‌گرایی، رویش‌گرایی، درون‌گرایی و مرکزگرایی، قرینگی، چندلایگی) در باغ‌آرایی ایرانی پرداخته شده است، درصورتی‌که هندسۀ فراکتال دارای ویژگی‌هایی شامل (هندسۀ غیرخطی، بی‌نظمی، غیرمتعارف، هندسۀ نااقلیدسی، آشوب‌زدگی و قوانین خاص) است که بیانی از طبیعت‌گرا‌بودنش و نداشتن سکون و آرامش هندسه‌ای است.روش پژوهش: روش کار، استدلال منطقی از نوع توصیفی-تحلیلی و شامل دو مرحله است؛ اول، مطالعات کتابخانه‌ای و استدلال برای تبیین اعتبار درونی هندسۀ باغ ایرانی؛ دوم، تفسیر رابطه‌ای جدید میان یافته‌های حاصل‌شده از باغ گلشن طبس به‌عنوان نمونه‌ای از باغ ایرانی و مقایسه با هندسۀ فراکتال جهت تبیین اعتبار بیرونی.نتیجه‌گیری: آنچه از پژوهش حاضر برمی‌آید این است که اگر باغ ایرانی در نظام‌های ساختاری، گیاهی، آبیاری و کارکردی دارای ویژگی‌های فراکتالی باشد، می‌توان این ویژگی را به کل باغ تعمیم داد. باغ گلشن طبس به‌عنوان نمونه‌ای از باغ ایرانی با بهره‌گیری از تمامی ویژگی‌های هندسۀ فراکتال و با الهام از طبیعت و همچنین بهره‌مندی از انعطاف‌پذیری هندسه‌ای، معین و قابل شناخت در کل طرح و استفاده از فرمی همچون پنج‌ضلعی که در طبیعت فراوان دیده شده و قابلیت زیادی در فراهم‌کردن ویژگی‌های مذکور دارد، دارای اصول طراحی معماری فراکتال است.