بازخوانی اثر معماری به کمک مدل نقد بینامتنی؛ نمونه موردی: مسجد ولیعصر

بیان مسئله: فقدان خوانش نظام‌مند آثار معماری در جامعۀ معماری منجر شده است تا شاهد نقدهای مستدلی که منجر به ارتقای کیفی آگاهی طراحی شوند نباشیم. این پژوهش با تکیه بر خوانش بینامتنی آثار معماری، روابط میان عناصر درون‌متن و برون‌متن و تأثیر آن‌ها در شکل‌گیری معنای کلی اثر معماری را بررسی می‌کند. در این پژوهش پس از تبیین مبانی نظریۀ بینامتنیت به‌عنوان ابزار نقد، مدل نقد بینامتنی معماری تدوین شده است. سپس این مدل در خوانش مسجد ولیعصر آزمون شده است.هدف: این پژوهش با هدف شناخت و بررسی جایگاه نظریۀ بینامتنیت در روش نقد معماری به‌دنبال ارائۀ یک روش جدید در نقد معماری مبتنی بر این نظریه بوده است. روش تحقیق: این پژوهش از گونه پژوهش‌های کیفی است که در مرحلۀ جمع‌آوری داده‌ها از روش توصیفی و مرور متون مرتبط یا ادبیات موضوع، و در مرحلۀ تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش استدلال منطقی بهره گرفته است. این تحقیق با تکیه بر نظریۀ بینامتنیت صورت گرفته است و در لایه‌های مختلف به بررسی متن مورد نظر (در اینجا اثر معماری) پرداخته است.نتیجه‌گیری: یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که متن معماری در لایه‌های متعدد معنایی از لایه‌های پدیداری تا زایشی شکل می‌گیرد و انواع دلالت در شکل‌گیری لایه‌های آن مؤثر است و با به‌کارگیری مدل نقد بینامتنی، لایه‌های شکل‌دهندۀ آن از لایه‌های معماری تا فرامعماری مورد بازخوانی قرار می‌گیرد. به‌کارگیری نقد بینامتنی از خوانش سطحی آثار معماری جلوگیری می‌کند و اثر معماری را به‌عنوان عضوی از مجموعه‌ای از آثار مطالعه می‌کند که در طول مقطع زمانی و به دلایل خاصی شکل‌گرفته‌اند و بدین ترتیب می‌تواند منجر به درک لایه‌های پنهان معنا شود و در خوانش اثر، پارادایم‌های گسترده‌تری را فراخوانی می‌کند.