بازاندیشی در سرعت دگردیسی کالبدی محیط‌های مسکونی از منظر ساکنین نمونه موردی : محله نیاوران، تهران

چکیده محیط‌های مسکونی همواره در حال تغییر هستند. تغییر ویژگی‌های کالبدی و تماس دائمی ساکنین با چرخه‌های تمام ناشدنیِ ساخت‌وساز اهمیت ویژه‌ای در ارزیابی کیفیت محیط مسکونی دارد. با این حال کنترل شدت یعنی نوع و سرعت تغییرات کالبدی در جهت رضایت‌مندی ساکنین نیز چندان مورد توجه سیاستگذاران ابعاد کالبدی در محلات شهری نبوده است. این امر مستلزم دریافت تجربه ساکنین از شدت تغییرات است که از تحلیل‌های ریخت‌شناختی و کمی حاصل نمی‌شود. بنابراین وجوه معنادارِ اشتراکات و تفاوت‌های شاخص‌های مؤثر بر ارزیابی عاطفیِ ساکنین بر‌اساس معیار رضایت‌مندی در کوچه‌های متفاوت ازنظر سرعت تغییرات کالبدی، پرسش اصلی این پژوهش است. لذا شناخت چگونگی تشخیص نوع و شدت تغییرات و روایت ارزیابانه ساکنین از آنها در فهم فرایند پیچیده انطباق و عوامل مؤثر بر آن سودمند است. این پژوهش به روش ترکیبی اکتشافی با تکنیک‌های کیفی و کمی گردآوری اطلاعات همچون مصاحبه و بررسی ریخت‌شناختی تغییرات در دوره زمانی بیست ساله به انجام رسید. بستر پژوهش کوچه‌‌های قدیمی محله نیاوران از محلات واقع در شمال تهران بوده است‌. فاز کیفی امکان اکتشاف ‌‌سؤالات، تحلیل داده‌ها به روش تفسیری پدیدار نگاری و تشکیل فضاهای نتیجه در سرعت‌های کم، متوسط، بالا و شرایط دگرگونی را فراهم ‌‌کرد. پرسشنامه 5 درجه‌ای لیکرت به‌منظور آزمون روایی و پایایی نتایج در کوچه‌های اصلی و کنترل به روش نمونه‌گیری هدفمند اجرا شد. با استفاده از نرم‌افزار SPSS تحلیل واریانس و اعتبارسنجی سؤالات در هر یک از گونه‌ها، تحلیل مقایسه زوجی بین گونه‌ها و عوامل شش‌گانه چارچوب مفهومی با آزمون کروسکال والیس انجام شد. نتایج حاصل، شاخص‌های تجربه و روایت ارزیابانه تغییرات را بر‌اساس چارچوب نظری تأیید ‌‌کرد اما در عوامل مؤثر در انطباق و معیارهای رضایت‌مندی در سرعت‌های مختلف تفاوت‌‌های معناداری دیده شد. بررسی نتایج حاکی از تفاوت معیارهای ارزیابی و رضایت‌مندی ساکنین در کوچه‌‌های دگرگون شده نسبت به سایر گونه‌‌های سرعت بوده است. رضایت‌مندی نیز مستلزم تنظیم نگرش و انطباق با معانی جدید است. به دلیل ماهیت کیفی دریافت تجربه ارزیابانه ساکنان در محیط‌‌های مختلف تدارک آن در محلات مشابه ‌‌می‌تواند زمینه مطلوبی جهت انجام مطالعات فرا تحلیل و دستیابی به چارچوب نظری پاسخگو به شرایط محلات مشابه کلان‌شهر تهران را فراهم ‌‌کند.