اهمیت شناخت پیشینه سایت در رویکرد حفاظت جامع، نمونه موردی: سایت پیرامون مسجد کبود تبریز

حفاظت جامع یکی از رویکردهایی است که در پی اعتبار یافتن پارادایم پایداری و متأثر از تفکرات ملهم از این پارادایم، در مغرب زمین ظهور پیدا کرده است. این رویکرد پس از چندین دهه تجربیات نوین در زمینه حفاظت از بافت های با ارزش شهری، به عنوان راهکاری مطلوب مورد توجه متخصصان قرار گرفت؛ زیرا این قابلیت را داشت که ضمن توجه به ارزش های مادی و معنایی محیط های تاریخی، متوجه به تأمین نیازهای شهر و شهروندان نیز باشد. در این رویکرد، کسب شناخت از پیشینه مکان، شرط لازم برای یک اقدام معرفت پایه و ثمربخش می باشد. در این مقاله برای تبیین اهمیت این امر و همچنین تذکر تبعات غفلت از آن، نتایج یک مطالعه که بررسی فرجام محوطه تاریخی مسجد کبود تبریز در دهه هفتاد شمسی می باشد، ارائه شده است. در آن زمان مداخلات ناسنجیده و شتاب زده در این محوطه تبعات جبران ناپذیری را بر هویت آن وارد نمود و منجر به فقدان همیشگی بخشی از ساختار تاریخی محوطه و در نتیجه تاریخ شهر شد. با درک آنچه گفته شد، پژوهش حاضر متوجه این پرسش است که غفلت از بررسی های علمی برای حصول شناخت نافذ از پیشینه مکان، منجر به چه تبعاتی برای محوطه پیرامون مسجد کبود شده است؟ این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی انجام یافته است. از نتایج پژوهش، تبیین این موضوع است که سایت مورد مطالعه که قدمتی برابر با عصرآهن دارد و در طول تاریخ، بارها استقرار جوامع انسانی در آن برقرار بوده است؛ هویت و منزلتی دارد که تاکنون متناسب با شأن آن رفتار نشده است. همچنین تصمیمات متفرق حوزه های مختلف مدیریت شهری، برای سرنوشت این محوطه زیان بار بوده است. اگر در مداخلات دهه هفتاد شمسی مدیران و کارشناسان تصمی مگیرنده برای این محوطه، متوجه رسالت و مسئولیت اجتماعی خود می بودند و الزام به برخورد عالمانه و معمارانه با چنین محیط ارزشمندی را می داشتند؛ پیش از هر عملی، نسبت به اتخاذ یک راهبرد طراحی متناسب با شأن محیط اقدام می نمودند و از بروز بحران های بعدی جلوگیری به عمل می آمد.