ارزیابی کارایی پلی‌اکریل‌آمید (PAM) در افزایش پایداری خاکدانه‌ و کاهش فرسایش خاک‌های مارنی اراضی شیب‌دار استان زنجان

هدف از انجام این تحقیق بررسی تأثیر مقادیر بهینه پلی‌اکریل‌آمید در تثبیت شیب‌های ناپادار است. تپه‌های ناپایدار اگر بدون عملیات حفاظتی مناسب تحت کشت و زرع قرار گیرند، صدمات جبران ناپذیری به کشاورزی منطقه در اثر تخریب خاک و کاهش توان تولید وارد می‌شود. آزمایش‌ها بر روی خاک‌های نمونه‌برداری شده از تپه‌های مارنی (دارای بافت رسی) بخش سرچم استان زنجان و با استفاده از تشتکی شیب‌پذیر به ابعاد 1×1 متر (قابل تنظیم از صفر تا 50 درصد) و با استفاده از یک شبیه‌ساز باران با نازل جارویی در آزمایشگاه حفاظت خاک مؤسسة تحقیقات جنگلها و مراتع کشور انجام گرفت. تمام تیمارها به منظور بررسی تأثیر آنها در میزان فرسایش و رسوب در سه شدت بارندگی (25، 50 و 75 میلیمتر بر ساعت) و نیز در چهار شیب نسبتاً تند (15، 20، 25 و 30 درصد) مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج این بررسی نشان داد که استفاده از پلی‌اکریل‌آمید در شیب‌های تند تأثیر چندانی در کاهش رواناب و پاشمان هوایی ذرات به سمت پایین شیب نداشت، در حالی که استفاده از آن کارآیی نسبتاً زیادی در کاهش رسوب تولیدی داشت. مقاومت برشی سطح خاک داخل فلوم نیز با اضافه کردن پلی‌اکریل‌آمید به خاک در اثر افزایش پایداری خاکدانه‌ها افزایش یافت. همچنین نتایج حاصل از اندازه‌گیری شاخص پایداری خاکدانه‌ و میانگین وزنی قطر نشان داد که می‌توان با تیمار خاک‌ توسط پلی‌اکریل‌آمید در اثر بهبود خواص فیزیکی آن تشکیل سله سطحی را کاهش داد. برخی از پارامتر‌های مؤثر در فرسایش خاک‌های تیمار شده با پلی‌اکریل‌آمید نیز توسط مدل رگرسیون خطی چند متغیره مورد پیش‌بینی قرار گرفت. در نهایت به علت کوتاه بودن دوام پلی‌اکریل‌آمید با توجه به صرفه اقتصادی آن پیشنهاد می‌شود که آن را به صورت تقسیط و بعد از وقوع بارندگی‌های اصلی به کار برد.