ارزیابی نظریه هکشر-اهلین- ونک (H-O-V) در گسترش روابط تجاری ایران با دامنه‌ای از شرکای تجاری خود

بسط الگوی دو عاملی (نیروی­کار و سرمایه) از طریق افزودن عواملی مانند سرمایه انسانی، سرمایه دانش و مخارج تحقیق و توسعه (R&D) که در نظریه (­H-O-V) مطرح شده، نشان دهنده­ مزیت­های واقعی کشورها و یکی از اولویت­ها و الزامات سیاست گذاران اقتصادی برای دستیابی به راهبرد توسعه صادرات است. از این رو در این پژوهش تلاش شده است که روابط تجاری ایران با شرکای عمده­ی تجاری­اش (چین، امارات، عراق، ترکیه، کره جنوبی، هند، ژاپن، روسیه و آلمان) براساس نظریه (H-O-V) مورد مطالعه قرار گیرد تا گسترش روابط تجاری در چهارچوب شدت عامل­بری صادرات ارزیابی شود. نوآوری این مطالعه در نظر گرفتن چندین عامل تولید شامل نیروی کار ماهر، نیروی کار غیرماهر، سرمایه ­انسانی، سرمایه ­فیزیکی، سرمایه­ دانش، مخارج تحقیق و توسعه، بهره‏وری و انرژی به‌عنوان فهرست عوامل صادرات این کشورها در دوره زمانی 1990-2016 است. با توجه به این­که تخصیص مخارج تحقیق و توسعه (R&D) در روابط تجاری بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه از توزیع یکسانی پیروی نمی‌کند و براساس ادبیات تجربی نمی­توان انتظاری از نوع علامت این ارتباط با صادرات داشت چون در مطالعات مختلف، این متغیر رفتار متفاوتی را از خود نشان داده است، به همین دلیل تحلیل روابط دو جانبه در آن محدود به یک رابطه پارامتری نمی‌شود، این در حالی است که سایر عوامل اثر مشخص و پارامتریکی بر تجارت دارند، بنابراین در این پژوهش از تصریح شبه پارامتریک برای مدل صادرات ایران و شرکای تجاری در محیط داده‏های تابلویی استفاده شده است. نتایج برآوردی نشان می­دهد که سرمایه ­انسانی، نیروی کار ماهر و سرمایه ­دانش که در فهرست عوامل قرار گرفته‌اند، بیشترین تأثیر را بر جریان صادراتی ایران و شرکای تجاری به‌عنوان مبادلات مزیت‌دار بین آن­ها داشته‌اند. همچنین بخش ناپارامتریک مدل نشان می­دهد که درصد بالایی از مخارج تحقیق و توسعه تأثیر به‌سزایی بر جریان صادراتی این کشورها دارد. طبقه­بندیJEL: C14, F14