ارزیابی ناپایداری و تخریب اراضی با استفاده از روش‌های فازی، تحلیل سلسله مراتبی و ترکیب خطی وزنی (مطالعۀ موردی: حوزۀ آبخیز بختگان فارس)

در کشور ایران، با وجود شرایط آب و هوایی خشک و نیمه­خشک، استفادۀ بهینه از منابع محدود آب و خاک از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. آنچه به عنوان تخریب سرزمین از آن یاد می­شود، نتیجۀ سیاست­های نادرست در مدیریت اراضی است که نمونۀ بارز آن در حوزۀ آبخیز بختگان به چشم می­خورد. عوامل و دخالت­های انسانی و نیز تغییر اقلیم و پدیدۀ خشکسالی در سال­های اخیر و نیز بسیاری عوامل دیگر سبب شده تا این حوزه از نظر منابع آبی و خاکی به شدت تخریب شده و حیات تالاب بختگان در معرض نابودی قرار گیرد. در این مطالعه سعی گردید تا ضمن شناسایی عوامل و پارامترهای اکولوژیکی طبیعی و نیز عوامل انسانی مؤثر در تخریب و آسیب­پذیری حوزه، با استفاده از روش طبقه­بندی فازی، روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و قابلیت­های مدل­سازی سامانۀ اطلاعات جغرافیایی (GIS)، از داده­های حاصل از معیارها و لایه­های مؤثر استفاده شده و میزان آسیب­پذیری و تخریب اراضی در سطح حوزۀ تعیین گردد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می­دهد، میزان تخریب و ناپایداری اراضی در سطح حوزه دارای گسترش زیادی (48% از مساحت حوزه) است، اما آسیب­پذیری در بخش­های مرکزی و پایین دست حوزه و غالباً در محدوده­های تحت دخالت عوامل انسانی مانند تراکم زیاد جمعیت، مصرف و بهره­برداری آب در بخش کشاورزی، مدیریت­های نادرست در کاربری اراضی منطقه و نیز سدها و بندهای احداث شده ایجاد گردیده است و همچنین عوامل و پارامترهای انسانی دارای نقش پررنگ­تری در تخریب و آسیب­پذیری منطقه در مقایسه با عوامل اکولوژیکی و محیطی دارا می­باشند.