ارزیابی عملکرد و شناسایی مناطق مستعد کشت زعفران (.Crocus sativus L) در استان خراسان رضوی بر اساس شاخص‌های دمایی

در بین محصولات کشاورزی، زعفران (Crocus sativus L.) ازجمله ارزشمند‌ترین محصولاتی است که با توجه به ویژگی‌های خاص خود، امکان گسترش تولید و صادرات آن وجود دارد. در بیشتر مناطق کشور به علت نیاز آبی کم این محصول و سازگاری مناسب آن با شرایط محیطی، امکان کشت این گیاه وجود دارد. لذا در سال ‌های اخیر سطح زیر کشت زعفران به‌ خصوص در استان خراسان رضوی افزایش‌یافته است. در پژوهش حاضر آﻣﺎر و اﻃﻼﻋﺎت ماهیانه‌ درجه حرارت حداقل، درجه حرارت متوسط، درجه حرارت حداکثر و نیز اختلاف درجه حرارت شبانه‌روز در شهرستان ‌های دارای کشت زعفران در استان خراسان‌ رضوی در یک دوره 20 ساله به همراه ﻋﻤﻠﻜﺮد زﻋﻔـﺮان در این دوره، جمع ‌آوری و با استفاده از نرم‌افزار SPSS معادلات رگرسیون برآورد گردید. سپس با استفاده از معادلات به‌دست‌آمده و نرم‌افزار ArcGIS به پهنه‌بندی مناطق مستعد کشت زعفران پرداخته شد. نتایج نشان داد عملکرد زعفران به‌شدت تحت تأثیر درجه حرارت بوده، اما این تأثیر بسته به اقلیم هر منطقه متفاوت است. همچنین بررسی نقشـه‌های پهنه‌بندی ایجادشده بر اساس معادلات رگرسیونی ایجاد شده نشان داد که مناطق جنوبی استان ازجمله بخش هایی از شهرستان گناباد دارای بهترین موقعیت از لحاظ پارامترهای مورد بررسی برای کشت زعفران بوده (عملکرد 4/88-4/21 کیلوگرم در هکتار) و این عملکرد از جنوب به سمت نواحی شمالی استان روندی کاهشی داشت؛ به ‌طوری‌که شهرستان‌ های مرکزی استان مانند تربت ‌حیدریه، کاشمر و خواف دارای عملکرد متوسط (4/21-3/53 کیلوگرم در هکتار) و شهرستان ‌های شمالی مانند قوچان دارای عملکرد نسبتاً ضعیف (3/53-2/85 کیلوگرم در هکتار) و تقریباً معادل نصف مناطق جنوبی استان بود. همچنین مطابقت این نقشه ‌ها با نقشه پهنه ‌بندی عملکرد واقعی زعفران همبستگی بالای عملکرد زعفران با عوامل اقلیمی، به‌ خصوص پارامترهای دمایی را نشان داد.