ارزیابی خطر تخریب خاک با روش کمی فائو-یونپ در اراضی دشت جوپار استان کرمان

در مقیاس­طول عمر انسان، خاک یکی از منابع طبیعی اصلی تجدید ناپذیر در جهان است. تخریب خاک یک تهدید جدی در جهان به شمار می‌رود، زیرا در درازمدت باعث کاهش توان تولید زیستی، اقتصادی خاک و ناپایداری محیط زیست می‌شود. در نتیجه ارزیابی عوامل مؤثر در تخریب خاک و تعیین مناطق مبتلا به این معضل، در حفاظت خاک اهمیت بسزایی دارد. یکی از مناسب‌ترین روش‌ها جهت ارزیابی تخریب خاک، روش فائو – یونپ می‌باشد که در آن فاکتورهای متعدد فیزیکی و شیمیایی خاک مورد بررسی قرار می‌گیرد. هدف از انجام این پژوهش ارزیابی تخریب خاک به روش کمی فائو و یونپ در اراضی دشت جوپار می‌باشد. به همین منظور، ابتدا محل 46 نقطه نمونه‌برداری (شامل 16 مته و 30 خاکرخ) با روش شبکه‌ای منظم، بر روی نقشه توپوگرافی منطقه با مساحت 90 کیلومتر مربع و مقیاس 1:25000 تعیین شدند. درنهایت پس از تعیین ویژگی­های شیمیایی و فیزیکی 184 نمونه خاک به روش‌های استانداردآزمایشگاهی، در هر یک از اجزای واحد اراضی، ویژگی­های یک خاکرخ شاهد، مورد طبقه‌بندی نهایی و ارزیابی قرارگرفت. در این پژوهش تاًثیر ویژگی­های شیمیایی (شوری، سدیمی بودن و آلودگی آب­های زیرزمینی) و ویژگی­های فیزیکی (تراکم خاک و عمق آب زیرزمینی) بر روی تخریب خاک با استفاده از رابطه­ها و ضرایب وزنی ارائه­شده در روش فائو – یونپ ارزیابی شد و خطر تخریب خاک منطقه به­دست آمد. نتایج ارزیابی مشخص کرد که 2/39 درصد از کل منطقه مورد مطالعه که اراضی قابل کشت را تشکیل می­دهند، در معرض خطر تخریب اراضی قرارگرفته­اند؛ به­طوری­که 2/28 درصد کل منطقه به­دلیل خطرات تخریب شیمیایی در کلاس تخریب خیلی زیاد و 11 درصد اراضی از این نظر در کلاس تخریب متوسط ارزیابی می­گردند. نتایج موید این مطلب است که در ایجاد خطر تخریب شیمیایی عامل شوری ایجادشده ناشی از سازند زمین­شناسی شور که با اقلیم خشک منطقه تاثیر آن دوچندان شده، موثر است. در بروز تخریب فیزیکی اراضی منطقه نیز عامل تراکم در اثر چرای بی­رویه دام­ها مؤثرترین ­عامل بر اساس مدل فائو-یونپ معرفی می­گردد که در کلاس تخریب با خطر کم طبقه­بندی شدند.