ارزیابی تنوع ژنتیکی برای خصوصیات کمی و کیفیت میوه در کلکسیون انار (Punica granatum L.) ساوه با استفاده از روش‌های آماری چند متغیره

شناسایی تنوع ژنتیکی و گروه‌بندی ژنوتیپ‌ها (نژادگان) بر اساس صفات موجود برای استفاده در برنامه‌های تحقیقاتی و به‌نژادی بسیار مهم است. در این تحقیق چندین خصوصیت کمی و کیفیت میوه در 156 ژنوتیپ انار که در ایستگاه ملی تحقیقات انار ساوه در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار کشت شده بودند در سال‌های 95-1394 مورد مطالعه قرار گرفت. بررسی ضرایب همبستگی فنوتیپی و ژنوتیپی نشان داد که همبستگی مثبت و بسیار معنی‌داری بین وزن میوه با تعداد دانه در 100 گرم آریل و وزن آریل وجود دارد. آنالیز رگرسیون گام به گام نیز نشان داد که عرض میوه، تعداد دانه در 100 گرم آریل و ضخامت پوست اولین متغیرهایی بودند که وارد مدل شده و تغییرات وزن میوه را توضیح دادند. تجزیه ضرایب مسیر نیز اثر مستقیم و مثبت بر روی وزن میوه از طریق عرض میوه، تعداد دانه در 100 گرم آریل و ضخامت پوست میوه را اثبات نمود. بنابراین این خصوصیات برای انجام گزینش بسیار مهم هستند. براساس نتایج حاصل از تجزیه عامل‌های اصلی 16 صفت تعداد شش عامل اصلی تعیین شد که در مجموع 25/71 درصد از تغییرات کل داده‌ها را توضیح دادند. در عامل اول وزن میوه، طول و عرض میوه و وزن آریل اثر مثبت و کیفیت آبمیوه بخصوص شاخص رسیدگی و آنتوسیانین اثر منفی داشتند که این خصوصیات در مجموع وزن میوه را تشکیل می‌دهند. با انجام تجزیه و تحلیل عامل‌ها، سه عامل مهم شناسایی شدند که عامل اول مرتبط با اجزای میوه، عامل دوم رنگ آبمیوه وعامل سوم طعم میوه تعیین شد. بنابراین امکان استفاده از این صفات در برنامه‌های به‌نژادی برای افزایش کیفیت و وزن میوه ژنوتیپ‌های انار به عنوان معیار انتخاب وجود دارد. تجزیه خوشه‌ای به روش وارد (Ward) ژنوتیپ‌ها را دریازده گروه قرار داد. بنابراین پیش‌بینی می‌شود که دورگ‌گیری بین ژنوتیپ‌های گروه‌های فوق و تولید نسل‌های درحال تفرق، تنوع مطلوبی برای برنامه‌های به‌نژادی فراهم کند.