ارزیابی برنامه‌ریزی کاربری زمین در طرح‌های توسعة شهری بر مبنای شاخص‌های نیازسنجی و مکان-سنجی (مورد مطالعه: شهر بجنورد)

برنامه­ریزی کاربری زمین‌شهری در ایران در قالب طرح­های جامع و تفصیلی انجام می­گیرد و با وجود گذشت حدود نیم قرن از تجربة طرح کاربری زمین، انتقادهایی در ابعاد مختلف آن وجود دارد. این مقاله با هدف ارزیابی برنامه­ریزی کاربری زمین در دهة اخیر، برنامه­ریزی کاربری زمین در طرح تفصیلی شهر بجنورد را با شاخص­های مکان­سنجی و نیازسنجی بررسی کرده است. نتایج ارزیابی بر مبنای شاخص مکان­سنجی نشان می‌دهد در مجموع، 92/7 درصد کاربری­های پیشنهادی طرح تفصیلی تحقق یافته، 8/34 درصد به صورت زمین بایر رها شده و 28/57 درصد به کاربری­های دیگر تغییر یافته­اند. بنابراین، نقش مکان­یابی کاربری­ها را در طرح تفصیلی می‌توان بسیار کم­تأثیر ارزیابی کرد. شاخص نیازسنجی نیز نشان می­دهد، در مجموع، 61/47 درصد مساحت کاربری­های پیشنهادی محقق شده­اند این نتیجه اگر چه حاکی از آن است که نیازسنجی نیز از موفقیت کمی برخوردار بوده است، در مقایسه با معیار قبل می­توان نتیجه گرفت عدم مکان­یابی دقیق کاربری­ها می­تواند راهکاری جهت افزایش تحقق­پذیری کاربری­های پیشنهادی باشد. در ادامه، علل اصلی تحقق‌نیافتن کاربری­ها از طریق مصاحبه با مجریان طرح، مشکل تملک زمین، ارتباط غیربهینه بین تهیه­کنندگان طرح و مجریان طرح و ناکافی‌بودن نظارت و الزامات قانونی شناسایی شد.