ارتباط شکل‌های مختلف پتاسیم با ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک‌های آهکی جنوب شرقی ایران

سابقه و هدف: پتاسیم در شکل‌های مختلف در خاک وجود دارد. رفتار پتاسیم قابل استفاده در خاک، به دلیل تعامل آن با ویژگی‌های ذاتی خاک، دشوار است. اگر چه بیشتر خاک‌ها حاوی مقادیر زیادی پتاسیم هستند، اما اغلب خاک‌ها قادر به تامین مقادیر مناسب آن برای تغذیه گیاهان نیستند تا واکنش‌های تعادلی که بین شکل‌های مختلف پتاسیم رخ می‌دهد تاثیر عمیقی بر تغذیه پتاسیم داشته باشند. این پژوهش با هدف بررسی ارتباط شکل‌های مختلف پتاسیم (محلول، تبادلی، غیرتبادلی و ساختمانی) با ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک‌های مناطق مرکبات‌کاری شهرستان‌های ایرانشهر و خاش در استان سیستان و بلوچستان انجام شد. مواد و روش‌ها: ابتدا بر اساس مطالعات قبلی، 30 نمونه از خاک‌های شهرستان‌های ایرانشهر و خاش با ویژگی‌های متفاوت مشخص گردید. سپس از عمق صفر تا 30 سانتی‌متری خاک‌ها نمونه‌برداری انجام شد. ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک و شکل‌های مختلف پتاسیم (محلول، تبادلی، غیرتبادلی و ساختمانی) به همراه پتاسیم کل اندازه‌گیری و ارتباط شکل‌های مختلف پتاسیم با یکدیگر و ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک بررسی شد. یافته‌ها: خاک‌های مورد مطالعه دارای بافت سبک، غیر شور و آهکی بودند. مقادیر کربن آلی در خاک‌ها در دامنه‌ی 6/0 تا 6/1 درصد، ظرفیت تبادل کاتیونی در دامنه‌ی 1/7 تا 5/10 سانتی‌مول بار در کیلوگرم و pH در دامنه‌ی 0/7 تا 4/7 متغیر بودند. مقادیر شکل‌های مختلف پتاسیم در شهرستان ایرانشهر، پتاسیم محلول از 4/1 تا 4/20، تبادلی از 122 تا 315، غیرتبادلی از 177 تا 388، ساختمانی از 5709 تا 13987 و کل از 8420 تا 14200 میلی‌گرم در کیلوگرم خاک متغیر بود. در شهرستان خاش مقادیر پتاسیم محلول از 7/5 تا 3/14، تبادلی از 129 تا 273، غیرتبادلی از 293 تا 439، ساختمانی از 5412 تا 14085 و پتاسیم کل از 9892 تا 13850 میلی‌گرم بر کیلوگرم قرار داشت. آزمون همبستگی نشان داد پتاسیم محلول با شن همبستگی مثبت معنا‌دار (r=0.5*) و با سیلت همبستگی منفی معنا‌دار (r=-0.5*) داشت. بین پتاسیم تبادلی با کربن آلی همبستگی مثبت معنا‌دار (r=0.7*)، با رس همبستگی مثبت معنا‌دار (r=0.5*) و با ظرفیت تبادل کاتیونی همبستگی مثبت معنا‌دار (r=0.7*) به‌دست آمد. بین پتاسیم غیرتبادلی با کربنات کلسیم معادل همبستگی منفی معنا‌دار (r=-0.8*) بدست آمد. بین شکل‌های مختلف پتاسیم همبستگی مثبت و معنا‌دار وجود داشت که نشان دهنده برقرای تعادل سریع بین این شکل‌های پتاسیم است. نتیجه‌گیری: مقدار پتاسیم قابل دسترس گیاه (پتاسیم محلول، تبادلی، غیرتبادلی) در مناطق مرکبات‌کاری در استان سیستان و بلوچستان در شهرستان‌های ایرانشهر و خاش خوب بوده در نتیجه نیاز به کود پتاسیم در این دو منطقه نیست.