ارتباط تغییرات الگوهای غذایی با چاقی شکمی در بزرگسالان منطقه‌ی 13 تهران

مقدمه: چاقی و بیماری‌های غیرواگیر وابسته به آن به یکی از مشکلات بهداشت عمومی ایران تبدیل شده است. هدف از این مطالعه‌ی طولی شناسایی الگوهای غذایی و ارتباط تغییرات آن با چاقی شکمی در گروهی از بزرگسالان منطقه‌ی 13 تهران بود. مواد و روش‌ها: این مطالعه‌ی هم‌گروهی در 206 فرد 18 ساله و بالاتر شرکت‌کننده در مطالعه‌ی قند و لیپید تهران که در هر دو مرحله‌ی مطالعه (80-1378) و (86-1384) شرکت کرده بودند، انجام شد. چاقی شکمی بر مبنای معیارهای ATP III و سازمان جهانی بهداشت تعریف شد. ارزیابی تغذیه‌ای از طریق پرسشنامه‌ی یادآمد 24 ساعته و پرسشنامه‌ی تکرر مصرف انجام شد. گروه‌بندی اقلام غذایی بر مبنای محتوای مواد مغذی و مطالعه‌های پیشین انجام شد. برای شناسایی الگوهای غذایی غالب از روش تحلیل عاملی در داده‌های گروه‌های غذایی استفاده شد. امتیاز هر فرد برای هر الگوی غذایی با محاسبه‌ی ترکیب خطی مقادیر گروه‌های غذایی با ضرایب حاصل از تحلیل عاملی به دست آمد و سپس نسبت به میانگین و واریانس امتیاز، استاندارد شد. تغییرات امتیاز الگوهای غذایی و تغییرات نمایه‌های تن سنجی، با تفاضل داده‌های مرحله‌ی اول از داده‌های مرحله‌ی دوم همان فرد به دست آمد. یافته‌ها: میانگین سن مردان (82=n) و زنان (124=n) در انتهای مطالعه به ترتیب 11±51 و 14±45 سال بود. میانگین دور کمر در مردان از 4/10±5/89 در مرحله‌ی اول به 1/9±6/97 سانتی‌متر (01/0< p) و در زنان از 2/13±8/84 به 4/12±4/88 سانتی‌متر (05/0< p) رسید. در هر دو مرحله‌ی مطالعه، سه الگو استخراج و الگوهای غذایی غربی، سالم و مخلوط نام‌گذاری شدند. در الگوی غذایی غربی، سس مایونز و میان وعده‌های شور و در الگوی غذایی سالم، سبزی‌ها بیشترین بار عاملی و غلات کامل بار عاملی کمی را در هر دو مرحله مطالعه داشتند. قدرت پیشگویی تغییرات امتیاز الگوی غذایی غربی برای تغییرات دورکمر در افراد با دور کمر طبیعی پس از تعدیل عوامل مداخله‌گر (01/0 p< و21/0=R2، 49/0=β) نسـبت به الگوی سالم (05/0 p< و11/0=R2،20/0-=β) بیشتر بود. تغییرات امتیاز الگوی غذایی غربی و سالم با نسبت دورکمر به باسن در افراد با چاقی بالاتنه به ترتیب (05/0 p<و21/0=R2، 21/0= β)، (01/0 p<و22/0=R2، 23/0-= β) ارتباط معنی‌دار داشت. نتیجه‌گیری: در این مطالعه، کاهش مصرف اقلام الگوی غذایی غربی و پیروی از الگوی سالم پیشگیری کننده از چاقی شکمی بود.