اثر پیش‌تیمارهای مختلف بذر بر ویژگی‌های مورفولوژیک، عملکرد، اجزای عملکرد و اسانس رازیانه (Foeniculam vulgar Mill.) در شرایط تنش آب

تنش آب یکی از عوامل مؤثر در جلوگیری از جوانه‌زنی، استقرار گیاهچه و رسیدن به حد مطلوب عملکرد، در گیاهان زراعی و داروئی است. روش‌های متعددی در به حداقل رسانیدن اثرات سوء تنش استفاده می‌شود. پیش تیمار کردن بذر (پرایمینگ)[1] یکی از روش‌های رایج آبگیری برای افزایش کارایی بذر می‌باشد و از مهم‌ترین انواع آن، اُسمو پرامینگ (قرار گرفتن بذر در محلول‌های با فشار اسمزی مختلف) و هورمو پرامینگ (قرار گرفتن ترکیبات هورمونی روی بذر) است. این آزمایش به‌منظور بررسی اثر پیش تیمارهای اسیدسالیسیلیک (آسپرین)، کلرید پتاسیم و کلرید سدیم بر برخی از ویژگی‌های مورفولوژیک و نیز بر عملکرد و اجزای عملکرد گیاه رازیانه (Foeniculam vulgar Mill.) در شرایط تنش خشکی در آزمایشگاه و در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر کرمان در سال زراعی 1390 انجام شد. در آزمایشگاه بذرهای رازیانه در محلول سالیسیلیک اسید در چهار غلظت (0، 1/0، 5/0 و 1 میلی مولار)؛ کلرید پتاسیم در چهار سطح (0، 1-، 5/1-،‌2- مگاپاسکال) و کلرید سدیم در چهار سطح (0، 1-، ‌5/1-، 2- مگاپاسکال) به مدت 24 ساعت در دمای °C 20 تیمار شدند. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. در بین سطوح اسید سالیسیلیک بکار رفته در آزمایش جوانه‌زنی بذور؛ سطح سوم (5/0 میلی مولار) بالاترین میانگین سرعت جوانه‌زنی، طول ریشه چه و ساقه چه را به خود اختصاص داد. در مقایسه بین سطوح کلرید پتاسیم؛ سطح دوّم یعنی 1- مگاپاسکال بیشترین سرعت جوانه‌زنی و طول ریشه چه و ساقه چه را داشت. در مقایسه بین سطوح کلرید سدیم سطح سوّم (5/1- مگاپاسکال) منجر به ایجاد بیشترین طول ریشه چه و ساقه چه شد­­. ­در مزرعه؛ با توجه به نتایج آزمایشگاه، طرحی به‌صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. آبیاری در دو سطح تنش آب و بدون تنش، به‌عنوان پلات‌های اصلی و انواع پرایمینگ (پیش تیمارهای پذیرفته شده در آزمایشگاه) در 4 سطح (آب خالص، کلرید سدیم با پتانسیل اسمزی 1- مگاپاسکال، کلرید پتاسیم با پتانسیل­اسمزی 5/1- مگاپاسکال واسید سالیسیلیک با غلظت5/0 میلی مولار) پلات‌های فرعی را تشکیل دادند. نتایج نشان داد که اثر تنش آب و اثر پیش تیمارها در مورد صفات تعداد چتر در بوته، تعداد چترک در چتر، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک رازیانه معنی­دار شدند، امّا صفات ارتفاع بوته در زمان گلدهی و شاخص برداشت، معنی­دار نشدند. در مورد وزن هزاردانه، تنها اثر متقابل تنش آب در پرایمینگ معنی‌دار شد. تنش آب باعث افزایش درصد اسانس شد؛ اما عملکرد اسانس در تنش آب کاهش یافت. [1] - Seed Priming