اثر پرایمینگ دمایی بر خصوصیات جوانه زنی، زراعی و روغن دانه ارقام گلرنگ (Carthamus tinctorius)

سابقه و هدف: گلرنگ (Carthamus tinctorius) یکی از گیاهان دانه روغنی مناطق خشک و نیمه خشک می‌باشد که مرحله جوانه‌ زنی و غوزه‌دهی از حساس‌ترین مراحل رشدی گیاه گلرنگ محسوب می‌شود. بنابراین هدف از انجام مطالعه حاضر بررسی تاثیر پرایمینگ دمایی بر خصوصیات جوانه زنی بذر گلرنگ در آزمایشگاه و سپس ارزیابی تاثیر این نوع پرایمینگ بر برخی صفات زراعی، عملکرد و درصد روغن دانه ژنوتیپ های گلرنگ در مزرعه بود. مواد و روش ها: در مرحله اول و در شرایط آزمایشگاه، اثر پرایمینگ دما شامل اعمال دماهای 40، 60 و 80 درجه سانتی گراد در 3 زمان شامل 6، 10 و 20 ساعت در قالب آزمایش فاکتوریل بر بذر ژنوتیپ‌های گلرنگ شامل 10 ژنوتیپ اعمال شد و صفات درصد جوانه زنی و سرعت جوانه زنی بذر اندازه گیری شد. در ادامه بر اساس نتایج مرحله اول، آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط مزرعه اجرا شد. تیمارهای آزمایش مزرعه ای شامل کشت بذر ژنوتیپ های گلرنگ پرایم شده در دمای 60 درجه سانتیگراد (به همراه بذر پرایم نشده به عنوان شاهد) در دو زمان 6 و 10 ساعت بود و در طی و پایان آزمایش، روز تا 50 درصد سبز شدن، روز تا رسیدگی کامل، تعداد غوزه در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه در بوته و درصد روغن دانه اندازه گیری شد. یافته ها: نتایج مرحله اول نشان داد که تیمار پیش از کشت بذر با ترموپرایمینگ تاثیر معنی داری بر درصد و سرعت جوانه زنی داشت. بیشترین درصد و سرعت جوانه زنی در سطوح دمایی 40 و 60 درجه سانتیگراد در مدت زمان کوتاه پرایمینگ (6 و 10 ساعت) به دست آمد. در شرایط مزرعه مطابق با نتایج حاصل از مرحله اول، پیش تیمار بذر با دمای 60 درجه سانتیگراد منجر به کاهش روز تا 50 درصد سبز شدن بذر ژنوتیپ‌های پرایم شده در مقایسه با ژنوتیپ‌های شاهد شد. از سوی دیگر پرایمینگ دمایی منجر به افزایش روز تا رسیدگی کامل، عملکرد دانه در بوته و درصد روغن گردید؛ اما تعداد دانه در غوزه تحت تاثیر پرایمینگ دمایی قرار نگرفت. نتیجه گیری: به طور کلی نتایج بیانگر آن است که پیش تیمار بذر با پرایمینگ دمایی (دماهای متوسط) منجر به ظهور و استقرار سریع تر گیاهچه های گلرنگ در آزمایشگاه و مزرعه گردید. همچنین نتایج نشان داد که پیش تیمار دمایی بذر گلرنگ در 60 درجه سانتیگراد نه تنها بر عملکرد دانه و درصد روغن تاثیر منفی نداشته بلکه منجر به افزایش معنی دار صفات ذکر شده ژنوتیپ‌های پرایم شده در مقایسه با ژنوتیپ‌های پرایم نشده گردید. نکته قابل توجه این است که احتمالاً کشت بهاره بذر پرایم شده گلرنگ در مقایسه با بذر پرایم نشده می‌ تواند به بهبود و افزایش عملکرد دانه و عملکرد روغن منجر گردد.