اثر همزیستی Piriformospora indica بر عملکرد کنگرفرنگی در شرایط تنش شوری و کم‌آبی

سابقه و هدف: خشکسالی به علت تغییرات آب و هوایی، پدیده‌ی شوری خاک را نیز به‌دنبال دارد و گیاهان در مقابل اثرات اسمزی ناشی از تنش شوری و تنش خشکی از طریق تغییرات مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و متابولیکی در تمام اندام‌های خود پاسخ می‌دهند. در تحقیقات گذشته ثابت گردید که قارچ اندوفیت تحت نام Piriformospora indica توانمندی همزیستی با ریشه بسیاری از گیاهان دارد و نیز در محیط کشت اختصاصی خود قادر است بدون احتیاج به حضور گیاه میزبان چرخه زندگی خود را تکمیل کند. همزیستی این قارچ با ریشه گیاه در تحمل به تنش‌های زنده و غیرزنده مثمرثمر بوده که این تحمل با تغییراتی در عملکرد و اجزای عملکرد هر گیاه همراه است. هدف پژوهش حاضر بررسی تغییرات عملکرد و خصوصیات ظاهری کنگرفرنگی پس از اثبات توانمندی همزیستی قارچ اندوفیت پیریفورموسپوا با گیاه در شرایط تنش شوری و کم‌آبی است. مواد و روش‌ها: پس از غوطه‌ور ساختن ریشه‌چه‌های کنگرفرنگی در سوسپانسیون اسپورهای قارچ اندوفیت (P. indica)، به منظور اطمینان از استقرار و کلونیزاسیون اسپورها در بافت گیاه، رنگ‌آمیزی ریشه‌چه با استفاده از روش ویرهیلیگ انجام گردید. سپس طی دو آزمایش جداگانه‌، شوری با سه سطح 7/0، 6 و 12 دسی زیمنس بر متر و کم‌آبی با سه دوره‌ی آبیاری هر 3، 6 و12 روز، شرایط تنش تحت عنوان شاهد، متوسط (ملایم) و شدید برای دو تیمار گیاهان همزیست و شاهد اعمال گردید. همچنین آزمایش در چهار تکرار و به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی انجام شد. سپس تغییرات مورفولوژیکی و عملکردی گیاهان مورد آزمایش در اثر همزیستی قارچ و گیاه، مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته‌ها: نتایج بررسی‌های مورفولوژیکی نشان داد که در اکثر شاخص‌های عملکردی، برتری گیاهان همزیست شده نسبت به شاهد وجود دارد. وزن تر و خشک ریشه در آزمایش کم‌آبی و طول برگ و ریشه در آزمایش تنش شوری تحت تاثیر تیمار قارچی تفاوت معنی‌داری نسبت به شاهد داشتند. اگرچه همزیستی این قارچ سبب افزایش عملکرد در سطوح مختلف شوری نگردید، اما در برخی از شاخص‏های مورفولوژیک از جمله در طول برگ، طول ریشه و نیز در حجم ریشه تغییرات قابل توجهی را در پی داشته است. همچنین طی اثر متقابل دور آبیاری و قارچ، وزن خشک برگ، وزن تر بوته، طول و حجم ریشه افزایش یافت. نتیجه‌گیری: برآیند نتایج نشان می‏دهد که گیاهان همزیست شده نسبت به انواع شاهد قابلیت سازگاری بیشتری با استرس‏های غیرزنده دارند. لذا استفاده از راه کار ساده آلوده‏سازی گیاهچه‏ها به قارچ اندوفیت همزیست ریشه، امکان کشت و کار کنگر فرنگی در خاک‌های خشک و کم آب را افزایش خواهد داد.