اثر نوع کاربری و کشت‌های زراعی متفاوت، برشکل های مختلف پتاسیم خاک (تاکید برکانی‌شناسی رس‌ها)

سابقه و هدف: پتاسیم عنصر ضروری برای رشد گیاه می‌باشد و قابلیت استفاده و شکل‌های آن، تحت تأثیر ویژیگی‌های خاک، کانی‌شناسی رس و نوع کشت است. پتاسیم در خاک به چهار شکل محلول، تبادلی، غیرتبادلی و ساختاری وجود دارد. پتاسیم غیرتبادلی و ساختاری مربوط به محتوی برخی کانی‌ها همانند فلدسپارها و میکاها می‌باشد، در حالی که پتاسیم تبادلی به شکل یون-های جذب شده بر روی کانی‌های رس و مواد آلی مشخص می‌شود. پتاسیم محلول کمتر از یک درصد پتاسیم کل است. گیاهان در نیاز به پتاسیم متغییر و مقادیر متفاوتی از پتاسیم را جذب می‌کنند. اطلاعاتی در زمینه وضعیت پتاسیم خاک‌های استان لرستان و کرمانشاه و ارتباط با کانی‌شناسی رس تحت کشت‌های زراعی متفاوت وجود ندارد. بنابراین هدف از این مطالعه تعیین شکل‌های پتاسیم در برخی از خاک‌های مناطق درود، گیان و کنگاور تحت کشت‌های زراعی متفاوت و آنالیز کانی‌شناسی رس خاک‌های مورد مطالعه، برای یافتن ارتباط بین شکل‌های متفاوت پتاسیم و کانی‌شناسی رس بود. مواد و روشها: در بررسی حاضر، سه منطقه مختلف شامل گیان، درود و کنگاور، انتخاب گردیدند. سپس 15 سری خاک‌ با ویژگیهای و تاریخچه کشت زراعی متفاوت انتخاب، و خاک‌رخ‌ها حفر و تشریح شدند. خاک‌های انتخابی تحت کاربری مرتع، کشت گندم، برنج، ذرت، کلزا، چغندرقند و انگور بودند. نمونه‌های خاک از افق‌های مختلف، جمع آوری گردید و ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی و کانی‌شناسی خاک‌ها در آزمایشگاه اندازه‌گیری شد. شکل‌های مختلف پتاسیم شامل: محلول، تبادلی، غیرتبادلی و کل تعیین شد. یافته‌ها: همه خاک‌ها آهکی بوده و در رده اینسپتی‌سولز طبقه‌بندی شدند. محتوی رس، سیلت، کربنات کلسیم معادل و موادآلی به ترتیب دارای دامنه بین 2/53-5/27، 8/49-21، 3/50 – 3/15 و 8/1 – 7/0 درصد بود. مقدار پتاسیم محلول، تبادلی، غیرتبادلی و کل در خاک‌های مورد مطالعه به ترتیب دارای دامنه 62-3، 676-105، 2083-32 و 9333-3600 میلی‌گرم بر کیلوگرم بودند. نتایج نشان داد که میانگین مقدار پتاسیم محلول (mg/kg 2/44)، پتاسیم غیر‌تبادلی (mg/kg 4/1585) و پتاسیم کل (mg/kg 7251) در خاک-های شالیزار بالاترین بوده، که ممکن است بدلیل محتوی رس بالا و مقدار کربنات کلسیم پایین منطقه باشد. در حالی‌که مقدار پتاسیم تبادلی در کشت ذرت (mg/kg 4/676) بالاتر بود. مطالعات کانی‌شناسی نشان داد که کانی‌های اسمکتیت (30-20 درصد)، ورمی-کولیت (50-30 درصد) در سطح خاک، و کانی ایلیت (20-10 درصد) در افق‌های زیرسطحی از کانی‌های رسی عمده هستند. ارتباط معنی‌داری بین پتاسیم تبادلی و مواد آلی و محتوی رس مشاهده شد. شکل‌های متفاوت پتاسیم در خاک‌های مورد مطالعه به محتوی ایلایت و ورمی‌کولایت در جزء رس وابسته بودند. نتیجه گیری: نتیجه‌گیری شد که بیشتر خاک‌های مطالعه شده، مقدار قابل توجهی از شکل‌های متفاوت پتاسیم را داشتند. خاک-های غرقاب، بالاترین مقادیر پتاسیم محلول، غیرتبادلی و کل را نسبت به غیرغرقاب‌ها دارا بودند. بنظر می‌رسد که ایلایت و ورمی-کولایت کانی‌های عمده نگهداری پتاسیم در شالیزارها هستند. کشت‌ زراعی به دلیل تقاضای متفاوت پتاسیم و عملیت کشاورزی، اثر معنی‌داری بر وضعیت پتاسیم خاک‌های مطالعه شده داشت. به طور کلی توصیه می‌شود که تناوب زراعی و کانی‌شناسی رس برای مدیریت بهتر کوددهی پتاسیم، بایستی مورد توجه قرار گیرد.