اثر تاریخ کاشت بر اجزای عملکرد و عملکرد گیاه دارویی ماریتیغال (Silybum marianum) در شرایط آب و هوایی استان گلستان

سابقه و هدفماریتیغال یا خارمریم Silybum marianum L.)) گیاهی دارویی از خانواده کاسنی است که از گذشته دور در درمان بیماری‌های کبدی استفاده ‌شده است. تاریخ کاشت مناسب این گیاه در استان گلستان تعیین نشده بود، بنابراین ضرورت مطالعه آن در استان وجود داشت. این گیاه بیشتر به عنوان علف‌هرز شناخته می‌شود، در حالی‌که به دلیل کاربرد ماده سیلی‌مارین موجود در بذر آن در تولید داروی ضد هپاتیت، امروزه اهمیت دارد. سیلی‌مارین، استخراج شده از گیاه ماریتیغال برای قرن‌ها به عنوان یک درمان طبیعی برای بیماری‌های کبد استفاده می‌شده است. هدف این آزمایش، تعیین تاریخ کاشت مناسب برای تولید دانه ماریتیغال به عنوان گیاه دارویی در استان گلستان اجرا شد.مواد و روش‌هابرای دستیابی به این هدف، آزمایشی در پنج تاریخ کاشت شامل چهار تاریخ از 10 مهرماه تا 10 دی‌ماه با فاصله 30 روز و یک تاریخ کاشت در 5 اسفند‌ماه در دو مکان مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع‌طبیعی گرگان و مزرعه‌ای در علی‌آباد استان گلستان به صورت بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار در سال زراعی 1392-1391 اجرا شد. برای ثبت تغییرات مراحل مختلف نمو در هر کرت، تعداد 10 بوته انتخاب شد. پس از رسیدن به زمان رسیدگی با برداشت کاپیتول‌ها و جداسازی دانه‌ها عملکرد محاسبه شد. تعداد کاپیتول در بوته، تعداد دانه در کاپیتول، ارتفاع بوته در زمان برداشت، زمان کاشت تا برداشت در هر مکان و وزن هزار دانه اندازه‌گیری شدند. تجزیه واریانس داده‌ها در قالب تجزیه‌مرکب در مکان و مقایسات میانگین همراه با برش‌دهی در شرایط معنی‏دار شدن اثرات متقابل، انجام شد.یافته‌ها و نتیجه گیری نتایج نشان داد که اثر تاریخ کاشت بر صفات اندازه‌گیری شده معنی‌دار بود. اثر مکان کشت بر تعداد کاپیتول در بوته، تعداد دانه در کاپیتول، روز تا گلدهی، روز تا برداشت و بر عملکرد دانه معنی‌دار شد درحالی‌که اثر مکان کشت بر وزن هزار دانه و ارتفاع بوته معنی‌دار نشد. اثر متقابل تاریخ و مکان کشت بر تعداد کاپیتول در بوته، تعداد دانه در کاپیتول، روز تا گلدهی، روز تا برداشت، و عملکرد دانه در سطح 1 درصد و ارتفاع بوته در سطح 5 درصد معنی‌دار شد. نتایج رگرسیون نشان داد که 93 درصد تغییرات عملکرد دانه به تعداد کاپیتول در بوته و تعداد دانه در کاپیتول وابسته می‌باشد. بیشترین میانگین عملکرد دانه در گرگان 9/1634 کیلو‌گرم در هکتار و در علی‌آباد 3/1920 کیلو‌گرم در هکتار بدست آمد. بر اساس نتایج می‌توان گیاه دارویی ماریتیغال را در تاریخ کاشت 10 آبان در شرایط آب و هوایی دو مکان آزمایش، به عنوان مناسب‌ترین تاریخ کاشت پیشنهاد کرد.