اثر الیسیتور زیستی و نانوالیسیتور بر افزایش تولید برخی آلکالوئیدها در گیاه خشخاش L. Papaver somniferum

به‌منظور افزایش و بهبود تولید انواع آلکالوئیدهای ارزشمند بنزوفنانتریدین در گیاه خشخاش، مهندسی‏های متابولیت فراوانی انجام شده است که یکی از آن‏ها استفاده از الیسیتورهاست که با تحریک سیگنال‏های سلولی موجب سنتز متابولیت‏های ثانویه در گیاهان یا کشت سلولی آن‏ها می‏شوند. در این مطالعه با توجه به اهمیت ویژة خشخاش در صنعت داروسازی به‌منزلة تنها منبع تجاری تولید آلکالوئیدهای مورفین و سنگوئینارین و مشکل‏بودن سنتز شیمیایی این ترکیبات ارزشمند، پس از بهینه‏سازی محیط کشت کال‏زایی و انتخاب بهترین ریز‏نمونه، اثر دو الیسیتور عصارة مخمر و نانو TiO2 در دو زمان مختلف در کشت سوسپانسیون سلولی مریستم و ریشه در یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار بررسی شد. این الیسیتورها در سوسپانسیون‏های سلولی مریستم و ریشه موجب تجمع سنگوئینارین و تبائین شدند که بیشترین مقدار سنگوئینارین و تبائین در 48 ساعت پس از اعمال تیمار با الیسیتور عصارة مخمر به‌ترتیب 2/2 و 4/3 برابر نسبت به شاهد در همین زمان به دست آمد. نانو الیسیتور TiO2 توانست در 24 ساعت پس از اعمال تیمار موجب افزایش دو آلکالوئید مزبور تا 1/2 برابر نسبت به شاهد شود که با گذشت زمان این مقدار کاهش پیدا کرد. آنچه در این مطالعه مشاهده شد، تحریک‌پذیری زیاد سلول‏های مریستمی در برابر تیمار با هر دو الیسیتور و اثر آن در تجمع هر دو متابولیت بود. نتایج این پژوهش نشان می‏دهد که با استفاده از الیسیتورها و مخصوصاً نانوالیسیتورها می‌توان چرخة بیوسنتزی تولید و تجمع متابولیت‏های تبائین و سنگوئینارین را در این گیاه تحریک کرد و این القا می‏تواند در هر دو ریزنمونة ریشه و مریستم مؤثر و حتی با یکدیگر متفاوت باشد.