اثربخشی مداخله ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس بر انعطاف‌پذیری روانشناختی، تحمل پریشانی و تجربه مجدد ضربه در جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه

مقدمه: در ایران تعداد زیادی از جانبازان از اختلال استرس پس از آسیب رنج می‌برند و تلاش‌های زیادی برای ارزیابی انواع درمان‌های روانشناختی در این زمینه صورت گرفته است. یکی از درمان‌هایی که می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد درمان ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس است. هدف: هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی مداخله ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس بر انعطاف‌پذیری روانشناختی، تحمل پریشانی و تجربه مجدد ضربه در جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از آسیب بود. مواد و روش‌ها: این پژوهش در سال 1395 با یک طرح نیمه تجربی انجام شد. جامعه آماری کلیه جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از آسیب مراجعه‌کننده به بیمارستان شهید رجایی شهرستان نجف‌آباد بود که از بین آن‌ها تعداد 40 جانباز مبتلا به صورت نمونه هدفمند انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. ابزار پژوهش پرسشنامه پذیرش و عمل، مقیاس تحمل پریشانی و مقیاس استرس ضربه ثانوی بود که به صورت پیش‌آزمون و پس‌آزمون بر روی هر دو گروه اجرا شد. آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس صرفاً برای گروه آزمایش اجرا شد و پس از آن پس‌آزمون برای هر دو گروه انجام گرفت. یافته‌ها: جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی و آزمون تحلیل کوواریانس استفاده شد. یافته‌ها نشان داد که مداخله ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس بر تحمل پریشانی (0/05‌P<، 16/4‌F=) و تجربه مجدد ضربه (0/05‌P<، 10/92‌F=) در جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از آسیب تأثیر معنی‌داری دارد ولی بر انعطاف‌پذیری روانشناختی در جانبازان مبتلا به این اختلال تأثیر معنی‌داری ندارد (0/05‌P>، 2/14‌F=). این تأثیرپذیری در مورد خرده مقیاس‌های تحمل پریشانی (تحمل، جذب، ارزیابی و تنظیم) و تجربه مجدد ضربه (مزاحمت، اجتناب و برانگیختگی) نیز معنی‌دار شد. میانگین و انحراف معیار نمرات انعطاف‌پذیری در گروه آزمایش در پیش آزمون و پس آزمون به ترتیب (4/08‌S=، 33/21‌M=) و (3/34‌S=، 36/21‌M=) و در گروه کنترل به ترتیب (5/83‌S=، 33/48‌M=) و (5/57‌S=، 33/17‌M=) و در مورد تحمل پریشانی در گروه آزمایش به ترتیب (7/68‌S=، 33/62‌M=) و (8/05‌S=، 39/87‌M=) و گروه کنترل به ترتیب (9/66‌S=، 34/77‌M=) و (10/00‌S=، 9/66‌M=) می‌باشد. در تجربه مجدد ضربه در گروه آزمایش به ترتیب (7/47‌S=، 62/86‌M=) و (10/64‌S=، 57/24‌M=) و در گروه کنترل به ترتیب (10/64‌S=، 24/57‌M=) و (12/52‌S=، 54/76‌M=) به دست آمد. بحث و نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش فوق نشان داد که ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس می‌تواند در افزایش تحمل پریشانی و کاهش علائم اختلال استرس پس از آسیب تأثیرگذار باشد. آموزش ذهن آگاهی باعث می‌شود افراد بدون تلاش در جهت هر نوع تغییر، صرفاً تجارب هیجانی خود را مشاهده و بپذیرند. نتیجه به دست آمده در مورد متغیر انعطاف‌پذیری روانشناختی احتمالاً به علت حجم کم نمونه بوده است.