آسیب‌شناسی و ارزیابی طرح های آمایش سرزمین در کشور ایران

قریب به 70 سال سابقه در نظام برنامه‌ریزی کشور و همچنین 50 سال تجربه تلاش برای نهادینه ساختن رویکرد آمایشی- فضایی در نظام مدیریت و اقدامات توسعه‌ای در کشور وجود دارد، ولی هنوز نبود یک سند آمایشی مورد وفاق در سطح ملی و سازوکارهای نهادی و قانونی تحقق‌بخش برنامه‌ها و طرح‌های آمایشی تدوین شده سبب شده که نظام تخصیص نتواند به‌رغم تأکیدات خاص تمام اسناد برنامه‌های بخشی به نابرابری‌های منطقه‌ای پایان بخشیده و یا در تعدیل آن‌ها توفیقات اساسی کسب کرده باشد، لذا مطالعه و بررسی علل ناکامی 3 موج طی شده در تدوین برنامه‌ها و سیاست‌های آمایشی کشور موضوعی است که تا مورد تحلیل قرار نگیرد، نمی‌توان به موفقیت اندیشه‌ها و اقداماتی که اخیراً در بازتعریف شیوه‌های کاربست رویکردها و طرح‌های آمایشی در کشور آغاز شده امیدی داشت. هدف اصلی این مقاله آسیب‌شناسی مقدماتی طرح­ها و برنامه‌های آمایشی در کشور می‌باشد، نوع تحقیق کاربردی و روش آن اسنادی- تحلیلی می­باشد، شیوه جمع‌آوری اطلاعات اسنادی و میدانی بر مبنای مصاحبه بوده و تلاش شده با احصای متغیرهای اثرگذار در قالب پرسشنامه با استفاده از طیف لیکرت نسبت به اخذ نظرات کارشناسانی که به روش تحلیل شبکه‌ای شناسایی شده‌اند؛ اقدام شود. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که مهم‌ترین عوامل در آسیب‌شناسی طرح­ها و برنامه‌های آمایش سرزمین در کشور در حوزه جایگاه قانونی زیر معیار«عدم تعریف دقیق جایگاه برنامه‌ها و نگاه آمایشی در اسناد قانونی هدایتگر برنامه‌ها و تصمیمات»، در حوزه مدیریتی زیر معیار «حاکمیت اقتصاد نفتی و اقتصاد رانتی به‌عنوان مؤلفه اصلی در نهادینه نشدن نگاه منطقه‌ای-فضایی» در حوزه ساختاری زیر معیار«سنتی بودن نظام برنامه‌ریزی در پذیرش رویکرد آمایشی» و در حوزه معیار محتوایی زیر معیار «عمیق بودن نابرابری‌های منطقه‌ا ی به حدی که طرح‌های آمایشی تا توازن بخشی فضایی راه بسیار طولانی دارند» می‌باشند