آثار معماری کولاب و اطراف آن

شهر کولاب در فاصلۀ دویست کیلومتری از قسمت جنوب و شرق پایتخت تاجیکستان در ساحل دریای یاخْسو، در دامنۀ رشته‌کوه حضرت شاه جایگیر است. از همین منطقه طی صدها سال راه کاروان از هند و افغانستان امروزه می‌گذشت؛ درنتیجه در سده‌های میانه کولاب با تاریخ و فرهنگ غنی خود به یکی از شهر‌های بزرگ منطقة ختلان تبدیل شد. در حدود کولاب و اطراف آن آثار معماری دوره‌های گوناگون باقی مانده‌اند که از نمونه‌های آن می‌توان به قصر حکیمان در هلبوک، شهرک دارای مجسمه از سده‌های دهم تا یازدهم میلادی در روستای صیاد، مقبرۀ میرسیدعلی همدانی در شهر کولاب منسوب به سده‌های چهاردهم تا شانزدهم میلادی سلسله‌‌‌معماری‌های سدۀ یازدهم تا شانزدهم میلادی شاه خاموش در روستای لنگر، سلسله‌مزارها، مسجدها و مدرسة سدة نوزدهم و آغاز سدة بیستم میلادی اشاره داشت. شایان ذکر است که آرامگاه میرسیدعلی همدانی در کولاب نمونۀ نادر معماری است که هم خصوصیت‌های سنتی و قدیمی معماری و طراحی و هم بازمانده‌های اصول‌ معماری مراکز پیشرفتۀ فرهنگی آسیای میانه را دربردارد. آثار معماری و تاریخی کولاب و اطراف آن بسیار جالب توجه‌اند و در زمان‌های قدیم و سده‌های میانه، مرکز تشکل سنت‌های معماری و نقاشی به‌شمار می‌رفته‌اند که از آن مکتب‌های دیگر معماری و نقاشی تمام منطقة آسیای مرکزی استفاده کرده‌اند. همچنین، کولاب از قدیم‌الایام مرکز هنرهای مردمی، ازجمله کنده‌کاری در چوب و گچ، هنر زرگری و دیگر هنرهای تزیینی بوده است.