زیورآلات از مهم ترین وسایلی هستند که بشر میل به آراستن خود را همواره توسط آن ارضا نموده است. یکی از مهم ترین نوع زیورآلات،انگشتری ها هستند که اغلب علاوه بر جنبه ی زینتی وجه کاربردی نیز داشته است و اطلاعات باارزشی از دوره هایی که مورد استفاده قرار می گرفته اند در اختیار ما قرار می دهند. یکی از کاربردی ترین نوع انگشترها «مهرانگشتری ها» می باشند، مهرها به سبب اطلاعات زیادی که از فرهنگ،آداب و رسوم گذشتگان ارائه می دهند،همواره مورد توجه محققان و پژوهشگران قرار گرفته اند. در واقع همراه شدن مهر و انگشتری با هم یکی از تلاش های بشرجهت حفظ و صیانت از هویّت خویش می باشد. در این پژوهش جنبه های کاربردی گوناگون انگشتری ها اعم از اجتماعی،سیاسی و فرهنگی و نیز ارتباط نوع سنگ و جنس مهرانگشتری ها با باورهای اسلامی و همچنین ارتباط نقوش مهرانگشترها با نوع کارکردشان،ارتباط سجع مهرانگشتری ها با شخص دارنده ی آن و نحوه ی طراحی و ساخت مهرانگشتری ها در دوران اسلامی با تأکید بر دوره ی قاجار بررسی گردیده است. بدین منظور از طریق تحقیقات میدانی و کتابخانه ای نمونه هایی از مهرانگشتری های دوره ی قاجار جمع آوری و مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است و از نتایج حاصله چنان برآمده که بواقع انگشتری ها علاوه بر نقش زینتی کارکردهای دیگری نیز داشته اند و از دوران پیش از اسلام اعتقادات و باورهای خاصی در خصوص جنس انگشتری و سنگ بکار رفته در مهرانگشترها وجود داشته، این عقاید با ورود دین اسلام متروک نگردیده، بلکه در دوره ی اسلامی اعتقادات مذهبی درباره ی جنس و نوع نگین مهرانگشتری تشدید نیز شده است. همچنین نقوش حک شده بر انگشتری ها نشان دهنده ی کارکرد آن بوده و این نقوش در دوره ی قبل از اسلام تصویری بوده که بعد از اسلام نوشتاری گردیده است. سجع مهرانگشتری ها نشان دهنده ی نوع شخصیت دارنده ی مهر بوده و درگروه بندی جامعه ی قاجاری، هر فردی مهرِ مخصوص به خود داشته، بطوری که سجع مهرانگشتری نشان دهنده ی هویّت دارنده ی آن بوده است. از سوی دیگر در روند تحولی ساخت مهر انگشتری ها طراحی و ساخت آنها نیز تحت تأثیر عوامل مختلف تغییر کرده، بطوری که در هر دوره سنت جدیدی در ساخت مهرانگشتری ها به وجود آمده است.

پوشاک و زیورآلات همراه آن، در میان زنان و مردان ایرانی به خصوص اقوام ترکمن از کهن ترین زمان، جایگاه ویژه خود را دارا بوده و در هر عصر متناسب با فرهنگ نیازهای آن زمان و مکان تغییر یافته و استفاده شده است. ساخت و تولید زیورآلات محلی در ایران سابقه طولانی داشته و از دیر باز مرسوم بوده است، اما زیورآلات ترکمن نسبت به زیورآلات محلی مناطق دیگر کمتر به فراموشی رفته است. زیورآلات ترکمن اغلب به صورت قطعات درشتی از نقره اند که بر سطح آن ها طرح های ساده شده ای از گل و گیاه و نقش های جادویی با نگین هایی از عقیق با شیشه های رنگین تزیین شده است. زیورآلات ترکمن اغلب فاقد جزییات و دارای وقار و سنگینی ویژه ای هستند. امروزه بیشتر هنرهای ترکمن در کارگاه های خانگی تولید می شوند و لذا تنها منبع مهم برای مطالعه خود آثار هستند، و شاید بتوان گفت استفاده از نقش مایه های این آثار در هنرهای معاصر گام بسیار موثری در حفظ گسترش این نقش مایه های کهن می باشد. این پژوهش تلاش دارد تا با معرفی جوانب هنر ساخت زیورآلات زمینه ای را جهت احیاء این هنر در منطقه مهیا و قدمی مثبت برداشته باشد. فصل اول به ارائه اطلاعات محوری در طرح پایان نامه پرداخته شده است. در فصل دوم این پایان نامه به معرفی مختصر صنایع دستی ترکمن با تاکید بر نقوش آن ها مثل انواع زیراندازها، سوزن دوزی ها و.... پرداخته شده است. فصل سوم این پایان نامه به شرح انواع زیورآلات و نقوش آن ها اختصاص یافته است. فصل چهارم مطالعه طرح ها و نقش های زیورآلات بانوان و دوشیزگان نواحی مختلف ترکمن صحرا با در نظر داشتن موارد مختلف، شناسایی طرح و نقش، تکنیک های ساخت، برخی باورها و عقاید موارد در خصوص نقش و جنبه های کاربردی مختلف زیورآلات، ارتباط نقوش و طرح های زیورآلات با پوشاک، زیراندازها، سوزن دوزی ها از نظر ارتباط زیورآلات با آداب و رسوم منطقه، مطالعه مواد اولیه مورد استفاده در زیورآلات، ارائه طرح و نقش مدرن با الهام از نقوش زیورآلات و ساخت نمونه زیورآلات پرداخته است.

چکیده: طراحی دو تاج قاجاری به نامهای، کیانی و کلاه عباس میرزا ، متأثر از سه دوره فرهنگی ، اول تمدن 4000 ساله بابلی ، دوم باورهای آیینی مهرپرستی ومتعاقب و متاثر از آن فرهنگ دینی سده های نهم و دهم و یازدهم و سوم تعلیمات مسیحی قرن 14 میلادی است . بلندای آن مربوط به کلاه خدای شمش ، رنگ آن مربوط به کلاه قرمز مهر و قزلباش و تقسیمات سه گانه عرضی آن مربوط به نماد های سه گانه مسیحیت و مشابه ردیف سه گانه کلاه اسقفان اعظم کلیسا است .بر دیهیم و سرپوشهای دیگر این دوره فرهنگ دوره های گذشته ایران حاکم بوده است بطور مثال تاج غیر رسمی فتحعلی شاه تصویر شده بر مینیاتور، مشابه تاج تیمور است و تفاوت کلی در رنگ عمامه که سفید مبدل به سیاه و قبه بلند به مخروط ته بریده تبدیل شده است و یا تاج احمد شاه قاجار که بر مهرهای آن دوره حک شده است الگوی تغییر یافته کلاه های قرون هشتم هجری قمری است که لبه های رو به بالای آن به کنگره های دالبری شکل مبدل شده است . اما در دوره پهلوی اول، بر تاج پهلوی ،اصالت ایرانی بیشتر رعایت شده است . تاج ناصرالدین شاه که بطور مکرر بر مهرها و سکه های قاجاری حک شده در اندازه و تقسیمات عرضی بدنه و کاربرد پر ، الگویی برای تاج پهلوی بوده است . طرح خورشید شعاعی بر بدنه مرتبط با آیین میترائیسم ، کنگره های پلکانی لبه بالایی، مرسوم بر تاجهای ساسانی و طراحی اسلیمی های بدنه، از نقوش سنتی ایرانی است.تنها جز غیر ایرانی، جقه و پر تاج است که سوغات وارداتی حاکمان مغول است . آغاز حکومت قاجار 1789 میلادی و پایان حکومت پهلوی 1978 میلادی بود . که در این بین دو سبک بین المللی ، اولی گوتیک ، اوایل قرن 15 میلادی و دومی آرت نوو ، سال 1890 میلادی بر آثار هنری غرب تاثیر داشتند که اولی نشأت گرفته از اسلیمی و دومی بر اساس خطوط منحنی و نقوش گیاهی و در واقع ، کلیت و اساس آن دو ، منطبق و موازی اصول طراحی سنتی ایرانی بوده است و در نتیجه سبکهای رایج غربی چیزی برای ارائه بر هنر جواهر سازی ایرانی نداشته اند حتی این انطباق باعث نوعی رقابت پیروزمندانه در دوره پهلوی دوم در سطح جهانی جواهرات سلطنتی شده است . تنها تاثیرات جزئی از سوی سازندگان روسی و فرانسوی بوده است که البته برای موارد مشابه با جواهرات روسی ، پیشتر از آنکه به نمونه روسی شباهت داشته باشد در پیشینه باستانی ایران می توان مشابه آنها را دید . پس نقش سبک هنری روسی را باید ضعیف دانست و نادیده گرفت . ولی سلیقه سازندگان فرانسوی و سبک نئو کلاسیک فرانسه را در تاج فرح پهلوی هر چند که از لحاظ حجمی مشابه تاجهای پارتی و ساسانی است ، می توان مشاهده کرد به مثال مرواریدهای برش خورده ، طراحی روبانی شکل زمینه تاج ، کاربرد سنگهای بدلی و کنگره های تغییر شکل یافته برگ کنگری از آن جمله است البته در طراحی کنگره های تاج فرح ، نوعی پیروی از اصول سنتی طراحی گل شاه عباسی به چشم می خورد . واژگان کلیدی : تاج کیانی ، تاج ناصرالدین شاه ، تاج احمد شاه ، تاج پهلوی ، تاج فرح ، کلاه عباس میرزا ، عمامه فتحعلی شاه .

صفویه یکی از ادوار پر شکوه شکوفایی هنر، صنعت و معدن در ایران محسوب می شود و تاریخچه جواهرات آن گونه که ما می شناسیم از آن زمان آغاز می شود. در قرن حاضر از آن دانش و هنر عظیم چیز چندانی باقی نمانده است و استفاده از بسیاری ازآن ها منسوخ شده و یا صورتی دیگر به خود گرفته است. متأسفانه فقدان نگاه علمی و کاربردی به این هنر_صنعت نوین، موجب مهجور ماندن صنعت سنگ های قیمتی به ویژه جواهرسازی در کشور شده است. با نگاهی متفکرانه به گذشته و استفاده از افکار، طرح ها و ایده های جدید و پرمعنا می توانیم به صورتی غنی، جذاب و همه پسند در دنیای معاصر برسیم. در این تحقیق سعی شده است نوعی از جواهرات دوره صفوی(کمربندها و بازوبندها ) که در بین جواهرات کمتر مورد توجه بوده اند، مورد بررسی قرار گرفته و درقالبی نوو قابل عرضه به جهان معاصر معرفی شوند. در این میان از نقوشی چون ترنج و گل سرخ که از نقوش زیبا و پرمعنای ایرانی اند و در دوره صفوی بر روی کمربندها و بازوبندها به کار رفته است در طراحی و ساخت این گونه زیورآلات استفاده شده است. هدف از این تحقیق رسیدن به فرمی ناب و جذاب و قابل عرضه به دنیای معاصراست. معرفی هنر پرمعنای ایران دوره صفوی در قالب جواهرات و بر روی کمربندها که موردی کاربردی، زینتی و نمادین دارد و همه دنیا از آن استفاده می کنند بی فایده نخواهد بود. در این میان استفاده مجدد از بازوبند در قالب جواهرات نیز مورد توجه قرار گرفته و امید است دوباره در قالبی ایرانی_اسلامی مورد استفاده قرارگیرد و برای استفاده کنندگان آن جذاب باشد.

در این پژوهش کلیات روند تحقیق در راستای فرایند ساخت رنگ های مینای خانه بندی بیان شد و همچنین توضیحاتی در مورد مینای خانه بندی و پیشینه ای از تحقیقات گذشته آن به تفصیل مورد بررسی قرار گرفت؛ در این زمینه بررسی اجمالی پیشینه مینای خانه بندی در جهان و در ایران مورد بازبینی قرار گرفته و مینای خانه-بندی معاصر و خاستـگاه فعلی این هنر و همچنین هنرمنـدان معاصر این هنر، تحقیق و مصاحبه شده اند؛ نتیجه-ی مصاحبه ها به صورت راهکارهای احیای مینای خانه بندی در دوران معاصر مورد ارزیابی قرار گرفت. مهمترین قسمت این پژوهش آزمایشات، نحوه انجام آزمایشات و داده های جمع آوری شده می باشد که مورد تجزیه و تحلیل واقع شد که ابتدا بوم مینای خانه بندی به دست آمد و بر اساس ساخت بوم مینای خانه بندی که پایه رنگی، رنگ های مینای خانه بندی می باشد، فرمول تعدادی از رنگ ها نیز به دست آمد که به صورت مقدار و به شیوه سنتی در جدول ارائه گردید. این آزمایشات بعد از دوره قاجار اولین بار در ایران صورت گرفته و مراحل ساخت آن در کارگاه مینا و کارگاه لعاب انجام شده است. ایده یابی و طراحی ایده برای ساخت اثر نهایی بسیار مهم بوده که روند آن توضیح داده شد و اثر نهایی به صورت دیوارکوب چند قطعه ایی برای زیرزمین دانشگاه هنر اسلامی تهیه و ساخته شد.