نام پژوهشگر: زهرا معینی فرد

بررسی بینامتنی تصاویر در غزلیات شمس
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه اصفهان - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1388
  زهرا معینی فرد   حسین آقاحسینی

هدف این پژوهش آن است که نشان دهد مهمترین تصاویر غزلیات شمس مناسبات بینامتنی دارند . از آن جا که بینامتنیت امروزه اصطلاحی رایج در نظریه ادبی و زبان شناسی متن است ، قصد بر این است تصاویری که شامل تشبیه ، استعاره یا رمز است ، به عنوان یک متن در دل متن بزرگتری به نام غزل مورد مطالعه قرار گیرد . برای این منظور 50 غزل از غزلیات دیوان شمس برگزیده و همه تصاویر آن ها بررسی شد اما به دلیل گستردگی دامنه تصاویر ، تنها پربسامدترین آنها که در اندیشه مولانا هم اهمیت بیشتری دارند تحلیل گردید . بر این اساس ، این رساله در 10 فصل فراهم آمده است : فصل اول : « کلیات » است که به تعریف و تاریخچه بینامتنیت و اهمیت آن ، بررسی مفهوم تصویر و رابطه آن با بینامتنیت می پردازد و سپس متون مرتبط با غزلیات شمس و دلیل انتخاب آنها را مطرح می کند . در فصل دوم که « بینامتنهای خورشید » نام دارد ، تصویر خورشید ، تصویر کانونی است و دیگر خوشه های آن یعنی آفتاب حق ، آفتاب محمد ، نور ، سایه ، ذره ،حجره خورشید و حاجب خورشید بر اساس نظریه بینامتنیت تحلیل و بررسی شده است . فصل سوم بررسی دریا و تصاویر مرتبط با آن است که شامل دریای غیب ، دریای حق ، دریای عشق ، بحر آتش ، دریای جان، دریای احمد ، موج ، ماهی ، کشتی و آب می شود . در فصل چهارم حیوانات که شامل شیر و آهو ، اسب ، خر ، گرگ ، فیل و پشه ، مرغ ، باز ، بلبل ، طوطی و هما هستد تحلیل شده است . در فصل پنجم محور کار بر تصویر آتش قرار گرفته است . فصل ششم به عنوان « بینامتنهای رویشی » است و در برگیرنده ی تصاویر باغ، گل و گلستان ، گندم و گندم زار ، نخل و رطب است . در فصل هفتم یکی از پرکاربردترین تصاویر عرفانی یعنی شراب و زیر مجموعه های آن یعنی جام و ساقی بررسی شده است . فصل هشتم با عنوان « بینامتنهای شکار » شامل صید و صیاد ، دام و دانه ، تیر و کمان وتیغ بلاست . فصل نهم که « بینامتنهای درباری » نامیده شده و شامل تصاویر شاه ، پاسبان و بازی درباری گوی و چوگان است . در فصل دهم چهره حضرت یوسف ( ع ) به عنوان یک نماد در غزلیات شمس و دیگر متون عرفانی مورد نقد و تحلیل قرار گرفته است .