اخلاق یکی از دغدغه های زندگی بشر بوده و هست. حجم زیادی از کتاب های آسمانی و غیر آسمانی را در بر دارد. از آنجا که در اخلاق با رویکردهای عقلی، عرفانی و نقلی روبرو هستیم و چون به نظر می رسد که اخلاق عرفانی برآمده از عرفان عملی باشد، در رساله حاضر پس از بررسی رابطه اخلاق عرفانی و عرفان عملی روشن می گردد که اگر چه این دو علم اختلاف ماهوی ندارند ولی در تمایز اساسی آنها می توان گفت: که دغدغه اصلی عرفان عملی سلوک الی الله است، به خلاف اخلاق عرفانی که توجه اش معطوفبه صفات اخلاق می باشد

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

بررسی متون عرفانی نشان می دهد که عقبه ای از مهلکات و درجه ای از منجیات نیست که در آثار و اقوال عارفان نیامده باشد آثار بزرگانی چون خواجه عبداله انصاری، مستملی، هجویری، غزالی، سنایی و . . . خزاینی است که مطالعه هر یک کلید رستگاری انسانهای خداجو تواند بود. عطار نیز عارفی سوخته است که خود طریق عشق را تا سر حد بذل جان پیموده است ، زندگانی او هم از نظر علمی و هم از جنبه نظری اسوه و الگوی همه انسانها در تمامی ادوار تواند بود. او یکی از آن چشمه های به دریا رسیده است که در طلب دوست از کار و کیای دنیایی برید و رخت اقامت به دیار دوست کشید آثار شیخ شهید نیشابور گنجینه ای از رهگشاترین پندهای صوفیانه و اندرزهای عارفانه است ، راه درست زیستن و چگونه هجرت کردن در یک کلام رمز رستگاری انسان است . رساله حاضر تلاشی است در جهت نمایاندن حجاب های طریق وصل که شیخ عطارد در آثار خویش بدانها اشارتی رانده است ، امید که مایه شادمانی روح بلند آن پیر و فرزانه و یگانه زمانه گردد والبته نیز مقبول طبع مردم صاحبنظر شود.

طبیعت با جلوه های زیبا، دل انگیز و رنگارنگ خود، همیشه همه انسانها و به خصوص شاعران را تحت تاثیر قرار داده و پیوسته مورد ستایش و توصیف قرار گرفته است . یک از جلوه های خیال انگیز و جان پرور طبیعت همانا منظره طلوع و غروب خورشید، شب ، ماه و ستارگان و... می باشد و کمتر کسی را می توان یافت که لااقل یک بار هم شده تحت تاثیر آن قرار نگرفته و زبان به وصف آن نگشوده باشد. اما این توصیف ها در همه زمانها و در میان همه زمانها و در میان همه اقوام و ملل، حتی از فردی به فرد دیگر، با نگرش و اعتقادات ، محیط و حتی شغل متفاوت ، یکسان نبود. و عوامل بسیاری در تفاوت این تصاویر با یکدیگر موثر بوده اند. در معنی علم بیان گفته اند (بیان، ایراد معنای واحد به طرق مختلف است ، مشروط بر این که اختلافات آن طرق مبتنی بر تخییل باشد) و ما در این مقال برآنیم تا با بررسی آثار منظوم ادب فارسی از آغاز تا قرن هفتم، ضمن بررسی اشعار شاعران به صورت جداگانه و ارائه تصاویر زیبای هر شاعر از طلوع و غروب خورشسد و وصف شب و موضوع های وابسته بدان، عواملی را که باعث دگرگونی این تصویرها از قرنی د یگر و از شاعری به شاعر دیگر می شود و حتی تفاوتی که بین تصاویر در یک اثر شاعر با اثر دیگرش ، با توجه به زمینه اثر وجود دارد، مشخص نماییم. می دانیم که تصویرهای شعری در دوران نخستین ادب فارسی، علاوه برساده و قابل فهم بودن، به طبیعت بسیار نزدیک بود و علاوه بر آن به جهت کاربرد فراوان تشبیه (که اکثر آنها در دوره های بعد به استعاره تبدیل شدند.) از تحرک و پویایی خاصی برخوردار است . تصویرهای شاعرانی نظیر کسایی و منوچهری و فرخی به طبیعت بسیار نزدیک می شود و به خصوص منوچهری که گویی آیینه ای در برابر طبیعت نهاده است ، و استاد بهار، تجربه شخصی شاعر را از موضوعی که مورد توصیف قرار می دهد. در رزیبایی و دلپذیری شعر بسیار مهم می داند و می گوید: (مثلا اگر شاعری خود گرفتار عشق شده باشد، بر خودش مصائبی وارد شده باشد، در محیطی طبیعی و در دامن طبیعت نشود و نما کرده باشد، بهتر از کسی که فقط در خیال و عالم تصور نقاشی می نماید، از عهده بر آمده و تابلوهای مختلفه عشقی را مجسم خواهد نمود) و ما می بینیم که شاعرانی نظیر معزی، لامعی، مسعود سعد که شاعران سبک تلفیق محسوب می گردند، بسیاری از تصویرهای شعرشان را از شاعران گذشته به عاریت گرفته اند و کمتر تجربه عینی در این زمینه دارند و مسلم است که بیان آنها با بیان شاعران پیشین تفاوتی فاحش خواهد داشت .

آنچه که به عنوان صبر و توکل در این رساله ارائه می گردد تلاشی است برای نمایاندن ماهیت این دو مقام بلند عرفانی در متون صوفیانه، خاصه در مثنوی شریف معنوی. البته در این راه سعی شد این دو مفهوم ابتدا در فرهنگ های کهن فارسی و عربی، آیات قرآن مجید، تفاسیر معتبر، روایات نبی اکرم و احادیث ائمه طاهرین بررسی شود، و سپس بحثی مفصل بر اساس فرهنگ نامه ها و متون منظوم و منثور عرفانی در پیرامون آنها ارائه گردد. و در مرحله پایانی عقاید حضرت مولانا در این باب بیان شود.

در این کتاب در مبحث انواع تشبیه از نظر حسی و عقلی بحث انتقادی مختصری به زبان ساده آمده است . خصوصا با ذکر نام "صاحب حدایق السحر و المعجم" نظریات ایشان را مورد بحث و بررسی قرار داده است . از نظر تنوع مطالب و موضوعات مطرح شده، مولف آن بسیار گذرا و سریع چند نوع تشبیه را تعریف کرده و مورد بحث مختصر قرار داده است . شواهد مثال آن غالبا در معالم البلاغه نیز وجود دارد. مرحوم همایی روی هم یازده نوع تشبیه را تعریف کرده مثال ذکر نموده اند در تعریف و توضیح انواع تشبیه به ریزه کاری و موشکافی نپرداخته اند. جز در مورد تشبیه حسی و غیرحسی و وهمی و خیالی که در حدود چهار صفحه می شود و آن نیز بیشتر به ذکر شواهد مثال گذشته است . مثلا در تعریف تشبیه مرکب که از قسمتهای مهم بحث تشبیه است ، در کمتر از دو خط توضیح داده اند.

فصل اول: معرفی اسفندقه، برای معرفی اسفندقه از کتب تاریخ و جغرافیای کرمان و نظرات مردم اسفندقه مدد جستیم. فصل دوم: آداب و رسوم، برای جمع آوری مطالب مربوط به آداب و رسوم به میان مردم شتافتم، با آنان گفتگو نمودم. در بعضی از مراسمشان شرکت کردم و به تهیه یاداشت و عکس پرداختیم. فصل سوم: ضرب المثل ها و کنایات ، ضرب المثل ها در میان مردم و از زندگی مردم پدید می آیند. این جملات کوتاه و زیبا مولود اندیشه و دانش مردم ساده و کم سواد است . از آنجا که مردم دارای خصایص روحی مشترک هستند و با مردم نقاط دیگر ارتباط دارند، این ضرب المثل ها که زبان به زبان به آیندگان رسیده است با ضرب المثل های مردم نقاط دیگر شباهت دارند و گاه یکسانند. در جمع آوری ضرب المثل های رایج در اسفندیه، علاوه بر یادداشت هایی که در حین گفتگو با مردم برداشته بودنم از دبیر ادبیات و دانش آموزان دبیرستانی اسفندقه استفاده کرده ام. فصل چهارم: ترانه و دوبیت های عامیانه، ترانه ها و اشعار عامیانه بیانگر آمال و آلام مردم گمنام و کم سواد است . این ترانه ها سینه به سینه و دهان به دهان گشته و در این سیرگاه، دچار تحریف و تغییر گردیه و به صورتی که امروزه دارند به دست ما رسیده است . از اینرو در بررسی آنها از نظر، وزن و قافیه با اشکالات فراوان ادبی مواجه می شویم. به ویژه قافیه دارای اشکال است و گاه برخی از آنها فاقد قافیه است و در بعضی از دو بیت ها تکرار قافیه به وفور به کار رفته است . این ترانه ها از نظر جوهر شعری قابل مقایسه با شعر شاعران بزرگ نیستند هر چندگاه، دارای تشبیهات حسی زیبا می باشند. این ترانه ها را باید از جهت فولکوریت مدنظر قرار داد.فصل ششم: شاعران اسفندیه، برای معرفی شاعران اسفندقه، کتابهای زیادی از قبیل و مزارات کرمان، فرماندهان کرمان، تذکره شعرای کرمان (ستارگان کرمان) و فصلنامه های کرمان و... را مطالعه کردم. همچنین از خود مردم اسفندقه در مورد شاعرانشان پرس و جو کردم. سرانجام چند تن از شاعران این خطه را از کتابها و گفته های مردم یافتم و معرفی کردم. فصل هفتم: به درج واژه های رایج در گویش مردم اسفندقه اختصاص یافت . چه، در متن واژه های محلی وجود داشت که نیاز به توضیح داشت و همچنین بعضی از واژه های ذخائر ارزشمندی از فرهنگ و زبان قومی و ملی است . از اینرو به جمع آوری و ثبت آنها اقدام گردید. تلاش زیادی برای پیدا کردن ریشه پهلوی یا اوستایی این واژه ها صورت گرفت ، که در این راستا استاد بزرگوار جناب آقای ابوالقاسمی فرمودند: که این واژه ها محلی است و در کتب ادبی عهد قدیم نیامده است . البته آثار، بند هشن، مینوی خرد و فرهنگ بهدینان کرمان را معرفی نمودند که این واژه ها در آنها یافت نشد. ریشه بعضی از کلمات را از برهان قاطع استخراج کردم.

این نوشته از یک مقدمه و پنج بخش تشکیل شده است . بخش اول به جستجوی کوتاه درباره معنی لغوی دل، وجه تسمیه دل به قلب ، اطوار دل و تصور قدما از دل می پردازد. بخش دوم به طور کامل اختصاص به احادیث دارد که برای سهولت کار در بخش های بعدی و برای احتراز از تکرار، احادیث مهم پرکاربرد آورده شده است . در بخش سوم که مهمترین قسمت این نوشته است به بررسی دل در نظام اندیشه مشایخ پرداخته می شود. در قسمتهای آغازین این بخش به دو رویه بودن دل که آنرا حاصل ازدواج روح با جسم یا روح با نفس می دانند اشاره شده است . در واقع همین ویژگی است که می تواند علت اصلی توجه تمام عرفا به این مقوله باشد. اشاره به صورت دل و جان دل و چگونگی برخورداری صورت دل و در نتیجه اعضا، از حقایق کسب شده جان دل، از دیگر مطالبی است که درباره دل در این بخش آمده است . در قسمت دیگر به اهمیت دل نزد عرفا اشاره شده است . در بخش بعد دل به عنوان ابزاری معرفتی در دست صورفیه مورد بررسی قرار گرفته است و سعی دشه است تا به این سوال اساسی پاسخ داده شود که علت گزینش دل به عنوان برترین ابزار معرفت چیست . پاسخ این پرسش در دو سویه بودن دل است که توجیه مناسبی است برای این مهم که دل برترین ابزار شناخت است . با توجه به این نوع نگاهی که به موضوع خداشناسی شده است گاهی دل، ابزار شناخت خدا و گاهی نیز مسیر یافت حق معرفی شده است . بخش بعد به بررسی چگونگی تبدیل در دل و حسهای آن اختصاص دارد. مولانا به این موضوع علاقه خاصی دارد و به کرات آن را در مثنوی به کار برده است . در این بخش ابتدا به معنی لغوی، سپس به معنی اصطلاحی "تبدیل" پرداخته شده است . با توجه به حدیثی از پیامبر، دل دو گوش و دو چشم دارد و خدا هر زمان بخواهد آنها را می گشاید. از این جاست که وجود حسهایی برای دل تایید می گردد. از بین این حسها، حس بینایی (چشم دل) و حس شنوایی (گوش دل) از کاربرد ویژه ای در متون صوفیه برخوردارند. تمام دلها برای ارتباط با مسائل غیرمادی محتاج تبدیل هستند. در بخش بعد به صفات و استعدادهای دل پرداخته شده است . این صفات عموما ریشه در قرآن و حدیث دارند. خواب و بیداری، خرابی و عمارت ، زندگی و مرگ ، سیاهی، صدق، صفوت و قسوت ، کوری، گنجایی (وسعت ) مسخ و نور از جمله صفتها و استعدادهای دل به شمار می آیند.

این رساله در پنج فصل و هر فصل در چند بخش تدوین شده است : فصل اول مقدمه گونه ای است برای ورود به مبحث اصلی مقایسه . شناخت و بررسی احوال شاعر و پرداختن به اوضاع اجتماعی آن عصر، عاملی موثر در فهم بیشتر اشعار و آثار هنرمند است . در بخشی دیگر از این فصل به معرفی فرقه حروفیه و آراء و افکار آن پرداخته شده است . فصل دوم به مقایسه اشعار آن دو شاعر از جهت صورت و شکل می پردازد و شعر آن دو را از حیث قالب ، وزن ، قافیه و ردیف مقایسه و بررسی می کند و در پایان هر بخش نتایج به دست آمده از مقایسه، عرضه می گردد. فصل سوم مفصل ترین فصل رساله است که به بررسی صور خیال مشترک می پردازد. فصل چهارم به مضامین مشترک شعر حافظ و نسیمی پرداخته است . فصل پنجم به وجوه افتراق شعر حافظ و نسیمی پرداخته است و تفاوتهای شعر آن دو از حیث موارد ذیل بررسی شده است . الف ) ویژگیهای صوری و زبانی . ب ) ویژگی قالبهای شعری. ج) ویژگیهای ادبی. د) ویژگیهای فکری.

در بخش نخست ، تحت عنوان(داستان سلیمان)سعی شده است که داستان های معروف سلیمان، با استفاده از کتاب مقدس و قرآن و تفاسیر و کتب قصص نقل و بررسی شود به عنوان مثال، بلقیس را بعد از واژه شناسی، ابتدا در کتاب مقدس و سپس در قرآن مورد بررسی قرار گرفته است و بعد از اشارات قرآنی داستان، تاویلات عرفا را که در مورد این داستان آمده بیان نموده و سپس قصص مربوط به بلقیس ذکر شده است . در بخش دوم، تحت عنوان(تفسیر داستان سلیمان) به بررسی سیمای سلیمان در آثار منظوم شاعران رمزگوی عارف (تا قرن هفتم) پرداخته شده است اما به دلیل گستردگی کار و فراوانی نمونه ها از آثار شاعران بسیاری که هم از نظر زمانی و هم از نظر موضوعی در این حیطه گنجانده می شدند چشم پوشی شده است و از میان آن آثار، داستان سلیمان را در مثنوی و همچنین در مخزن الاسرار و هفت پیکر نظامی و منطق الطیر عطار و حدیقه سنایی مورد بررسی قرار گرفته است .

در این پایان نامه در وهله اول معنا و مفهوم واژه عدل از فرهنگها و لغتنامه های فارسی و عربی و فرهنگهای اختصاصی علم کلام و فلسفه استخراج شده است . در گفتار دوم در باره عدالت گرایی عرفا شروع کرده، پس از آن به سراغ عدالت از دیدگاه سنایی پرداخته شده است . پس از بررسی آثار سنایی، آثار عطار مورد بررسی قرار گرفته است .

در نخستین بخش سعی شده با استفاده از منابع لغت قدیم از قبیل المنجد، مفردات راغب معجم الوسیط و منتهی الارب و وجوه قرآن و برخی منابع دیگر معانی اصلی و فرعی واژه های تضرع و ابتهال و ریشه های آنها یافت شود. در همین بخش برای دست یافتن به معانی کنایی و تفسیری تضرع و ابتهال به قرآن کریم و تفاسیر مستطاب از قبیل کشف الاسرار، روض الجنان، تفسیر طبری و تفسیر المیزان مراجعه شده است . در دومین بخش به واژه سوز در فرهنگهای فارسی و برخی مضامین آن در متون عرفانی پرداخته شده است . در سومین بخش پیشینه اساطیری مفاهیم تضرع، سوز و ابتهال بصورت نسبتا جامعی بررسی گشته است . در این بخش به ناچار اشاراتی به اسطوره، جایگاه و معانی مختلف آن زبان خاص و رمز و رازهایش گردیده است . این بخش همچون گردابی بود که شناگر را اندک اندک در خود غرقه می ساخت و در عمق فرو می برد. برای یافتن پاسخ سوالی چقدر مقدمات و صغراکبری نیاز داشت از هیچکدام نیز گزیری نبود. در این بخش دو اثر مربوط به اساطیر محوار تحقیق بوده اند یکی اساطیر یونان و روم اثر دکتر سعید فاطمی و دیگری اساطیر ایران تالیف استاد مهرداد بهار. برای نزدیک شدن به رمز و رازهای اساطیر و ویژگیهای رمز و دیگر مجازهای زبان ادبی از کتاب رمز و داستانهای رمزی دکتر پورنامداریان بهره برداری شد همچنین آثار بسیار دیگری در این زمینه مورد استفاده بوده است .آخرین و اصل پایان نامه بخش چهارم است که خود دو قسمت است . در مقدمه بخش هجده کاربرد واژه های سوز، تضرع و ابتهال در کل مثنوی و بسامد آنها و مترادفات و انواع کاربردهاشان مورد تفحص قرار گرفته است و متن آخرین بخش موضوع اصلی پایان نامه یعنی تضرع، سوز و ابتهال در دفتر اول و دوم مثنوی است . تضرع، سوز و ابتهال در این دو دفتر به طور دقیق بررسی گردیده و مفاهیم در قالب داستانها و با حفظ انسجام کلی اهداف مولانا پی گیری شده و از بررسی منفرد مضامین خودداری شده است و همین مساله در برخی موارد به اطاله کلام منجر شده است در این مبحث منبع اصلی مورد استفاده شرح مثنوی فروزانفر - شهیدی بوده است در دفتر اول شرح فروزانفر بطور عمده مدنظر بوده گر چه در موارد لزوم از شروح دیگر از قبیل شرح آنقروی و گولپینارلی نیز بهره برداری شد شماره ابیات در دفتر اول براساس شرح فروزانفر است که با مثنوی نیکلسون مطابق است اما در دفتر دوم منبع اصلی شرح دکتر شهیدی است و شماره ابیات نیز براساس همین شرح است . در مواردی که ابیات دفتر اول در شرح مثنوی فروزانفر نیامده است از شرح مثنوی گولپنیارلی استفاده شده است که این هر سه شرح براساس نسخه قونیه است .

این کتاب ه به سه باب تقسیم می شود: باب اول را به اخبار مجنون، در ادبیات کلاسیک و معاصر عرب اختصاص داده شده است . در ابتدای این باب ، فصلی را به بیان خاستگاه غزل عذری اختصاص داده ایم. غزل عذری نوعی از انواع ادبی است که اخبار و اشعار مجنون در ادبیات عرب می باشد،ای کاش ، در قالب آن سروده شده است . باب دوم به اخبار مجنون در داستانهای فارسی اختصاص یافته است ، به این منظور، تمام داستانهایی را که درباره مجنون، به فارسی نگارش یافته است و در کتابخانه های مصر بصورت خطی یا چاپی موجود می باشد، مطالعه شده و سعی شده است ویژگیها و خصایص هر یک را در ادبیات فارسی، مشخص نماییم. ما باب سوم به تطبیق داستان لیلی و مجنون در ادبیات فارسی و عرب اختصاص دارد، در فصل دوم این باب ، پیوندهای تاریخی ادبیات عرب و فارسی را بیان کرده ایم و در فصل دوم پیرامون عشق صوفیانه بحث کرده ایم، چرا که اخبار مجنون بطور کلی، در ادبیات فارسی، در این قابل قرار می گیرد. و سرانجام دو باب آخر این فصل، تاثیر لیلی و مجنون عربی لیلی و مجنون فارسی بررسی و ویژگیهای خاص این داستان را در ادبیات فارسی بیان می کند.

داستان سرایی منظوم با نظامی گنجوی به اوج رسید و شیوه جدیدی که او در داستان پردازی بویژه داستانهای منظوم عاشقانه بوجود آورد، سبب تحولی عظیم در داستانسرایی فارسی گردید. داستانسرایی بعد از نظامی تا حدی متاثر و یا دنباله کار نظامی است و شاعران بسیاری بعد از نظامی، گوی نظیره پردازی در برابر پنج گنج وی به میدان افکندند. نظیره پردازی چون امیرخسرو دهلوی، خواجوی کرمانی، جامی، وحشی بافقی، طالب آملی و میرزامحمدصادق نامی. این نظیره پردازان اگر چه متاثر از شیوه داستانسرایی نظامی اند، اما خود نیز دارای نکات و ابتکارات بدیع بسیارند. گل و نوروز خواجوی کرمانی، در میان نظیره های خسرو و شیرین، نظیره ای موفق و خواجو نیز در شیرین کلامی شاگرد شایسته نظامی است . گذشته از این شیوه داستانسرایی و شخصیت پردازی گل و نوروز، بسیاری از کنایات ، ترکیبات ، موضوعات ، اشارات اساطیری، تاریخی و آیات و احادیث این داستان برگرفته و متاثر از خسرو و شیرین نظامی است و آنجا که وزن اشعار دو داستان نیز یکی است ، موسیقی اصوات و حروف نیز بسیار همانند است . خواجو در گل و نوروز حدود هفتد و هفت بیت یا مصرع رااز خسرو و شیرین اقتنباس کرده است . اقتنباس و استقبالهای گل و نوروز از خسرو و شیرین را به چهار دسته می توان تقسیم کرد. دسته اول: ابیات و مصرعهایی که کاملا همانند می باشند. خ ش : محمد کافرینش هست خاکش - هزاران آفرین بر جان پاکش 20/129 گ ن: هزاران آفرین بر جان پاکش - که خاکش بر سر آنکونیست خاکش 8/12 دسته دوم:ابیات و مصرعهایی که یک واژه آنها متفاوت است . خ ش :اتابیک ایلدگز شاه جهانگیر - که زد بر هفت کشور چار تکبیر 18/35 گ ن :کشیده طبع را در چار زنجیر - زده بر هفت کشور چار تکبیر 18/12 دسته سوم: ابیات و مصرعهایی که مضمون آنها مشترک ، اما واژگان آن ها متفاوت است . خ ش : بدین تخت با جام جمشید - به سلطان برآمد نام خورشید 5/131 گ ن :بدین تخت روان با مسجدی جام - به خاقانی برآمد شمس را نام 16/15 دسته چهارم : ابیات و مصرعهایی که مضمون آن ها مشترک است .

ادیان یهود، مسیح و اسلام، سه دین بزرگ توحیدی عالم هستند که جملگی از میان اقوام سامی ظهور کرده اند. این ادیان از طریق معتقدات مربوط به ماورا طبیعت ، اعتقاد به وجود رب الارباب به عنوان خالق مخلوقات ، مجموعه احکام، قوانین و مقررات و ... بسیار با هم متشابه و نزدیکند، ضمن آنکه انبیا هر سه دین نیز جز پیامبران اوالعزم و صاحب کتاب می باشند. وجود چنین اشتراکاتی، به همراه نقل مفصل و مبسوط داستان زندگی انبیا در کتاب آسمانی ما مسلمین، قرآن، باعث گشت تا از دیرباز این چهره ها در فرهنگ و ادب ما نمود و جلوه ای ممتاز داشته باشند. وجود پاره ای خصایص ویژه در داستان زندگی حضرت موسی (ع) که از موضوعات اصلی این رساله است ، باعث گشت که از دیرباز تاکنون، عرفا، شعرا و دیگر نویسندگان این خطه پهناور، توجهی ویژه و مخصوص در آثار خویش بدان حضرت داشته باشند، که البته در این رساله در جای خود از دلایل این توجه سخن رفته است . کاملترین و در عین حال پرمایه ترین اشارات به داستان حضرت موسی (ع)، در آثار گرانقدر مولانا جلال الدین رومی دیده می شود. این عارف بی همتا ادب 1پارسی، در هر یک از آثار خود به فراخور مقاصد و نیات عالی خویش ، توجهی ویژه به داستان زندگی آن حضرت داشته است . مثنوی او که برخی به حق بدان "قرآن پارسی" لقب داده اند، سرشار از اشارات و نقل زندگی حضرت موسی (ع) می باشد. همچنانکه در قرآن زندگی حضرت موسی (ع) تقریبا بطور کامل مطرح شده است ، مولانا نیز یگانه شاعریست که در اشعار خود به پیروی از قرآن، بطور کامل و مبسوط به نقل حوادث متنوع زندگی آن حضرت پرداخته است ، که البته این توجه وی جدای از عنایت ویژه او به قرآن، تا حد بسیار زیادی به ممتاز چهره موسی (ع) و حوادث زندگی او مربوط می شود. ما در این رساله با استمداد از درگاه پروردگار، پس از بررسی تاثیر داستان زندگی حضرت موسی در آثار پاره ای از نمایندگان اشعار مدحی، مذهبی و عرفانی، به تفحص در کیفیت و چگونگی انعکاس داستان زندگی آن حضرت اعم از حوادث ، شخصیتها و اشیا در آثار مولانا خواهیم پرداخت .

بدون تردید دیوان یکی از مشکلترین آثار منظوم ادبیات فارسی بشمار می آید و علت آن هم علاوه بر سبک و شیوه گفتار وجود لغات مهجور و اصطلاحات فراوان می باشد و این امر باعث گردیده که علاقه مندان به ادبیات فارسی و حتی دانشجویان این رشته نسبت به آن بی اعتنا و از آن گریزان باشند. اما باید توجه داشت که در دیوان ناصر خسرو، بر خلاف آثار شاعرانی همچون نظامی و خاقانی استعارات و تشبیهات مبهم و ایهامهای دور از ذهن و پیچیده به چشم نمی خورد و به عبارت دیگر با دانستن معانی لغات و اصطلاحات آن تا حدود زیادی می توان به مفهوم اشعار ناصرخسرو پی برد، لذا بر آن شدم تا با کمک و راهنمائی استادان بزرگوار، آقایان دکتر سجادی و دکتر دزفولیان به گردآوری و شرح این لغات و اصطلاحات بپردازم و برای این کار دیوان ناصرخسرو، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق را به عنوان نسخه اصلی انتخاب نموده و پس از فیش برداری (بیش از 1500 فیش) مطالب آن را به صورت فرهنگ الفبائی تنظیم نموده ام.

اخلاق از موضوعات مهمی است که فلاسفه، متکلمین و به خصوص عرفا آثار گرانقدری از خود برای سعادت انسانها در این زمینه به یادگار گذاشته اند که در این میان آثار عطار از ارزش والایی برخوردار است . او قالب داستان را برای طرح مسایل اخلاقی انتخاب کرده، و با زبان ساده و سمبلیک ، فضایل و رذایل اخلاقی را که سعادت و شقاوت انسان در گرو عمل به آنهاست بیان کرده است . حکایت های کوتاه و آموزنده اخلاقی که چاشنی بخش اشعار اوست خواننده را سخت تحت تاثیر قرار می دهد و او را از سرزمین تاریکی ها به سوی روشنایی ها هدایت می کند. عطار اعتقاد دارد که با دو بال شرع و عشق می توان به قله سعادت و کمال دست یافت . سالک با عشق ورزی به جمال حق، که روزگاری خلوت نشین حرم خاص او بوده است می تواند به پاک ساختن وجود خود از سیاهی بدیها و روشن ساختن آن به نور نیکی ها نایل آید. چند صباحی که انسانی از وطن اصلی خود دور شده و گرفتار قفس تنگ دنیا گشته است باید حقیقت وجود خود را که لطیفه ربانی است ، از آلوده شدن به صفات بد دور نگه دارد تا دوباره صدرنشین حرم کبریا گردد. او از هر فرصتی برای نکوهش صفات بد و تشویق انسانها برای آراسته شدن به صفات نیک استفاده می کند و با بیان حکایت های مختلف که شخصیتهای آن سمبلیک و بیشتر از افراد نامدار است ، نیکوکاران و بدکاران را در معرض قضاوت خوانندگان قرار می دهد تا از سرنوشت آنها عبرت گیرند و راهی که منجر به سعادت می شود انتخاب نمایند.

حماسه شعری است مبتنی بر توصیف اعمال پهلوانی و .. یعنی در شعر حماسی دسته ای از اعمال پهلوانی خواه از یک فرد بروزکرده و خواه از یک ملت بصورت داستان یا داستانهایی در می آید که نظم و ترتیب از مشخصه های آن است، بدین معنی که از نقطه یا نقاطی آغاز می شود و به نقطه یا نقاطی پایان می پذیرد کاستی و نقصی در آن دیده نمی شود و خواننده با خواندن داستهانش می تواند به نتایجی دست یابد. در این رساله در چهار کتاب : شاهنامه فردوسی ، گرشاسبنامه ، بهمن نامه و کوش نامه مبالغه در مباحثی از جمله توصیف زیبایی زنان ، توصیف زیبایی مردان ، توصیف زیبایی اشیا و توصیف مراسم و بزمها و موارد دیگر مورد بررسی تطبیقی قرار گرفته است.

چکیده ندارد.