روند تجمع ماده خشک و عناصر غذائی اصلی ذرت (zea mays l.) تاکنون در ایران بررسی نشده است . اماچنین بررسی هائی جهت تعیین الگو و روند رشد و تعیین بهترین زمانهای نیاز آبی و کودی لازم است و میتواند پایه ای برای تحقیقات بعدی باشد. دراین آزمایش دو رقم اصلی منطقه خوزستان (دیررس sc704 و میان رس sc46a) در دو تاریخ کشت (15 تیرماه و 5 مرداد) در مزرعه آزمایش دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز در تابستان 68 در قالب طرح آماری فاکتوریل مورد بررسی قرار گرفت . در هر تیمار آزمایش 8 مرتبه و درمراحل رشد ویژه ای از کرتها نمونه برداری شد و بعد از جدانمودن همه اندام های گیاه وزن خشک ، ازت فسفر و پتاسیم آن اندازه گیری و منحنی های مقدار جذب و سرعت جذب هرکدام ترسیم گردید. همچنین وزن دانه و وزن بخش هوائی، وزن هزار دانه و درصد پروتئین دانه موردتجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت . تمیار sc704 - کشت 5 مرداد بالاترین عملکرد دانه در بوته به میزان 85ˆ124 گرم را تولید نمود و تیمار sc704 - 15 تیر بالاترین عملکرد ماده خشک بخش هوائی در بوته بمیزان 17ˆ288 گرم را داشت .از لحاظ طول دوره رشد از کاشت تارسیدن کامل دانه (ماده خشک دانه 60-65 درصد) تیمار sc704 - 5 مرداد با 118 روز بیشترین و تیمار sc46a - 15 تیر با 93 روز کمترین طول دوره رشد را داشت که نتیجه میشود تاریخ کشت 5 مرداد برای تولید دانه مناسب تر است . در مرحله ظهور اولین گره ساقه که حدود 40 روز بعد از کاشت و همزمان با رشد خطی ذرت است ، میزان تجمع ماده خشک در کل گیاه نسبت به ماده خشک نهائی 3 تا 7ˆ7 درصد بود که نسبت به آزمایشات انجام شده در نقاط دیگر جهان میزان کمتری رانشان میدهد. روند تجمع وزن خشک برگ و ساقه تامرحله شیری حالت افزایش دارد و بعد از این مرحله ثابت مانده و مقداری کاهش نشان میدهدکه بدلیل انتقال مواد بطرف دانه است . متوسط درصد ماده خشک در اندام های ذرت در مرحله نهائی بعد از دانه بترتیب در ساقه، برگ ، چوب بلال، پوست بلال، ساق بلال، گل تاجی و بلالهای کوچک بود . بیشترین سرعت تجمع ماده خشک کل مربوط به تیمار sc704 15 تیر با متوسط 79ˆ2 گرم در بوته در روز بود. بالاترین شاخص برداشت و شاخص سطح برگ و درصد پروتئین دانه در مرحله نهائی بترتیب مربوط به تیمارهای sc704` - 5 مرداد)،(sc46a - 15 تیر) و تیمار (sc46a - 15 تیر) بود. متوسط درصد جذب ازت ، فسفر و پتاسیم نسبت به کل جذب شده در مرحله ظهور اولین گره ساقه بترتیب 5ˆ13، 4ˆ9 و 18بود که نشان دهنده سرعت بیشتر جذب پتاسیم در اوایل رشداست . همچنین میزان متوسط جذب ازت ،فسفر و پتاسیم در مرحله ظهور کامل گل تاجی نسبت به کل جذب بترتیب 61، 51 و 75 درصد بود که نشان میدهد که جذب پتاسیم نسبت به ازت و فسفر زودتر به اتمام میرسد. بالاترین میزان جذب کل ازت مربوط به تیمار sc704 - 15 تیر با 222 کیلوگرم در هکتار و فسفر درتیمار sc46a - 15 تیر با 115 کیلوگرم در هکتار و بالاترین جذب کل پتاسیم مربوط به تیمار sc704 - 15 تیر با 276 کیلوگرم در هکتار بود.

این آزمایش در قالب طرح کرت های خرد شده با 4 تکرار در سال زراعی 1371-72 انجام گرفت . چهار رژیم آبیاری (براساس میزان های 20، 40 و 60 درصد آب قابل استفادهء مصرفی در طی دورهء رشد) در کرت های اصلی و تراکم های مختلف بذر (300، 400،500و 600 بذر در متر مربع) در کرت های فرعی قرار داده شدند. نتایج بدست آمده نشان داد که رژیم های مختلف آبیاری از نظر آماری روی عملکرد دانه اختلاف معنی داری را نشان ندادند، اما رژیم آبیاری w1 با میانگین تولید دانه 9ˆ6968 کیلوگرم در هکتار در سطح بالاتری قرار داشته است زیرا در شرایط آب وهوایی سال آزمایش این تیمار مراحل حساس و نیازمند گیاه به آب را در بر گرفته است . تراکم های مختلف بذر نیز از نظر آماری تفاوت معنی داری را نشان نداده و همگی در یک گروه مشترک قرار گرفتند ولی روند افزایش عملکرد دانه با افزایش میزان بذر تا تراکم 500 بذر در متر مربع همسویی داشته ولی در تراکم 600 بذر میزان آن کاهش یافته است . همچنین با افزایش میزان تراکم ضریب برداشت نیز کاهش یافته بطوری که تراکم 600 بذر کمترین ضریب را داشته است . اجزاء عملکرد شامل تعداد سنبله در واحد سطح و تعداد دانه در سنبله نسبت به تراکم دارای تفاوت معنی دار بودهد در صورتیکه وزن هزار دانه از نظر آماری نسبت به تراکم های مختلف اختلاف معنی داری را نشان نداد. در آزمایش تعداد سنبله در واحد سطح با افزایش تراکم روند صعودی نشان داد، تعداد دانه در سنبله با افزایش تراکم کاهش یافته ولی در میزان وزن هزار دانه تغییری حاصل نشده است . همچنین در این تحقیق ضمن بررسی و تعیین مراحل مختلف رشد و نمو گندم رقم فلات براساس روش ده دهی الگوی تجمع مادهء خشک کل گیاه در رژیم های مختلف آبیاری و تراکم های بذر نیز مشخص گردیده است . سایر صفات مربوط به دورهء رشد مانند تعداد پنجه در بوته و در واحد سطح، شاخص سطح برگ ، تغییرات ارتفاع و قطر ساقه در طی دورهء رشد در تیمارهای مختلف تعیین گدید و در پایان اجزاء مربوط به عملکرد شامل تعداد سنبله در واحد سطح، تعداد دانه در سنبلهء اصلی و فرعی، تعداد سنبلچه در سنبلهء اصلی و فرعی، تعداد دانه در سنبلچهء اصلی و فرعی، طول سنبلهء اصلی و فرعی و وزن هزار دانه نیز در تیمارهای مختلف مورد بررسی قرار گرفتند.

به منظور بررسی اثر سطوح مختلف تراکم بر روی خصوصیات فیزیولوژیک ، فنولوژیک ، مورفولوژیک و همچنین عملکرد دانه و اجزاء آن و نیز برخی خواص کیفی پنج ژنوتیپ گندم دوروم در سال زراعی 1376-77 این آزمایش در مزرعه آزمایشی گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز به اجرا درآمد. این آزمایش بصورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. سطوح مختلف تراکم عبارت بودند از 200، 300، 400، 500 بوته در مترمربع و ژنوتیپ هایchen/altar، gediz، aconchi، shwa/mald و altar84 به عنوان فاکتور دوم بودند. اندازه گیری ها شامل روند تجمع ماده خشک در اجزای گیاه، شاخص سطح برگ ، روند پنجه زنی، سطح برگ پرچم، ارتفاع گیاه، قطر ساقه اصلی، اجزای عملکرد در ساقه اصلی و پنجه ها، تعداد سنبله در مترمربع، طول ریشک و پنجه ها، درصد ازت دانه و کاه و خواص کیفی دانه شامل درصد پروتئین، درصد لکه آردی و کیفیت پروتئین بود. تجزیه های آماری براساس موازین طرح آزمایشی بلوک کاملا تصادفی و مقایسه میانگین، به روش دانکن در سطح 5 درصد صورت گرفت . همچنین، ضرایب همبستگی ساده بین 17 صنف مهم، محاسبه شد و تجزیه به منظور تعیین اثرات مستقیم و غیرمستقیم صفات عمده بر عملکرد دانه به روش دوی ولو انجام گرفت . نتایج نشان داد که تجمع ماده خشک و شاخص سطح برگ با افزایش تراکم، افزایش می یابد ولی پنجه زنی با افزایش تراکم کاهش یافته و علی رغم این کاهش به علت خاصیت پنجه زنی ضعیف گندم دوروم در تراکم های بالاتر، تعداد سنبله در مترمربع افزایش می یابد. با افزایش تراکم، تعداد دانه در سنبله و تعداد دانه در سنبلچه کاهش می یابد. بهترین عملکرد در تراکم 500 بوته در مترمربع حاصل شد. اثر ژنوتیپ های مختلف از حیث روز از کاشت تا رسیدگی، سطح برگ پرچم، ارتفاع بوته، وزن هر دانه، تعداد دانه در سنبله و سنبلچه، عملکرد دانه، تعداد سنبله در مترمربع، شاخص سطح برگ و عملکرد بیولوژیک ، معنی دار بود. بهترین ژنوتیپ ، از لحاظ عملکرد دانه chen/altar بود. بین ژنوتیپ ها و همچنین تراکم ها، از حیث خواص کیفی دانه، اختلاف وجود داشت . بهترین خواص کیفی دانه، مربوط به ژنوتیپ shwa بود و نیز تراکم های پائین تر، کیفیت دانه بهتری داشتند. تعداد دانه در سنبله و همچنین تعداد خوشه در مترمربع در بین اجزای عملکرد، بالاترین همبستگی را با آن داشتند.

به منظور مطالعه روند پنجه زنی و ارتباط آن با عملکرد و اجزاء عملکرد و همچنین بررسی سودمندی پنجه زنی در شرایط خوزستان، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 1376-77 در مزرعه آزمایشی دانشکده کشاورزی اهواز انجام شد. در این آزمایش ، دو فاکتور رقم در چهار سطح (فلات ، اترک ، ویناک و مارون) و تراکم بوته در پنج سطح (200، 300، 400، 500 و 600 بوته در مترمربع) بکار رفت . براساس نتایج آزمایش اثرات رقم و تراکم بوته در واحد سطح بر ضریب تولید پنجه معنی دار بود (1 درصد) ولی اثر متقابل آن معنی دار نشد و ضریب تولید پنجه رقمهای فلات ، اترک ، ویناک و مارون به ترتیب 2/798، 2/740، 2/20 و 0/620 بدست آمد. همچنین با افزایش تراکم بوته در واحد سطح ضریب تولید پنجه کاهش یافت . اثر رقم و تراکم بوته و اثر متقابل آنها بر روی ضریب تولید پنجه بارور نیز معنی دار شد و رقمهای فلات و اترک به ترتیب با 0/759 و 0/740 پنجه بارور در سطح بالاتری نسبت به ویناک و مارون (بترتیب با 0/673 و 0/334 پنجه بارور در بوته) قرار گرفتند. اثر رقم بر روی ارتفاع بوته، عملکرد کل، دانه، کاه و شاخص برداشت معنی دار شد (1 درصد). اثر تراکم نیز بر روی این صفات (به استثنای عملکرد کاه) معنی دار شد ولی اثر متقابل آنها معنی دار نشد. رقم اترک با 5728/7 و مارون با 4315/5 کیلوگرم در هکتار به ترتیب دارای بیشترین و کمترین عملکرد دانه بودند. همچنین با افزایش تراکم بوته، عملکرد کل افزایش یافت ، اما تفاوت بین 500 و 600 بوته در مترمربع معنی دار نشد. بیشترین عملکرد دانه در رقمهای فلات و اترک در تراکم 500 بوته و در رقمهای ویناک و مارون در تراکم 600 بوته حاصل گردید. در اجزاء عملکرد نیز مشخص شد که اثرات رقم و تراکم بوته بر روی تعداد سنبله در مترمربع، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه معنی دار (1 درصد) بود ولی فقط اثر متفابل تعداد سنبله در مترمربع و وزن هزار دانه معنی دار شدند و بیشترین تعداد سنبله در مترمربع در رقم ویناک ، بیشترین سنبلچه در سنبله و تعداد در سنبله در رقم اترک و بیشترین وزن هزار دانه مربوط به مارون بود. همبستگی بین صفات مختلف نیز نشان داد که شاخص برداشت ، تعداد سنبله در واحد سطح بیوماس و تعداد دانه در سنبله به ترتیب بیشترین همبستگی معنی دار را با عملکرد دانه داشته اند ولی وزن هزار دانه، همبستگی منفی معنی دار (1 درصد) داشت . همچنین بین ضریب تولید پنجه و ضریب تولید پنجه بارور، همبستگی مثبت بسیار معنی دار مشاهده گردید. نتایج آزمایش مشخص ساخت که از ساقه اصلی بطرف پنجه های آخر، عملکرد کل، دانه، کاه و شاخص برداشت و کلیه اجزاء عملکرد شامل تعداد ساقه بارور در جامعه گیاهی، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه کاهش نشان دادند.