چکیده امروزه آلودگی به یکی از چالش های اصلی مدیریتی کشورها تبدیل شده است و تقریباً تمامی کشورها براساس احساس نیاز و خطر نسبت به این مسئله، به وضع برخی قوانین در سطح ملی و یا تنظیم توافق نامه های بین المللی پرداخته اند تا همزمان با طی کردن مراحل توسعه بتوانند سطح تخریب زیست محیطی را کاهش دهند. اثر زیان بار فعالیت های اقتصادی بر محیط زیست به یک موضوع بحث انگیز تبدیل شده است و بدون شک، تولید و انتشار آلودگی، تابعی از فرآیند رشد و توسعه اقتصادی کشورهاست. اکثر مطالعات انجام شده در این زمینه وجود یک رابطه u شکل وارونه میان کیفیت محیط زیست و رشد اقتصادی تأیید می نمایند، این موضوع در ادبیات اقتصادی تحت عنوان "منحنی زیست محیطی کوزنتس" (ekc)، معروف است. با توجه به اهمیت حفظ کیفیت محیط زیست همگام با رشد اقتصادی، در این مطالعه درنظر است تا رابطه آلودگی آب و رشد اقتصادی در کشورهای درحال توسعه و توسعه یافته، طی سال های 2001-1980، بر اساس مبانی نظری منحنی زیست محیطی کوزنتس، مورد بررسی قرار گیرد. در الگوی مورد استفاده این مطالعه، علاوه بر متغیر درآمد، متغیر جمعیت نیز به عنوان متغیر برون زا درنظر گرفته شده و برای برآورد الگو از روش داده های تلفیقی استفاده شده است. نتایج نشان داد که شرایط اقتصادی حاکم بر هر دو گروه از کشورها منطبق با منحنی کوزنتس بوده و از آن پیروی می کند. نقطه برگشت منحنی در کشورهای توسعه یافته در 10622دلار بوده و با توجه به تحلیل آماری، اکثر کشورهای مورد بررسی در این گروه از نقطه برگشت منحنی عبور کرده اند. به بیان دیگر در حال حاضر کشورهای مورد بررسی در گروه کشورهای توسعه یافته، در شرایطی هستند که رابطه آلودگی آب و درآمد ملی سرانه در آنها منفی بوده و همراه با افزایش درآمد سرانه، کیفیت آب افزایش یافته و از روند تخریب آن نسبت به سال های قبل کاسته می شود. اما درخصوص کشورهای درحال توسعه نقطه عطف منحنی کوزنتس در سطح درآمد ملی سرانه درحدود 901دلار خواهد بود. بررسی آماری داده های موجود نشان داد که بسیاری از کشورهای مورد نظر در این گروه هنوز به نقطه برگشت منحنی کوزنتس خود نرسیده اند و از آن فاصله دارند. بنابراین در این کشورها رابطه افزایش درآمد ملی سرانه -به عنوان یکی از معیارهای رشد اقتصادی- با آلودگی آب، مثبت بوده و به موجب افزایش درآمد ملی سرانه سطح آلودگی آبها نیز افزایش می یابد. با استناد به نتایج بدست آمده به نظر می رسد لازم است تا کشورهای درحال توسعه با توجه و دقت بیشتری در راه توسعه گام بردارند تا رشد اقتصادی در آنها به شرایطی برسد که علاوه بر افزایش درآمد سرانه ملی، سطح کیفیت آبها نیز ارتقا یافته و یا حداقل از آلودگی آنها جلوگیری شود.

این رساله به بررسی ظرفیت مالیاتی و تلاش مالیاتی در دوره 1386-1360 می پردازد. فصل اول این تحقیق به بیان تاریخچه ای از وضع مالیات و کلیات مربوطه می پردازد. در فصل دوم مبانی نظری و پیشینه تحقیق ارائه می گردد. فصل سوم این رساله نیز مروری بر عملکرد نظام مالیاتی کشور دارد. در فصل چهارم تابع نسبت مالیاتی معرفی می شود و با برآورد آن، ظرفیت مالیاتی به صورت درصدی از تولید ناخالص داخلی محاسبه شده و در پایان از تقسیم نسبت مالیاتی بالفعل به نسبت مالیاتی بالقوه (ظرفیت مالیاتی به صورت درصدی از تولید ناخالص داخلی) شاخص تلاش مالیاتی محاسبه خواهد شد. در برآورد تابع نسبت مالیاتی به علت انباشته بودن متغیر وابسته از درجه 1 و نیز به منظور استفاده از تکنیک هم انباشتگی، نقش متغیر های مستقلی که انباشته از درجه 1 بودند، مورد ارزیابی قرار گرفت. به این ترتیب که با تخمین تابع نسبت مالیاتی با استفاده از الگوی خود توضیحی با وقفه های گسترده(ardl) ، ضرایب بلند مدت متغیر های تاثیر گذار روی این نسبت برآورد شد. نتایج حاصله حاکی از آن است که متغیر سهم بخش کشاورزی در تولید ناخالص داخلی دارای تاثیری منفی و معنی دار روی ظرفیت مالیاتی است. رابطه متغیر سهم بخش صنعت در تولید ناخالص داخلی با ظرفیت مالیاتی یک رابطه ی مثبت و معنی دار است و نسبت درآمدهای نفتی به تولید ناخالص داخلی رابطه ای معکوس و معنی دار با ظرفیت مالیاتی دارد. در بین متغیر های مجازی نیز تنها تاثیر مثبت و معنی دار برنامه دوم توسعه اقتصادی روی ظرفیت مالیاتی مورد تایید قرار گرفت. نتایج حاصل از محاسبه تلاش مالیاتی نیز نشان می دهد که در دوره 1386-1360 ، حداکثر تلاش مالیاتی 44/0 بوده است که موید بلا استفاده بودن بسیاری از ظرفیت های مالیاتی موجود در کشور می باشد.

اهمیت روزافزون مقوله تجارت خارجی و اقتصاد بین الملل پژوهشگر را بر آن داشت تا این بخش از اقتصاد کشور را با دقت بیشتری مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. همانگونه که می دانیم کشور ما ایران از آن جهت که به قول تاریخ دانان "چهارراه ارتباطی شرق و غرب" می باشد ، از لحاظ موقعیت سوق الجیشی و ترانزیت کالاها وخدمات (زمینی ، هوایی ، دریایی) ، می تواند نقش مهمی در تجارت بین الملل ایفا کند. اما متأسفانه به نظر می آید هنوز این مسئله محقق نشده است که بیش از آن که علل آن اقتصادی باشد ، به مسائل سیاسی ارتباط پیدا می کند که مورد بحث این پژوهش نمی باشد. بنابراین با توجه به مقدمه بالا و علاقه پژوهشگر به این زمینه ، موضوعات زیر مورد بررسی در این پژوهش قرارگرفته است : 1. در بخش اول کار ، پژوهشگر ترتیبات نرخ ارز و ترتیبات شوک های نفتی در نظام بین الملل را مورد بررسی قرارداده است و برای کاربردی کردن این مفاهیم ، به بررسی ترتیبات نرخ ارز و ترتیبات شوک های نفتی در اقتصاد ایران و رویه طی شده پرداخته است. 2. در بخش میانی پژوهش بررسی عملکرد و نحوه حرکت متغیرهای کلان اقتصادی ایران در خصوص تجارت خارجی ارائه شده است. در این بخش پژوهشگر با بررسی دقیق متغیرهای مربوطه سعی کرده است تصویری کلی از آنچه که هستیم و مقایسه تطبیقی آن با برنامه های توسعه 5 ساله ارائه دهد. 3. در بخش پایانی پژوهش ، پژوهشگر برای انجام کار کمی ، معادلات تراز بازرگانی و اجزای آن را تشکیل داده و سعی در برآورد ضرایب متغیرهای برون زای تأثیرگذار بر این معادلات داشته است. نتایج نشان می دهد : الف. افزایش نرخ ارز تأثیر مثبتی بر تراز تجاری ما در طول مدت مورد مطالعه نخواهد داشت. به نظر می آید صادرات کشور ما نسبت نرخ ارز بی کشش می باشد. ب. تکانه های مثبت و منفی نفتی تأثیر نامتقارن بر تراز تجاری خواهد داشت. به نظر می آید با افزایش قیمت نفت واردات ما به سرعت افزایش می یابد ، اما با کاهش قیمت نفت واردات به همان میزان کاهش نمی یابد.

با توجه به افزایش روز افزون نگرانی جهان امروز در رابطه با مسائل زیست محیطی، در مطالعات سال های اخیر، آلودگی را در ارزیابی عملکرد صنایع ، که هم کالای مطلوب و هم کالای نامطلوب تولید می کنند ، وارد کرده اند و نوع جدیدی از کارایی و بهره وری را تحت عنوان زیست کارایی و بهره وری زیست محیطی را معرفی کرده اند. با پیروی از مطالعات اخیر در این تحقیق به ارزیابی زیست کارایی پالایشگاههای نفت کشور که از یک سو نقش ارزنده ای در اقتصاد ملی دارند و از سوی دیگر با مصرف بالای سوخت فسیلی و در نتیجه انتشار co2 باعث آلودگی محیط زیست می شوند ، پرداخته شده است. با استفاده از نرم افزار windeap و روش dea ستانده محور با در نظر گرفتن کالای نامطلوب، کارایی، زیست کارایی ، بهره وری و بهره وری زیست محیطی محاسبه شده است. نتایج حاکی از این است که پالایشگاه بندرعباس کاراترین پالایشگاه نفت از نظر زیست کارایی طی دوره 88-1382 است و زیست کارایی پالایشگاه تبریز و آبادان طی دوره مورد مطالعه دارای روند افزایشی است. با وجود روند افزایشی زیست کارایی پالایشگاه آبادان ، این پالایشگاه دارای کمترین میانگین زیست کارایی در طی دوره مورد مطالعه می باشد. نوع سوخت نیز اثر معنی داری بر زیست کارایی پالایشگاهها دارد.میزان بهره وری و بهره وری زیست محیطی نسبت به اول دوره مورد مطالعه افزایش یافته اند و بیشتر افزایش بهره وری ناشی از افزایش کارایی تکنولوژیکی بوده است.

مطالعه رشد و سطح شهرنشینی در سطح کشور، منعکس کننده این واقعیت است که رشد جمعیت شهری در حال افزایش است. نکته اساسی در افزایش جمعیت شهرنشین، تمرکز این جمعیت در چند شهر بزرگ و توزیع نامناسب جمعیت شهرنشین است که طی سال های اخیر به صورت یک ویژگی بارز در جامعه شهری ایران آشکار شده است و موج دائم مهاجرت به سوی چند شهر بزرگ را در پی دارد. جا به جایی شتاب آلود جمعیت به سوی شهرهای بزرگ در سال-های اخیر باعث بروز مشکلاتی از قبیل گسترش نابرابری بین مناطق مختلف، افزایش هزینه اداره شهرهای بزرگ و غیره شده است. گستردگی این گونه حرکت های جمعیتی، درک علّت ها و پیامدهای مهاجرت را بیش از پیش ضروری ساخته است تا بدین وسیله خط ومشی های مناسبی برای کنترل و استفاده مطلوب از آن در جهت توسعه تنطیم شود. به بیان دیگر درک علل و عوامل تعیین کننده مهاجرت داخلی برای درک بهتر چگونگی و کیفیت فرایند توسعه و تنظیم سیاست های مناسب برای اثرگذاری مطلوب از نظر توسعه در این فرایند حائز اهمیت بسیار است. به همین جهت مطالعه پیش روبه بررسی فاکتورهای موثر بر گسترش کلان شهرها با تأکید بر عوامل اقتصادی و نهادی در طول سال های 86-1375 و با استفاده از روش اثرات ثابت (پنل دیتا)پرداخته است. از طرف دیگر با توجه به نقش کلان شهرها در رشد اقتصادی شناخت عوامل موثر بر رشد کلان شهرها از جمله موضوعاتی است که در این تحقیق به آن پرداخته شده است. بر اساس این پژوهش مشخص می شود که اشتغال و کسب درآمد یکی از انگیزه های مهاجرت به کلان شهرها محسوب می شود.این عوامل که با فاکتور شاخص توسعه صنعتی در نظر گرفته شده اند، نشان می دهند هر چه منطقه ای به لحاظ صنعتی توسعه یافته تر باشد، شدت مهاجرت به آن شهر بیشتر است. استفاده از امکانات و تسهیلات شهری از دیگر عوامل موثر بر مهاجرت افراد محسوب می شود. بدین ترتیب می توان نتیجه گرفت که ارائه و تأمین خدمات و تأسیسات مورد نیاز برای افراد یک منطقه از ضرورت های برنامه ریزی برای کنترل و یا هدایت مهاجرت آن منطقه محسوب می شود. تمرکز فرهنگی هم یکی از مواردی است که در این مطالعه به عنوان یکی از عوامل موثر بر رشد شهری شناخته شده است. از میان عوامل موثر بر رشداقتصادی کلان شهرها نقش عوامل نهادی پررنگ تر می باشد. همچنین بررسب رابطه بین دو متغیر رشد جمعیت ناشی از فرایند مهاجرت و رشد اقتصادی کلان شهرها حاکی از اثر منفی رشد جمعیت بر رشد اقتصادی است که این مطلب خود ضرورت شناخت کامل عوامل و انگیزه های بوجودآورنده فرایند مهاجرت و اعمال سیاست های مناسب برای از بین بردن علل اصلی و اساسی این پدیده آن هم در قالب یک برنامه درازمدت را نشان می-دهد.

در این تحقیق مزیت نسبی اقتصاد ایران در الحاق به سازمان جهانی تجارت با استفاده از مبانی تئوری و نظری و شاخص های معرفی شده در طی سال های 2006-1997 مورد بررسی قرار گرفت. برای بررسی مزیت نسبی اقتصاد ایران در الحاق به سازمان جهانی تجارت با استفاده از شاخص مزیت نسبی آشکار شده بالانس و همکاران(1987) نسبت به محاسبه مزیت نسبی فصول مختلف تعرفه ای دو رقمی h.s با تأکید بر گروه کالاهای کشاورزی و صنعتی اقدام شد. به منظور اندازه گیری درجه جهانی شدن اقتصاد ایران با استفاده از شاخص تجارت درون صنعت(iit) ارائه شده توسط گروبل و لوید (1975) انجام پذیرفت. به منظور بررسی ارتباط بین تجارت درون صنعت و مزیت نسبی اقتصاد ایران با استفاده از مدل اقتصاد سنجی معرفی شده به برآورد مدل و تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از آن پرداخته شد . بررسی وضعیت مزیت نسبی آشکار شده اقتصاد ایران در تجارت با دنیا طبق فصول تعرفه ای دو رقمی نشان می دهدکه به طور کلی اقتصاد ایران در 24 فصل تعرفه ای در تجارت با دنیا دارای مزیت نسبی است که شامل 4 فصل تعرفه ای مربوط به گروه کالا های کشاورزی و 20 فصل مربوط به گروه کالا های صنعتی است. بررسی وضعیت تجارت درون صنعت اقتصاد ایران با استفاده از شاخص تجارت درون صنعتی گروبل و لوید به عنوان یک شاخص مهم اندازه گیری درجه جهانی شدن نشان می دهدکه میزان ادغام تجاری اقتصاد ایران درسطح جهانی در 57 فصل تعرفه ای اندک و بسیار اندک می باشد.این نتیجه بیانگر پائین بودن درجه جهانی شدن اقتصاد ایران در اغلب فصول تعرفه ای است. نتایج حاصل از محاسبات تحقیق در زمینه تجارت درون صنعت افقی و عمودی نشان می دهد که از مجموع 72 فصل تعرفه ای تجارت درون صنعت متقابل ایران با جهان در طی دوره مورد بررسی، فقط تعداد معدود و اندکی از فصول تعرفه ای به تجارت درون صنعت افقی اختصاص دارد و اکثریت فصول تعرفه ای تجارت درون صنعت ایران به تجارت درون صنعت عمودی اختصاص یافته است. بنابراین تقریباً کل تجارت درون صنعت متقابل ایران با جهان به دلیل تمایز عمودی گروه محصولات شکل گرفته است. این یافته با مبانی نظری تجارت درون صنعت عمودی که بر اساس آن تجارت کشورهای در حال توسعه اصولاً مبتنی بر مزیت نسبی مرسوم می باشد، نیز سازگار است. نتایج حاصل از برآورد مدل اقتصادی مورد نظر به منظور بررسی رابطه میان تجارت درون صنعت کل و مزیت نسبی آشکار شده طی دوره مورد بررسی( 2006-1997) نشان می دهد که مزیت نسبی آشکار شده، 96 درصد از حجم تجارت درون صنعت کشور ایران را توضیح می دهد. ضریب متغیر توضیحی مزیت نسبی آشکار شده در سطح 99 درصددارای علامت مثبت و معنادار است که این نتیجه مبین تأیید مبانی نظری حاضر مبنی بر اثر مثبت و معنادار مزیت نسبی آشکار شده بر تجارت درون صنعت است. علامت انتظاری برای تجارت درون صنعت کل در اقتصاد ایران که بخش اعظمی از آن را تجارت درون صنعت عمودی تشکیل می دهد، نیز مثبت است . زیرا تجارت درون صنعت عمودی و در پی آن تجارت درون صنعت کل اقتصاد ایران با شرکای تجاری براساس مزیت نسبی و وفور منابع طبیعی است.

مناطق آزاد با توجه به ویژگی های خود، می توانند محیط مناسبی جهت پیاده نمودن الزامات جهانی شدن و آزاد سازی اقتصادی باشند. لذا می توانند در شناسایی صحیح فرآیند جهانی شدن اقتصاد و نتایج محتمل آن کمک نمایند که این نتایج بعدا در سیاستگذاری در سرزمین اصلی و اقتصاد ملی مورد استفاده قرار می گیرد. پس جذب سرمایه گذاری خارجی یکی از مهمترین اهداف ایجاد مناطق آزاد در بیشتر نقاط جهان است؛ این هدف به تنهایی چنان اهمیتی دارد که بیشتر مناطق آزاد در جهان صرفا برای رسیدن به چنین هدفی راه اندازی شده اند. در کشور ما نیز مناطق آزاد با انتظاراتی مشابه از ایجاد مناطق آزاد در سایر کشورها شکل گرفته و در مجموع با کامیابی ها و نیز در مواردی عدم تحقق تمام و کمال اهداف و انتظارات روبرو بوده اند. از این رو با در این تحقیق برآنیم تا از طریق تحلیل swot، پس از شناخت نقاط قوت و ضعف و فرصت ها و تهدیدهای پیش روی مناطق آزاد ایران، استراتژی های جذب سرمایه گذاری در این مناطق را برشمرده و با کمک گرفتن از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (ahp)، آن ها را اولویت بندی نماییم.

بحث پیرامون تغیرات قیمت نفت خام و تاثیر آن بر متغیرهای کلان اقتصادی در سالهای اخیر از جمله موضوعات مورد توجه در زمینه اقتصاد انرژی بوده است. از طرفی از آنجا که رابطه مبادله یکی از شاخصهای رفاه در جوامع محسوب میشود؛ بنابراین اثر نوسانات قیمت نفت در کشورهای وابسته به نفت بر روی رابطه مبادله این کشورها حائز اهمیت است. در نتیجه به نظر میرسد ارتباط نوسانات قیمت نفت خام و رابطه مبادله میبایست در چارچوب یک مدل اقتصاد سنجی مورد ارزیابی قرار گیرد.

در طول سه دهه ی اخیر با افزایش انتشار گازهای گلخانه ای و افزایش دمای کره ی زمین و ... خطرات و آسیب های تخریب محیط زیست بیشتر نمایان شده است. این تخریب ناشی از ترکیب عواملی همچون افزایش رشد جمعیت، رشد اقتصادی و مهم تر از همه گسترش روزافزون فالیت های صنعتی است. از این رو ارزیابی دقیق شرایط زیست محیطی (به ویژه در صنعت) حیاتی است. از اینرو با وارد کردن فاکتور های زیست محیطی در برآورد کارایی، کارایی در یک جریان تولید با ستانده مطلوب با کیفیت بالا و به کارگیری نهاده های تولید کمتر و تولید ستانده نامطلوب کمتر را بیان می کند. باتوجه به اهمیت بخش صنعت در توسعه اقتصادی و این موضوع که بخش صنعت از عمده مصرف کننده-های انرژ‍ی در اقتصاد کشور ایران است، در این مطالعه کارایی زیست محیطی و کارایی فنی صنایع مختلف استان های کشور ایران برآورد می شود و لزوم حضور و یا عدم حضور فاکتور های زیست محیطی در مطالعه و برآورد کارایی بخش صنعت کشور مورد بررسی قرار می گیرد