در این تحقیق اصل بر حفظ ساختار تاریخی موجود شهر و ایجاد پیوند میان بافت تاریخی و روح جاری در زندگی امروزین شهر با ارجحیت دادن به نقش مذهبی آن است . تحولات سازمان فضایی قم به ویژه در مرکز آن و مجاورت حرم مطهر در خور شان و اهمیت روزافزون آستانه قدس و مرکز شهر نیست وجود بناهای ناهنجار در کنار مجموعه ای ارزشمند ، قرارگاههای رفتاری نامناسب ، اغتشاش و دشواری در رفت و آمد سواره و پیاده به ویژه در ایام خاص ، فقدان فضاهای فرهنگی و اجتماعی مناسب در مرکز شهر ، و کمبود فضای سبز ، تفریحگاه ، پارکینگ و مبلمان مناسب شهری نیازمندی سازمان فضایی محدوده طرح را به تجدید و بازآرایی گوشزد می کند . راهبردی که در این تحقیق مد نظر قرار گرفته و به عنوان چهارچوب خطوط اصلی کار را هدایت کرده است ، با توجه به بافت قدیمی و جدید به طور همزمان به عنوان دو اندام زنده شهر در تکمیل هم و نه در تقابل یکدیگر بوده است . ایندو با ساختاری نامشابه امکان کامل کردن یکدیگر و برآورد نیازهای گونه گون شهر را فراهم می آوردند. قرار گرفتن عمده فضاهای تجاری ، خدماتی ، اداری ، سیاسی ، مراکز حوزه ای تقریبا تمامی زائر سراها و غیره در محدوده مرکزی و اغتشاش عملکردی ناشی از آن شاید تقویت کننده این تفکر باشد که بخش فرسوده و متراکم را صرفا با تخریب و افزودن فضاهای باز و سبز می توان بهسازی کرد اما مناسب تر آن است که در عمران و توسعه این مناطق به منظور ایجاد تعادل میان جمعیت و فعالیت و کالبد تدابیری اندیشمند و صرف دستبردن در کالبد نمی توان حلال تمامی مشکلات باشد . تعیین حدی برای جمعیت پذیری اعم از ساکن و غیرساکن و تعیین نوع فعالیتهای مناسب و سازگار ، ساماندهی شبکه رفت و آمد سواره و پیاده طراحی فضاها و تاسیسات و تجهیرات مناسب شهری از عواملی است که به ایجاد این تعادل کمک می کند.

موضوعی که به عنوان سوژه پایان نامه انتخاب شده است : طرح اسکان زائرین کم درآمد می باشد که سیاست آن در بافت اطراف حرم مطهر می باشد و الگوی اصلی و عملکرد فضاهای آن برگرفته از نوع رفتار سکونتگاهی زائرین کم درآمد و بررسی نیازهای آنان در مدت اقامت در مشهد می باشد که به جهت ملموس بودن موضوع انواع سکونتگاههای زائرین مورد بررسی قرار گرفته و مقایسه ای بین خانه های زواری و مسافرخانه ها و هتلها و هتل آپارتمان ها صورت گرفته است که طرح ارائه شده با توجه به ویژگیهای خاص آن تابع هیچیک از ضوابط خاص این مجموعه ها نمی باشد ضمن اینکه با توجه به عملکردی بودن فضاها سعی شده است با رعایت مسائل اقتصادی حاکم بر طرح نیازهای زائرین به نحو مطلوب پاسخگویی شده باشد.

رساله مزبور در 22 فصل ارائه شده است: فصل اول به آثار و مزایای پایانه های مرزی به اجمال پرداخته شده سپس در فصل دوم مشکلات موجود در مرزهای جاده ای عنوان گردیده است . در فصل سوم مفاهیم پایه شامل تعریف پایانه مرزی و اهداف آن سپس تشریح شورای ساماندهی مبادی کشور و وظایف اصلی مدیریت پایانه و دفتر هماهنگی امور پایانه های مرزی. فصل چهارم پیشینه شناسی است که تاریخچه شکل گیری پایانه های مرزی ایران و نگاهی بر گذشته استان و شهرستان شامل می شود . فصل پنجم مشخصات جغرافیایی استان ایلام مورد بررسی سپس در فصل ششم مشخصات جغرافیایی شهرستان مهران تشریح شده در فصل هفتم اقلیم منطقه و نتیجه آن روشهای دستیابی به اهداف عمده طراحی اقلیمی است در فصل هشتم شبکه راههای ارتباطی استان و شهرستان و فصل نهم دسترسی به منطقه فصل دهم فرهنگ مردم استان و شهرستان فصل یازدهم وضعیت اقتصادی که پایان مباحث منطقه ای می باشد. فصل دوازدهم بررسی گردش کار در مرزهای جاده ای که شامل ادارات و نهادهای مستقر در مرز و دیاگرامهای گردش کار انواع وسائل نقلیه عبوری تشریح و در فصل سیزدهم تعیین عناصر و فضاهای مورد نیاز پایانه های مرزی شامل پایانه مسافری و گمرکی تجاری و بخش اداری با معرفی کلیه فضاهای این سه مجموعه سپس در فصل چهارم برآورد سایر نیازهای جانبی برای ارائه خدمات مناسب به رانندگان و مسافران در فصل پانزدهم تعیین ضوابط و استانداردها به منظور تعیین فضا و عناصر پایانه در فصل شانزدهم محاسبه میزان فضا و امکانات ضروری عناصر و قسمتهای مختلف پایانه های مرزی که شامل محاسبه میزان فضا و امکانات در پایانه مسافری و گمرک می باشد در فصل هفدهم برآورد کلیه فضاهای اداری، تفریحی یا خدماتی -رفاهی ، تجاری و سایر عملکردهای مجاز در پایانه های مرزی و برآورد فضاهای اداری و خدمات رفاهی سپس در فصل هیجدهم بررسی مصادیق موجود پایانه های مرزی درایران شامل نقشه پایانه های مرزی بازرگان، جلفا، نوروز، خسروی صورت گرفته است فصل نوزدهم آلترناتیوهای پیشنهادی مهندسین مشاور ارائه شده و در فصل بیستم آنالیز سایت پایانه مرزی مهران انجام و سپس در فصل بیست و یکم احکام طرح به اختصار شرح داده شده و فصل بیست و دوم پایان کار طرح سایت پایانه مرزی مهران شامل سایت پلان، پلان ها، نماها و مقاطع پروژه فوق ارائه گردیده است . با توجه به اینکه تعیین عناصر و فضاهای مورد نیاز و سایر نیازهای جانبی برای ارائه خدمات ، تعیین ضوابط و استانداردها، میزان فضاها و امکانات ضروری عناصر و قسمتهای مختلف پایانه مرزی درجه یک در نظر گرفته شده است همچنین چون پایانه مرزی مهران با علم به اینکه نمی تواند از نوع درجه یک باشد لذا در عناصر و فضاهای مورد نیاز و میزان فضاها و ابعاد در این طرح تعدیل صورت گرفته یا به عبارتی عنوان درجه 2 از نقطه نظر تردد و عملکرد اطلاق شده است.