کتب دستور زبان فارسی انشعابات ساختمانی و زمانی فعل را براساس گروه فعل معرّفی کرده اند چنان که گاهی تجزی? واژه های آن، قابلیّت توجیه معنایی یا دستوری نداشته، گروه ها به صورت واحدهای تجزیه ناپذیر تلقّی شده اند. این امر علاوه برآن که آموزش فعل را به شکلی سنگین و حفظی درآورده در مواجهه با کاربردهای قدیمی یا نیازهای جدید نیز دارای وضوح کافی نیست. تجزیه و توجیه گروه فعل، ضمن مشخّص کردن ساختمان و زمان های مبنایی آن، می تواند به تسهیل آموزش فعل و تکمیل شناخت کنونی از واژه های گروه بینجامد که وجود آن، در فهم کاربردهای نادر یا کهن و ایجاد گروه های تازه راهگشاست. تحقیق حاضر به اثبات تجزیه پذیر بودن ساختمان ها و زمان های گروهی فعل در زبان فارسی پرداخته است. به این منظور، سه متن از آثار معیار زبان فارسی متعلّق به قرون چهار، پنج و شش هجری قمری: تاریخ بلعمی، تاریخ بیهقی و کلیله و دمنه، انتخاب شده است. در فصل اوّل، پس از استخراج نمونه های کافی فعل پیشوندی از این سه متن و دسته بندی آن ها براساس پیشوند، نمونه ها به لحاظ نحوی تجزیه و تناقض احتمالی آن مشخّص گردیده است؛ سپس توجیهی برای هر تناقض، ارائه شده و امکان تعمیم آن به نمونه های مشابه در آثار معیار زبان مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل دوم، نمونه های کافی فعل مرکّب از سه متن منتخب استخراج، براساس نوع دستوری فعلیار، دسته بندی، به لحاظ نحوی تجزیه و تناقض احتمالی آن مشخّص گردیده است؛ سپس توجیهی برای هر تناقض، ارائه شده و امکان تعمیم آن به نمونه های مشابه در آثار معیار زبان مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل سوم نیز پس از استخراج نمونه های کافی زمان های غیرساد? فعل از سه متن منتخب و دسته بندی آن ها براساس نوع زمان غیرساده، نمونه ها به لحاظ نحوی تجزیه و تناقض آن ها مشخّص گردیده است؛ سپس توجیهی برای هر تناقض، ارائه شده و صدق آن در جملات نمونه ها مورد بررسی قرار گرفته است. در نتیجه تحقیق نشان داده می شود که ساختمان ها و زمان های گروهی فعل در آثار معیار زبان فارسی تا ساختمان و زمان های ساده قابل تجزیه هستند و لذا ساختمان ها و زمان های گروهی فعل در زبان فارسی تا ساختمان و زمان های ساده قابل تجزیه می باشند. به علاوه، می توان ساختمان و زمان های ساد? فعل: فعل ساده، ماضی ساده و مضارع ساده را مبنای انشعابات ساختمانی و زمانی فعل در زبان فارسی دانست.

کلام ادبی و هنری از سخن عادی و معمولی متمایز است و در خور ضبط و انتقال به نسل های آینده میباشد؛ چون در شنونده و خواننده احساس لذت و فهم می کند. آنچه که سخن ادبی را از سخن غیر ادبی متمایز می سازد، بهره گیری هنرمند از صور خیال و عناصر تصویر ساز است. به زبانی دیگر سخنی قابل توجه و تأمل است که ذهن را به تحریک و تکاپو وادارد و این همان سخن ادبی است. تشبیه یکی از مهمترین ابزارهای بیان مجازی است که در میان صور مختلف خیال، بدیع ترین و جالب ترین گونه آن به حساب می آید؛ زیرا مرکز اغلب صورتهای خیال که حاصل نیروی تخیل شاعر است، تشبیه می باشد. باید توجه داشت که صورتهای دیگر خیال از قبیل تمثیل، استعاره، تشخیص و حتی کنایه در حقیقت از یک تشبیه آشکار یا پنهان مایه می گیرد. به همین سبب قدرت تخیل شاعر تا حدود زیادی در کشف پیوند شباهت میان اشیا و پدیده ها آشکار می شود(پورنامداریان، 1381: 189). از سوی دیگر شاعران گاه در این خصوص به نوآوری ها و ابتکاراتی دست زده اند که نمودار گزینش و ترکیب شاعر از امکانات متعدد زبانی و بیانگر سبک خاص و نشان دهنده میزان تقلید یا نوآوری آنها در این حوزه بلاغی است. شاعران فارسی زبان در دوره های مختلف به خوبی توانسته اند با بهره گیری از این هنر کاخ ادب را برافرازند و در ذهن و روح ایرانیان در اعصار مختلف جاودانه شوند. در این میان دیوان اشعار فرخی که یکی از ذخایر ماندگار زبان و ادبیات ما محسوب می شود؛ می تواند همچون طبیعتی زنده، روح و جان خستگان را آرامش بخشد؛ به گونه ای که توصیف ها و تشبیهات این شاعر و بیان نکات دقیق در آن به قدری طبیعی است که گویی در بوستانی سرسبز گام نهاده و با آوای بلبلان و زمزمه آبشارها همراه بوده ایم. بررسی صور خیال شاعرانه در شعر فرخی، وسعت خیال و تبحر او را در شاعری نشان می دهد و طعم شکر کلام او را به دیگران می چشاند. برای پی بردن بیشتر به زیبایی های بلاغی و ادبی اشعار این شاعر، نگارنده بر آن شد تا در یکی از مهمترین عناصر تصویرساز دیوان وی به کندوکاو بپردازد و آن بررسی انواع و ارکان تشبیهات به کار رفتـه در دیوان حکیم فرّخی سیـستانی است و اینکه کدام نوع از این موارد در دیوان او بسامد شاخص و بالایی دارد، تا به این وسیله چهره شاخص این شاعر بیش از پیش به خوانندگان معرفی گردد. همچنین با بررسی عنصر تشبیه در شعر فرخی سیستانی می توان به این پرسشها پاسخ داد که: میزان استفاده فرخی از این عنصر ادبی و خیال آفرین تا چه حد است و تا چه حدودی وی در اشعارش از انواع و گونه های مختلف تشبیه بهره گرفته؛ ساختار تشبیهات او چگونه است و چه عناصری را در آنها به کار گرفته است؟ با توجه به مطالعات انجام گرفته در دیوان فرخی و سایر کتب مرتبط با این موضوع، مشخص می شود که بیشتر تشبیهات فرخی از نوع حسی به حسی بوده و سهم بسیاری از عناصر محسوس و طبیعت را گیاهان و درختان و باغ به خود اختصاص داده است. برای اثبات این مطلب دیوان فرّخی سیستانی به تصحیح محمد دبیر سیاقی به دقت بررسی شد و در استخراج و نامگذاری تشبیهات نیز کتب معتبر معانی و بیان از جمله: اسرارالبلاغه، ترجمان البلاغه، المعجم فی معاییر اشعار العجم، حدائق السحر فی دقایق الشعر و هنجارِ گفتار و بسیاری از کتب بلاغی دوره های متأخر و معاصر مورد توجه قرار گرفته است و با توجه به دیدگاههای مشترک آنها از انواع تشبیه، تقسیم بندی این پژوهش انجام پذیرفته است. همچنین در خصوص ارجاعات شعری دیوان فرخی لازم به یادآوری است که پس از ذکر صفحه با علامت(/) شماره بیت نیز مشخص گردیده است.

قید و بندهای جامعه استبدادی زمان بیهقی در متن تاریخی او به صورت پیچش ها و تناقض های معنایی آشکار می شود که متن را سرشار از مقاصد ناگفته و گفته های کنایی می سازد. دریافتن معنای حقیقی متن تاریخ بیهقی، بدون تحلیل این پیچش های معنایی امکان پذیر نمی باشد. پیچیدگی و ابهام در تاریخ بیهقی از آن رو وجود دارد که بیهقی از سویی تاریخ نگاری است که سعی در بیان حقایق دارد و از سویی از بیان مستقیم این حقایق، احساس خطر می کند، بنابراین زبان او رو به سوی پیچیدگی و ابهام می برد. تضاد و تناقضِ میانِ دیدگاهِ علمی و منطقیِ بیهقی به تاریخ نگاری و شرایطِ استبدادی جامعه که ما از آن به عنوانِ بافتِ متن یاد می کنیم در متنِ تاریخ بیهقی، به صورتِ پیچش ها و تناقض های روایی و معنایی آشکار می شود. این امر سبب می شود که خواننده تاریخ بیهقی، در دریافتِ معنایِ حقیقیِ متن دچار اشکال شود و به ناچار به تأویل و تحلیلِ متن روی بیاورد. در این پژوهش، متن تاریخ بیهقی با استفاده از راهکارهای تأویل گرایانه تحلیل می شود تا حقایق پنهان شده و جنبه هایی از شیوه ویژه تاریخ نگاری بیهقی آشکار شود. همچنین این پژوهش در حقیقت، پیشنهادی است برایِ سود جستن از راهکارهایِ تأویل گرایانه جهتِ دریافتنِ معنایِ حقیقیِ متن و حقایقِ پنهان شده تاریخیِ در تاریخ بیهقی. شناخت پیچیدگی های معنایی در متن تاریخ بیهقی در بُعدی گسترده تر، شناخت پیچیدگی موجود در فرهنگ ایرانی است، پیچیدگی های برخاسته از فرهنگ استبدادی که اهالی این فرهنگ را ناچار به سخن گفتن و نوشتن در چارچوب استبدادی خویش می کند.

وزن عروضی یکی از انواع موسیقی بیرونی است که در تأثیرگذاری شعر و در جهت انتقال اندیشه و عاطفه شاعر نقش اساسی دارد. در طول تاریخ ادب فارسی، شاعرانی موفّق تر بوده اند که از این عنصر تأثیرگذار بهترین استفاده را کرده اند. با توجه به این که فرّخی سیستانی و منوچهری دامغانی شاعران اوایل قرن پنجم و نزدیک به زمانی هستند که سرودن شعر فارسی بر پایه افاعیل عروضی آغاز شده، دانستن این که این دو شاعر از چه بحور و اوزانی در شعر خود استفاده کرده اند، اهمیت خاصی دارد. در این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی صورت می گیرد، قصد بر این است تا میزان بهره گیری این دو شاعر از اوزان و بحور عروضی مشخص شود و نشان داده شود که فرّخی و منوچهری چون خود، جز شاعری، موسیقی دان و موسیقی شناس هم بوده اند، در بهره گیری از اوزان در راستای انتقال فکر و اندیشه و عاطفه خود مهارت خاصی نشان داده اند و ضمن این که از اوزان مطبوع و رایج نهایت استفاده را کرده اند، سعیشان بر این بوده تا هر وزنی را متناسب با مضمون و محتوایش به کارببرند که در این بین، فرّخی نسبت به منوچهری موفّق تر عمل نموده است.

چکیده ادبیّات و آثار ادبی همواره تابع رویدادهای سیاسی و اجتماعی هستند و مسائلی که در ادبیّات مطرح می شوند، از تغییرات مهّم در جامعه تأثیر می پذیرند. با نگاهی به اشعار سیف فرغانی بی هیچ تردیــدی می توان گفت شعر او شعری سیاسی، اجتماعی و انتقادی است. سیف برای بیان اعتراض ها و اندیشه های سیاسی خود، شیوه ها و روش های گوناگونی را دنبال می کند. برخی از این روش ها مبارز? مستقیم است؛ مانند سخنان پندآمیز و اعتراض گونه به برخی حاکمان، امّا در بیشتر موارد روش های مبارز? غیر مستقیم را دنبال می کند؛ از جمل? آنها، استفاد? از صور خیال و شگـردهای ادبی در بیـان اندیشه های سیاسی و اجتماعی است. در زمین? انواع صور خیال ، تشبیه بیشترین کاربرد را در اشعار سیاسی و اجتماعی سیف دارد.وی ازمجاز،کنایه و استعاره به میزان کمتری بهره جسته است. همچنین از سایر عناصر بدیعی استفاده شده در بیان مسائل سیاسی، بیشترین آمار را تضاد، مراعات نظیر، مثل و تلمیح به خود اختصاص داده است. در میان دیگر شگردهای ادبی ، پربسامدترین شیوه ها نماد و طنز می باشد. در این پژوهش سعی شده تا با مطالع? کامل دیوان شاعر، میزان مهارت و بهره گیری وی از عناصر بلاغی و بدیعی در بیان مسائل سیاسی و اجتماعی مورد بررسی قرار گیرد. لذا ضمن بررسی تعاریف مختلف این عناصر، دیوان سیف فرغانی مورد مطالعه قرار گرفت وبا استخراج کلیّ? ابیاتی که حاوی نکات سیاسی و اجتماعی است و در آنها عناصر بلاغی و بدیعی به کار رفته، میزان بهره گیری شاعر از انواع شگردهای ادبی مشخص گردید. واژگان کلیدی:سیف الدّین محمّد فرغانی، اندیشه های سیاسی ، شگردهای ادبی.

چکیده میرزا محمّد خان، متخلص به باذل( فوت1124 – 1123ه.ش)، از سرایندگان سد? دوازدهم هجری است که در دهلی کنونی متولد شد. باذل، سرایند? اولین منظوم? دینی با عنوان حمل? حیدری است که اثر گرانقدرش مبتنی بر 24000 هزار بیت در بحر متقارب، مشتمل بر ذکر رشادت ها، شجاعت ها و مناقب حضرت علی و جنگ های تاریخی صدر اسلام می باشد. از آن جا که حمل? حیدری، با مضامین حماسی، دینی و تاریخی درآمیخته است، در جنبه های حماسی آن می توان به ویژگی هایی چون نبردهای تن به تن، مفاخره و رجز خوانی، نیروهای غیبی، مکار بودن پهلوانان در معنای مثبت، پیشگویی، خواب و رویا، خارق العاده بودن اعمال قهرمان حماسه، کین خواهی و انتقام، نام وننگ، بزم و رزم، اشاره کرد و جنب? دینی آن، بازتاب اُصول و فروع دین، معجزات، آیات و احادیث نبوی و دعوت به اسلام را در برمی گیرد. در جنب? تاریخی آن، با توجه به تأکید باذل بر رعایت اصل امانت داری و واقعه گویی می توان به ویژگی هایی همانند تاریخ بر پای? تحلیل، امانت داری و عدم تعصب در نقل وقایع، نقل تاریخ از زبان معتمدان و راویان راستگوی اهل بیت اشاره کرد. در این پژوهش که به شیو? تحلیلی- توصیفی انجام شده است، در پی بررسی مضامین حماسی، دینی و تاریخی حمل? حیدری می باشیم.

مبالغه و اقسام آن یکی از مهم ترین ابزارهای بلاغت است که برای آشنایی زدایی در متون ادبی - هنری کاربرد فراوان دارد. این شگرد ادبی باعث می شود که کلام مخیّل و تصویری شود و از صورت مستقیم و یک بعدی به صورت غیر مستقیم و چند بعدی درآید. یکی از مهم ترین موارد کاربرد مبالغه و اقسام آن در متون حماسی و غنایی می باشد. سرایندگان در متون غنایی به ویژه مثنوی های عاشقانه برای مدح و توصیف معشوق و زیبایی های وی و بزرگ جلوه دادن میزان دل تنگی های عاشق و درد هجران و توصیف مجالس بزم و مجلس آرایی و همچنین وصف زیبایی های طبیعت از عنصر مبالغه و اقسام آن به صورت فراوان استفاده می کرده اند. منظومه خسرو و شیرین نظامی یکی از مهم ترین و زیباترین منظومه های عاشقانه در متون غنایی ادب فارسی است که مورد توجه شاعران فراوانی قرار گرفته است و مقلّدان بسیاری به دنبال داشته است. پژوهش حاضر که به صورت توصیفی، تحلیلی می باشد به بررسی مبالغه و اقسام آن در چهار مثنوی عاشقان? خسرو و شیرین نظامی، شیرین و خسرو امیر خسرو دهلوی، فرهاد و شیرین وحشی بافقی و گل و نوروز خواجوی کرمانی می پردازد. نتایج بدست آمده بیانگر آنست که اغراق بیشتر از مبالغه و غلوّ در این مثنوی ها کاربرد دارد و نظامی گنجه ای به عنوان پیشرو این منظومه های عاشقانه از امکانات و عناصر متعدد و متنوعی برای ساختن اغراق و مبالغه بکار گرفته است و در کاربرد مبالغه و اقسام آن موفق تر از مقلّدانش عمل نموده است. وی به عنوان یکی از شاعران بلاغی در ادب فارسی با 126 مورد غلو نسبت به موارد مبالغه و اقسام آن (49/15درصد) در خسرو و شیرین نظامی و نسبت به کل ابیات خسرو و شیرین(93/1 درصد) تبحر و مهارت خاصی را در استفاده از غلو (گزافه هنری) به کار گرفته است. همچنین با 576 مورد اغراق یعنی (5/75درصد) نسبت به سایر موارد اقسام مبالغه بیشترین مورد استفاده ولی در مقایسه با نسبت کل ابیات خسرو و شیرین86/8 درصد می باشد که از مقلدانش کمتر می باشد.

تلمیح آرایه ای است بدیعی که شاعران و سخنوران به وسیل? آن می توانند معانی بسیار و گسترده را در کمترین کلمات بگنجانند. در مهمترین آثار ادبی جهان، تلمیح بیشترین بار معنایی را بر عهده دارد. در شعر سید محمد حسین بهجت تبریزی متخلص به شهریار، تلمیح یکی از گسترده ترین میدانهای جلوه گری ذوق و اندیش? شاعر را در زمینه های اساطیری، داستانی، تاریخی و مذهبی به خود اختصاص داده است و تاریخ فرهنگی و بار معنایی گفته های گذشته گان را به درون خویش کشیده و ظرافت معنایی سخن او را صد چندان کرده است. در این پژوهش که به صورت توصیفی- تحلیلی بر روی تمام اشعار فارسی شهریار صورت می گیرد، عناصر تلمیحی شعر او استخراج و مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. از آنجا که دامن? اطلاعات شاعر از تاریخ فرهنگی، ادبی و مذهبی گذشته بسیار وسیع می باشد، عناصر تلمیحی به ویژه تلمیحات مذهبی در شعر او انعکاس بارزی یافته است. البته در برخی موارد، شهریار از عنصر تلمیح برای بیان مقاصد سیاسی و اجتماعی خویش نیز سود جسته است.

ظهیر فاریابی را از پیشروان تغییر سبک خراسانی به عراقی معرفی می کند، به طوری که تشبیه عقلی به حسی در شعر این شاعر بر تشبیه حسی به حسی که از مختصّه های سبک خراسانی است، غلبه پیدا می کند. شمار ترکیبات تشبیهی و استعاری در شعر ظهیر زیاد است که از نشانه های رویکرد تشبیهات به اختصار و ایجاز و کلی نگری شاعر نسبت به پیرامون خود است و از ویژگی های سبک عراقی می باشد و به همین جهت شمار تشبیهات مجمل و موکد و بلیغ در شعر این شاعر بیشتر است. گرایش شعر به مفاهیم عقلی، خیالی و تجریدی است و معلومات علمی، ادبی و نجومی صورخیال در شعر این شاعر را به سوی دشواری سوق می دهد و افزونی شمار تشبیهات تفضیل، مرکب، مفروق، ملفوف، معکوس، تسویه و جمع از نشانه های کاربرد ابزارهایی است که شاعر برای برای رهایی از تشبیهات تکراری و کلیشه ای سبک خراسانی و بدیع جلوه دادن تشبیهات استفاده می کند. تعداد استعاره در شعر ظهیر که غالب ترین فن بیانی در سبک عراقی است، افزایش پیدا می کند و به مرز نزدیکی با تشبیه می رسد. اغلب استعاره ها مکنیه (90 درصد) و از نوع تشخیص هستند که بیانگر این است که تصویر در شعر ظهیر پویا و از حرکت و حیات و خیال انگیزی برخوردار است. او در استعارات خود به مفاهیم و کیفیات روانی و نفسانی شخصیت بخشیده است که این از ویژگی های سبک عراقی در شعر می باشد. چون فن مجاز مجال چندانی برای ابتکار و نوجویی و به ویژه تحولات سبکی ندارد، ظهیر در شعر خود در حد اندک(4 درصد) از این فن بیانی بهره برده است و این تعداد اندک مجاز هم بیشتر از نوع مجازهای معلوم و مشهوری است که باالطبع در هر اثری دیده می شود. در کنایه های شعر ظهیر فاریابی نسبت به کنایه های به کار برده شده در دوره های آغازین شعر فارسی چندان تغییر و تحولی ملاحظه نمی شود؛ اما یکی از ویژگی های برجست? کنایه در شعر این شاعر که نوعی تحول سبکی محسوب می شود، گره خوردگی و پیوند این کنایات با ایهام تناسب است

در تاریخ تمدن بشری شخصیتی نافذتر و دوران‏سازتر و انسان‏ سازتر و فرهنگ آفرین‏تر از حضرت خاتم الأنبیاء، محمد مصطفی (صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم)، وجود ندارد . به همین دلیل ، شاعران مسلمان پارسی گوی نیز، پس از ستایش خداوند ، مدح پیامبر اسلام را سر لوحه کار خود داشته اند . در طول تاریخ ادب فارسی ، شاعرانی موفق تر بوده اند که از این نماد و سمبل تاثیر گذار، بهترین و بیشترین استفاده را کرده اند. به همین دلیل این جانب برآن شد ، بازتاب شخصیت پیامبر (ص) را در شعر شاعران سبک خراسانی بررسی کند . بنابراین ، ابتدا به سراغ قرآن وحدیث رفته ، شخصیت آن بزرگوار را از جوانب مختلف بررسی نموده ، و پس از آن به بررسی دواوین و مجموعه اشعار شاعران سبک خراسانی پرداخته . با بررسی دواوین هشت تن از شاعران پارسی گوی سبک خراسانی در یافت ، که در دوران آغازین شعر فارسی و سبک خراسانی ، توجه چندانی به این مهم نشده است . در دیوان اکثر شاعران سبک خراسانی، از جمله: رودکی ، فرّخی، عنصری، منوچهری و گویندگانی ازین دست از مدح پیامبر (ص) و احیانا، ائمه معصومین (ع) و حتّی اولیاء حق و مناقب و سجایای ملکوتی آنان اثری دیده نمی‏شود، و اگر احیانا دیده شود، از جهت آن است که ممدوحان را به آن بزرگواران مانند کرده اند. اما شاعرانی مانند: کسائی، فردوسی، ناصر خسرو قبادیانی و سنائی غزنوی ، از پیامبران الهی و پیشوایان مذهبی سخن گفته ، ویژگی های منحصر به فرد ، معجزات و نعت پیامبر(ص) را سر لوحه کار خویش قرار داده اند . که پس از گرد آوری ابیات وتحلیل آنها ، این مهم را به صورت جدول بسامدی، در پایان رساله آورده است.

چکیده تأثیر شگفت حادثه عاشورا در طول تاریخ در قالب آثار متعدد ادبی و هنری از جمله شعر معاصر بازتاب فراوانی داشته است. تلمیح از جمله شگردهایی است که به بازتاب این واقعه مهم در آثار شاعران کمک بسیاری نموده است. این ترفند بدیعی به عنوان عنصری خیال انگیز و تصویرساز، ابزاری موثر و مهم در هنر شاعری محسوب می شود. در تحقیق حاضر به روش توصیفی – تحلیلی به بررسی شیوه کاربرد تلمیح در اشعار عاشورایی پنج شاعر معاصر: علی موسوی گرما رودی، علی معلم دامغانی، سید حسن حسینی، علیرضا قزوه و سعید بیابانکی پرداخته می شود. ابتدا مقدمات و کلیاتی در مورد شعر عاشورایی و تلمیح از آغاز تا کنون ارائه گردیده، سپس به بررسی صنعت تلمیح و شیوه های کاربردی آن پرداخته می شود و در ادامه استفاده از صنعت تلمیح در شعر شاعران فوق به صورت مقایسه ای مورد بررسی قرار می گیرد؛ ضمن این که در پایان این پژوهش از طریق بررسی و مقایسه شیوه و میزان کاربرد تلمیح در شعر شاعران مورد بحث و ارائه جدول و نمودار آماری نشان داده خواهد شد. نتیجه این بررسی نشان از آن دارد که کاربرد تلمیح از جایگاه ویژه ای در جهت زیباسازی، تصویر آفرینی و تأثیر گذاری در شعر عاشورایی معاصر برخوردار است و همچنین جلوه های تابلوی عاشورا در بعد از انقلاب اسلامی به واسطه رنگ آمیزی شدن با این صنعت ادبی، زیبایی بیشتری را نسبت به دوره های قبلی خود پیدا نموده است. کلیدواژه ها: شعر عاشورایی، شعر معاصر، تلمیح، سعید بیابانکی، سید حسن حسینی، علیرضا قزوه، علی معلم دامغانی، علی موسوی گرمارودی.

چکیده درین جستار به بررسی و مقایسه آثار حماسی که در قرن پنجم هجری و در قرون بعد به نظم درآمده می پردازد. این قرن آغاز شکل گیری مکتبی است که بعد از ساسانیان مردم ایران به فکر افتادند، تا اعمال و کردار پادشاهان و پهلوانان و به طور کلی هم? آنچه را بر مردم فلات ایران افتاده به صورت منثور و منظوم به نسل های بعد منتقل کنند. هم? این آثار چه منظوم و چه منثور بر محوریت خاندان رستم شکل گرفته است. این مکتب حماسی ابتدا در مرو و پس از آن در فرهنگ شهر طوس تشکیل شد و آثاری به جامعه ی ایران آن روزگاران تقدیم نمود و همه فارسی زبانان را از خواب چهارصد ساله بیدار کرد. حماسه هایی که درین قرن و قرون بعد پدیدار شد عبارتند از: شاهنامهی گرشاسپنامه، فرامرزنامه، برزونامه، جهانگیرنامه، بانوگشسپ نامه، سوسن نامه، کک کهزاد، بهمن نامه، آذربرزین نامه، شهریار نامه و سام نامه ... موضوع جستار ما همین منظومه هاست که معرفی می شوند و ابیاتی برای نمونه آورده می شود، زمان سرایش منظومه، چه کسی آن را سروده، چند بیت دارد، در چه سالی سروده شده و در کجا پایان یافته و به چه کسی تقدیم شده است بدین دفتر اضافه و از قلم نیفتاده که هدف این وجیزه می باشد؛ آنگاه آنچه در سینه مردم سیستان درباره شخصیت این منظومه ها است بدان الحاق شده و همچنین نشان داده می شود که آیا موضوع منظومه با روایت شفاهی امروز مردم سیستان همانند است یا اختلاف دارد. درین منظومه ها مکان هایی آمده که امروز در سیستان می شناسند مانند: دشت خرگاه در داستان کک کوهزاد که امروز به آن دشت خوابگاه (خوگه) می گویند و همچنین قلعه «مرباد» محل زندگی کک کوهزاد که بر کوه خواجه منطبق است. همچنین مشخص می شود که سرایندگان منظومه های یاد شده، همه منظومه خود را به تبع فردوسی سروده و همه ریزه خوار خوان گسترده فردوسی بوده اند. که گاه مضمون ها و ترکیب ها و همچنین مصراع و بیتی را عیناً از فردوسی نقل کرده اند. در پایان چند اثر منثور که با سیستان ارتباط دارند معرفی می شوند. کتاب پیکار (بیگار= کار سخت امروز در سیستان کاربرد دارد. بیگاری)، کتاب سکیسران و رستم و اسفندیار. مآخذ این تحقیق، شفاهی، مصاحبه میدانی و کتابخانه ای است که یکصد سال قبل درباره سیستان نوشته شده است.

یکی از قدیمی ترین رسم ها و آیین های دلپذیر شادی بخش بر پایه جشن عروسی و پیوندهای اجتماعی است . از آن میان شاهنامه فردوسی، که همه ی روایت ها و حکایت های آن مکتوب و غیر مکتوب است، شرح و تفصیل ازدواج های گوناگونی را از دوره های اسطوره ای و تاریخی ایران پیش از اسلام یعنی از پیشدادیان تا ساسانیان به دست می دهد. سیستان به عنوان یکی از کهن ترین مناطق ایران، جایگاه ویژه ای در شاهنامه فردوسی دارد و اکثر اتفاقات در داستان های شاهنامه در این منطقه پیوسته است. پس می توان گفت آیین ها و مراسمی که در شاهنامه وصف شده است، ریشه در فرهنگ و باور این منطقه دارد. با بررسی مراسم عروسی در سیستان امروزی می توان مشابهت های زیادی با مراسم عروسی که در شاهنامه وصف شده است، دید. لذا هدف این تحقیق بررسی مراسم عروسی قهرمانان و شاهان در شاهنامه و مقایسه آن با مراسم عروسی در سیستان امروزی است. و از آنجا مسئله تحقیق این است که: چه ارتباطی می توان بین آیین عروسی پهلوانان و شاهان در شاهنامه و آیین های عروسی سیستان امروزی یافت؟ روش تحقیق توصیفی تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه ای می باشد. .در کاوش برای گرد آوری اطلاعات از منابع کتابخانه ای و فیش برداری وبررسی شاهنامه در زمینه آیین عروسی پهلوانان و شاهان در شاهنامه و مشاهده مراسم عروسی امروزی سیستان و مصاحبه با آشنایان با فرهنگ و سنت سیستان استفاده شده است. با بررسی آیین ازدواج در سیستان و شاهنامه می توان چنین نتیجه گرفت: که منبع فردوسی برای شرح این مراسم آداب و رسوم سیستان بوده است. و دیگر اینکه سیستانیان آداب و رسوم خود را بر پایه شاهنامه بنا نهاده اند.

تلمیح یکی از شگردهای ادبی است که شاعران و سخنوران به وسیل? آن در کمترین کلمات، معانی بسیار و گسترده را در کلام خود می گنجانند و ظرفیت معنایی سخن خود را افزایش می دهند. از آن جا که عنصر تلمیح در مهم ترین آثار ادبی جهان بیشترین بار معنایی را بر عهده دارد و یکی از اساسی ترین های ذوق و خیال شاعر به شمار می آید، در شعر ظهیر فاریابی نیز انعکاس بارزی یافته است و در کنار سایر صور خیال و عناصر تصویرساز به خلق معانی و مضامین جدید در شعر او منجر شده است. در این پژوهش که به شیو? توصیفی _تحلیلی بر روی تمام اشعار دیوان ظهیرالدّین فاریابی صورت گرفته است، اشارات، بن مایه ها، عناصر و اجزای تلمیحات وی مورد بررسی و تأمل قرار گرفته است. تلمیح در شعر ظهیرالدّین فاریابی با ذوق و لطافت و توان و مهارت شاعر همراه است و بیانگر وسعت اطلاعات اساطیری، ملی، تاریخی، دینی و مذهبی اوست. ظهیر الدّین فاریابی با استفاده از عنصر تلمیح، تاریخ فرهنگ ادبی، دینی و در عین حال بار معنایی گفته های پیشینیان را به درون شعر خویش کشانده و بر غنای سخن و لطف شعر خود افزوده است.

بررسی عناصر اقلیمی در آثار عباس باقری بی تردید از موضوع های مهم و اثرگذار در مجموعه پژوهش های ادبیات فارسی محسوب می شود، چرا که در آثار عباس باقری ، عناصر اقلیمی ، دارای جایگاه مهمی است . شعر عباس باقری سرشار از کلمات شب ، نور ، تاریکی ، سپیده ،پرنده ، پرواز و عناصر اقلیمی منطقه خویش است و طبیعت گرایی او در اشعارش بیشتر به روحیه بومی گرایی او بر می گردد. بومی گرایی و طبیعت نگاری ، مهمترین ویژگی شعر این شاعر است و این مهم نتیجه ی زندگی او در این طبیعت بکر است . او به سیستان و سیستانی عشق می ورزد و اشاره به شرایط اقلیمی وآب و هوایی زیستگاه و محل اقامت او جلوه ای آشکار در اشعار شاعر دارد. لذا هدف این تحقیق بررسی عناصر اقلیمی در آثار عباس باقری می باشد. روش تحقیق ، توصیفی - تحلیلی است که با استفاده از منابع کتابخانه ای، به بررسی "عناصر اقلیمی در اشعار عباس باقری" پرداخته و عناصر اقلیمی را نظیر: باد، آب، خاک، رودخانه و ... را در شعر شاعر معرفی نموده و مورد بررسی وتحلیل قرار داده و همچنین بسامد کاربرد هر کدام از آنها و نوع نگاه شاعر را مشخص نموده است . می توان گفت شعر عباس باقری آیینه ی تمام نمای ویژگی های اجتماعی ، طبیعی ، زبانی ، فکری و فرهنگی منطقه ای است که در آن پای به عرصه وجود نهاده است و این مسأله معرف همان ویژگی است که در ادبیات معاصر، از آن بعنوان ادبیات اقلیمی یاد می شود.

داستان حضرت یوسف (ع) از جمله داستان هایی است که از بن مایه های دینی سرچشمه گرفته و در دوره های مختلف، مورد استقبال شاعران قرار گرفته است. جستار حاضر به بررسی صورخیال،آرایه های ادبی و مضامین داستانی حضرت یوسف (ع) در آثار شاعران سبک خراسانی می پردازد. این پژوهش که نتیجه بررسی آثار شعری 21 تن از شاعران سبک خراسانی می باشد در پی پاسخ به این پرسش است که آیا داستان قرآنی حضرت یوسف (ع) بر شعر شاعران سبک خراسانی تأثیر قابل توجهی داشته است یا خیر؟ دیگر این که مضامین داستانی حضرت یوسف(ع) چه میزانی از اشارات و تلمیحات را در دیوان شعرای سبک خراسانی به خود اختصاص داده است؟ در پاسخ می توان گفت با توجه به فرهنگ ایرانی - اسلامی شاعران سبک خراسانی، داستان قرآنی حضرت یوسف (ع) تأثیرات قابل توجهی بر شعر این شعرا داشته است و بیشترین نوع تأثیر پذیری در قالب تلمیح می باشد.این پژوهش در چهار فصل تنظیم شده است: در فصل اول، تحت عنوان کلیات، شامل مقدمه، بیان مسأله، سوالات تحقیق، ضرورت تحقیق، پیشینه تحقیق، فرضیه های تحقیق، اهداف تحقیق، روش انجام تحقیق و تجزیه و تحلیل اطلاعات می باشد. در فصل دوم، سیمای حضرت یوسف در قرآن و روایات مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل سوم به بررسی صورخیال و صنایع لفظی و معنوی خلق شده در شعر شعرای سبک خراسانی با توجه به داستان حضرت یوسف (ع) پرداخته شده است و در فصل چهارم تجلّی شاعرانه حضرت یوسف (ع) در شعر شاعران سبک خراسانی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته است.

زیب النساء بیگم هندوستانی متخلص به مخفی از شاعران اواخر قرن یازدهم و اوایل قرن دوازدهم هجری است که از او به عنوان یک شاعر پارسی¬گوی سبک هندی یاد می¬کنند. او برای زیبا سازی کلام و افزودن بر حسن تأثیر اشعار خود از فنون بلاغی مختلف بهره گرفته که در این بین کاربرد عناصر بدیعی به عنوان عوامل زیبایی¬آفرین در شعرش سهم عمده¬ای را دارا می¬باشد. این پژوهش با هدف تحلیل و بررسی عناصر بدیعی از دیدگاه زیبایی شناسی و میزان کاربرد و بسامد هر یک از عناصر زیبایی آفرین در دیوان مخفی به شیوه¬ی توصیفی – تحلیلی صورت گرفته، و در پایان هر بخش و روش زیبایی¬آفرین جدول آماری ارائه شده است. نتیجه¬ی این پژوهش این است که زیب النساء برای زیبایی و تأثیرگذاری شعرش از عناصر و فنون بدیعی استفاده نموده است، و همچنین عناصر بدیعی به¬کار رفته در دیوان مخفی، سبب شده است که شعرش روان، ساده و قابل فهم و به دور از هر گونه تکلّف شاعرانه باشد

سیستان در قرن¬های 3 تا 5 هجری با فرمان پارسی سرایی یعقوب لیث صفاری و سرایش اولین شعر فارسی توسط محمدبن وصّیف، رسمأ در شمار اولین خاستگاه¬های کتابت فارسی دری به شمار آمد و مهد پدید آمدن اولین شعر دری گردید. در این پژوهش به واکاوی کهن ترین متون باز ماند? نثر دری و ارتباط آن با گویش سیستانی پرداخته می¬شود تا با استفاده از این شیو? تکلم ابهامات آن متون بر طرف گردد. از جمل? متون کهن نثر و نظم دری، می¬توان به ترجم? قرآن قدس و تاریخ بیهقی به عنوان متون نثر و حدیقه و دیوان سنایی به عنوان متون نظم اشاره کرد که به زبان معیار آن دوره یعنی فارسی دری به رشت? تحریر درآمده¬اند، فرض براین است که واژگان و عبارات به¬کار رفته در متون اولی? در ی، با تغییراتی جزئی امروزه نیز در گویش سیستانی کار برد دارد و ریشه و سند این شیو? تکلّم را در آثار یاد شده می¬توان یافت. در این پژوهش که باهدف شناخت و رفع مشکلات درون متنی آثار فوق صورت می¬گیرد، تلاش می¬گردد تا به شیو? توصیفی و تحلیلی لغات و عبارات مشترک با گویش سیستانی که در این متون کاربرد زیاد و کلیدی دارند، استخراج گردیده و با توجه به منابع موجود دراین زمینه، شرح و توضیح داده شوند که به روشن شدن موارد ابهام آمیز آن آثارخواهد انجامید

«صورخیال» گوهر اصلی شعر است و معیار ارزش و اعتبار هنری شعر را تعیین می¬کند. راهیابی به زیبایی درون شعر و درک لذّت آن از رهگذر شناخت تصاویر و عناصر شعر و شیوه های بیانی آن صورت می گیرد، زیرا زبان شعر، زبان تصویر است و شاعر به زبان تصویر با مخاطبانش سخن می گوید. فروغی بسطامی از شاعران غزل¬پرداز قرن سیزدهم هجری است که جزو شاعران مکتب ادبی بازگشت محسوب می¬شود. در سبک غزل¬سرایی، شیوۀ سعدی و حافظ را الگو قرار داده و زبان او در غزل ساده و روان و خالی از تکلّف است. با این همه غزلیات او مشحون از آرایه¬های لفظی و صورخیال است که بررسی و تحلیل آن در این مکتوب هدف قرار گرفته است. در نوشتار حاضر که با هدف شناخت معیارهای اصلی زیبایی شناختی اشعار فروغی بسطامی به شیوة توصیفی- تحلیل صورت گرفته، نحوۀ کاربرد صورخیال، چگونگی ساختار، اشکال آن و تحولات سبکی مورد بررسی قرار گرفته است. در فصلی جداگانه آمار انواع صورخیال در جدول¬های بسامدی نشان داده شده است. نتیجة¬ این پژوهش حاکی از آن است که فروغی بسطامی از میان انواع صورخیال، تشبیه و استعاره را مورد توجّه قرار داده است. واژگان کلیدی: فروغی بسطامی، بلاغت، ساختار، صورخیال.

رمان «سفر شب و ظهور حضرت»ِ بهمن شعله¬ور از جنبه¬های زیادی اهمیت دارد. اما یکی از مهم¬ترین شاخصه¬های این رمان بهره¬گیری شایسته و موثر از تکنیک¬های روایت است. در واقع، شعله¬ور در استفاده از تکنیک¬های روایت در این رمان تأکیدی جدی داشته و از این طریق به اثر خود تشّخص و اعتبار بخشیده است. از این رو، در تحقیق حاضر سعی شده است تا سه عنصر روایی زاویه¬ی دید، زمان، و شخصیت را که در جریان پرداخت¬های روایی رمان مزبور نمود بیشتری دارند، مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. بر این اساس، در بخش زاویه¬ی دید، انواع مختلف و نحوه¬ی به¬کارگیری زوایای دید در هر فصل از رمان نشان داده می¬شود. در بخش زمان، انواع مختلف زمان روایی، شیوه¬ی به¬کارگیری و همچنین میزان اثربخشی آن در طول رمان، مورد تحلیل قرار می¬گیرد. در بخش شخصیت نیز اشکال مختلف شخصیت¬سازی و مقاصدی که در این زمینه دنبال می¬شود، در قالب عناوین و مباحث مختلفی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. با توجه به مباحث مطرح¬شده، به نظر می¬رسد که بهمن شعله¬ور در استفاده از تکنیک¬های روایت و کیفیت بهره-گیری از آن در رمان خود عمل¬کرد شایسته و موثری داشته است. همچنین، با عنایت به شیوه و چگونگی پرداخت¬های روایی او به نظر می¬رسد رمان مورد بحث تأثیرگذاری و اقبال خوبی در میان مخاطبانش به دست آورده است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه¬ای است.

این پژوهش به بررسی تطبیقی شخصیت و جایگاه زن در داستان¬های سیمین دانشور و جلال آل¬احمد اختصاص یافته است. این پژوهش به شیوه¬ی کتابخانه¬ای –اسنادی است و اطلاعات مورد نیاز از راه فیش¬برداری فراهم آمده است. برای تجزیه و تحلیل داده¬ها نیز از روش تحلیلی- مقایسه¬ای استفاده شده است. در بخش نخستین،مبانی و شاخصه¬های شخصیت¬پردازی در داستان مورد بحث قرار خواهد گرفت. بخش بعدی به زندگی دو نویسنده و بررسی داستان¬هایآن¬هااختصاص می¬یابد. سپس به مهم¬ترین شخصیت¬های زن در داستان¬های آل¬احمد و دانشور و شاخصه¬های آن¬ها می¬پردازیم. سپس به روش بررسی تطبیقی، به مقایسه¬ی زنان داستان¬های آل¬احمد و دانشور پرداخته، مهم¬ترین وجوه اشتراک و افتراق این شخصیت¬ها را مورد بررسی و تحلیل قرار می¬دهیم. با جمع¬بندی مباحث و نتیجه¬گیری، فهرستی از مهم¬ترین وجوه اشتراک و اختلاف شخصیت¬های زن در داستان-های دو نویسنده ارائه خواهد شد و بخش پایانی به فهرست کامل منابع و مآخذ پژوهش اختصاص می¬یابد. بر اساس یافته¬های پژوهش می¬توان گفت که شخصیت¬پردازی زنان در داستان¬های آل¬احمد، غالباً با بهره¬گیری از عنصر روایت و بیان سرگذشت آنها صورت پذیرفته است. اما در داستان¬های دانشور این مهم بیشتر به توصیف وضعیت و موقعیت زن وابسته است. نگرش سیمین دانشور و جلال آل¬احمد نسبت به زن، به واسطه¬ی تفاوت جنسیت و اندیشه¬های دو نویسنده، در عینِ شباهت، تفاوت¬های بسیاری دارند، در داستان¬های آل¬احمد، موقعیت و وضعیت زن بیشتر در نظام خانواده و جامعه¬ی سنتی بیان می¬شود و در داستان¬های دانشور، با بازتاب مشارکت اجتماعی زن در جامعه¬ی مدرن روبرو هستیم.

منظومه¬های بانوگشسپ¬نامه و وامق و عذرا از جمله مشهورترین و ماندگارترین منظومه¬های ادب فارسی می¬باشند. این پژوهش با هدف نمایاندن راز ماندگاری منظومه¬های بانوگشسپ¬نامه و وامق و عذرا، این منظومه¬ها را مورد بررسی قرار داده است. بررسی دو عنصر شخصیت و شخصیت¬پردازی برای آن است که نشان داده شود در یک اثر ادبی میزان کاربرد این دو عنصر چگونه است. لذا بدین منظور در این منظومه¬ها بر اساس کتاب عناصر داستان جمال میرصادقی انواع شخصیت را که شامل قالبی، قراردادی، نوعی، تمثیلی، نمادین، همه جانبه، ایستا و پویا هستند و بر اساس کتاب شخصیت و شخصیت¬پردازی در داستان معاصر اثر حمید عبداللهیان شیوه¬های شخصیت¬پردازی را که دو روش مستقیم و غیر مستقیم هستند بررسی شده است. نتیجۀ این بررسی نشان از آن دارد که از دو عنصر شخصیت و شخصیت¬پردازی در این منظومه¬ها به طرز قابل توجهی استفاده شده است در منظومۀ بانوگشسپ¬نامه بیش¬ترین نوع شخصیت¬های منظومه قالبی و قراردادی هستند و همچنین بیش¬ترین شیوۀ شخصیت پردازی در آن شخصیت¬پردازی مستقیم است و در منظومۀ وامق و عذرا نیز بیش¬ترین نوع شخصیت¬ها نیز قالبی و قراردادی هستند و بیش¬ترین شیوۀ شخصیت پردازی در آن شخصیت-پردازی در آن شخصیت¬پردازی غیرمستقیم است با توجه به زمان سرایش این منظومه¬ها نحوۀ استفاده از شخصیت¬ها و شیوه¬های شخصیت¬پردازی در آن¬ها از عوامل شهرت و ماندگاری این آثار ادبی به شمار می¬آید.

آیات و احادیث در تبیین اندیشه های شاعران و نویسندگان آثار ادبی نقش بسزایی داشته و بنا به دریافت ها و مقاصد صاحبان اثر، این منابع لایزال دینی در هر دوره ای از زبان و ادبیات فارسی در بیان مقصودی خاص مورد استفاده قرار گرفته اند. سه اثر مهم تاریخ بیهقی، تاریخ جهانگشای جوینی و نفثه المصدور از برجسته ترین کتب تاریخی- ادبی هستند که کاربرد آیات و احادیث یکی از خصیصه های مهم نثر دور? نویسندگان کتب مذکور می باشد. در این پژوهش به شیو? توصیفی- تحلیلی، به بررسی تطبیقی شیوه های کاربرد آیات و احادیث -قالب های کاربردی، هدف های ذوقی - انگیزشی و تأثیرپذیری- در سه کتاب مزبور پرداخته و تلاش می گردد تفاوت های لفظی و معنایی که در انواع کاربرد آیات و احادیث، با توجّه به اوضاع سیاسی - اجتماعی، مورد توجّه نویسندگان کتب بوده، بیان شود. شیو? جمع آوری اطلاعات در این پژوهش به روش اسنادی و کتابخانه ای بوده و یافته ها بیانگر آن است که آیات و احادیث هم از لحاظ قالب و هم هدف های ذوقی - انگیزشی، در کتب یاد شده، مورد استفاده قرار گرفته است و از بین سه اثر مورد پژوهش، تاریخ جهانگشای جوینی در زمین? استفاده از هر دو شیوه ، متناسب با مفهوم مورد نظر نویسنده، موفقّ تر بوده است.

رمانتیسم از جنبش¬های مهم ادبی جهان معاصر به شمار می¬¬رودکه از دل ویرانه¬های مکتب کلاسیسم سر برآورد و آثار ادبی جهان و از جمله ایران را نیز تحت الشعاع مضامین خود قرارداد. این مکتب دارای دو شاخۀ رمانتیسم فردی و اجتماعی می¬باشد. مهدی اخوان ثالث و سیاوش کسرایی از جمله شاعران برجستۀ ایرانی هستند که این دوشاخۀ رمانتیسم در اشعارشان درهم آمیخته است. در این پژوهش، جلوه¬های رمانتیسم درمجموعه اشعار مهدی اخوان ثالث و سیاوش کسرایی به روش توصیفی– تحلیلی و با هدف مشخص نمودن نوع رمانتیسم شعری هر دو شاعر صورت پذیرفته است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که هر دو شاعر از رمانتیسم فردی و اجتماعی تأثیر پذیرفته¬اند، امّا از لحاظ برتری داشتن، رمانتیسم فردی اخوان ثالث به دلیل غنی بودن مضامینش نسبت به کسرایی برتر است. و از لحاظ رمانتیسم اجتماعی، هر دو شاعر در یک سطح قرار می¬گیرند، با این تفاوت که اشعار اخوان ثالث تحت تأثیر شکست حزب توده دچار روحیۀ شکست و درون¬گرایی می¬شود و مضامین فلسفی به جای مضامین اجتماعی در شعر او متجلی می¬گردد، امّا شعرکسرایی از مضامین اجتماعی به سمت مضامین انقلابی (چریکی) چون: دعوت به مبارزه، ستیز با استبداد و نظایر آن سوق می¬یابد. پس رمانتیسم مهدی اخوان ثالث را باید رمانتیسم اجتماعی- فلسفی و رمانتیسم سیاوش کسرایی را، رمانتیسم اجتماعی- انقلابی دانست.

این پژوهش به بررسی سبک زندگی اسلامی در اشعار سپیده کاشانی اختصاص دارد و به روشن کتابخانه ای- اسنادی فراهم آمده است. هر جامعه مطابق آموزه¬ها، باورها و اعتقادات افراد آن، نوعی شیوه¬ی زیست را در پیش می¬گیرد، در جامعه¬ی اسلامی نیز مطابق آموزه¬های دین اسلام، یک نوع شیوه¬ی زندگی، عمومیت دارد که سبک زندگی اسلامی نام می¬گیرد. پس از انقلاب اسلامی ایران، با توجّه به ماهیّت مذهبی انقلاب، شیوه¬ی زیست اسلامی در کانون توجّه قرار گرفت و این مفهوم در شعر شاعران متعهّد و انقلابی نیز بازتاب یافت. سپیده کاشانی یکی از شاعران مطرح انقلاب اسلامی است که در اشعارش توجّه ویژه¬ای به سبک زندگی اسلامی نشان داده است. بخش عمده¬ای از اشعار او در دوران دفاع مقدس و در ارتباط با آن سروده شده است. بر پایه¬ی نتایج تحقیق، سبک زندگی اسلامی در شعر کاشانی، غالباً در شیوه¬ی زندگی اسلامی در دوران دفاع و جهاد بازتاب یافته است. همچنین به واسطه¬ی زن بودن شاعر، به زندگی زن مسلمان در دوران دفاع، با تأکید و شرح بیشتری پرداخته شده است. بخش دیگری از اشعار او که در پیوند با سبک زندگی اسلامی قرار می گیرد، به سبک زندگی اسلامی در دوره ی غیبت امام زمان(عج) می پردازد. در پیوند با سبک زندگی در دوران غیبت، مفاهیمی چون آداب انتظار، زمینه سازی برای ظهور حضرت، توصیف جامعه¬ی مهدوی و تبعیّت از ولی فقیه در شعر او از بسامد بیشتری برخوردار است. همچنین برخی مفاهیم مرتبط با سبک زندگی اسلامی، مانند نکوداشت نام و یاد ائمه اطهار و معصومین، دانش اندوزی، توکّل بر خدا، امید به لطف و رحمت الهی، ناپایداری دنیا و لزوم توجّه به سرای باقی در شعر سپیده کاشانی آمده است.

صورخیال از بنیادی¬ترین عناصر حیات بخش و زیبایی آفرین شعر و یکی از عوامل مهم شاعرانگی است، که مباحث علم بیان «تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه» را در بر می¬گیرد، از چنان اهمیتی برخوردار است که از عناصر آن¬ به عنوان جوهرۀ شعر و محک و معیاری برای سنجش آثار ادبی یاد می¬کنند. اهمیت این موضوع در شعر مشفق کاشانی، که از شاعران دورۀ معاصر و جزو شاعران غزلسرای نئوکلاسیک است، دارای تنوع و جذابیتی خاص است. او برای زیبا سازی کلام و افزودن بر حسن تأثیر اشعار خود از فنون بلاغی مختلف بهره گرفته است، که در این بین کاربرد صورخیال یعنی تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز نقش مهمی را در این امر ایفا می¬کنند. در این پژوهش که با هدف شناخت معیارهای اصلی زیبا شناختی اشعار مشفق کاشانی صورت گرفته، نحوۀ کاربرد صورخیال، چگونگی ساختار و اشکال آن به شیوة توصیفی- تحلیلی بررسی شده است. نتیجۀ این پژوهش حاکی از آن است که مشفق کاشانی از صور خیال در اشعار خویش در هر چهار فن بیانی و به¬ویژه تشبیه و استعاره چه از لحاظ کمی و چه از لحاظ کیفی بیشترین بهره را برده است.

در این پژوهش نماد در ساختار شعر کودک و نوجوان (رده سنی ج و د) مورد بررسی قرار گرفته است. در آغاز به تعریف نماد، اقسام نماد ادبی، خاستگاه نماد و سایر مباحث مرتبط با نماد پرداخته، سپس انواع نماد در اشعار چهار شاعر مطرح در حوزه شعر کودک و نوجوان با نام¬های ناصر کشاورز، افسانه شعبان¬نژاد، اسدالله شعبانی و منیره هاشمی تبیین می¬شود. از آن¬جا که این نمادها مربوط به رده سنّی (ج و د) است، لذا دایره نمادها بسیار محدودتر می شود و پژوهشگر خود را ملزم می داند که واژگانی را که بطور قطع با عنایت به معنی نمادین آن سروده شده است استخراج کند، نه هر واژه ای را که متضمّن معنی نماد در شعر و یا نثر فارسی است . پس از استخراج، دسته¬بندی و تحلیل نمادها ، آن دسته از نمادهایی که در شعر هر چهار شاعر آمده است تحت عنوان نمادهای مشترک قرار می گیرند و آن دسته از نمادهایی که خاص هر شاعر است ذیل عنوان نمادهای متفاوت قرار می گیرند. همچنین در روند تحلیل نمادهای شعرای مذکور سعی می شود اگر نماد مذکور سابقه و پیشینه ای در ادبیات فارسی هم دارد، ذکر گردد تا مشخص شود که چه میزان از نمادهای شعرا نو و ابتکاری است و چه مقدار نمادهای تکراری و تقلیدی است.

چکیده بیشتر روایت شناسان، زمان را جزءِ لاینفک و پراهمیّت عناصر هر روایت می دانند. مقول? زمان در جهان داستان، به روابط زمانی میان داستان و گفتمان (روایت) اشاره دارد. ژرار ژنت (1930) به عنوان موثرترین نظریه پرداز روایت شناس در زمینه زمان متن، میان زمان تقویمی و زمان روایی، تفاوت قائل است. او مسیر گردش داستان را از زمان تقویمی به زمان روایی (متن)، به سه مبحث عمده: نظم، تداوم و بسامد طبقه بندی کرده است. رمان های «چمدان» و «چشم هایش» از بزرگ علوی و «زائری زیر باران» و «زمین سوخته» اثر احمد محمود از جمله رمان های معاصر فارسی می باشند که شیو? روایت و مخصوصاً زمان روایی در این آثار دارای برجستگی ویژه ای است.

تلمیح آرایه ای بدیعی است که به شعرا و نویسندگان امکان می دهد تا الفاظ اندکشان بر معانی بسیار دلالت کند و از نمود های ایجاز است. حکیم زلالی خوانساری از شعرای مشهور اواخر قرن دهم و اوایل سده یازدهم هجری است. کاربرد تلمیح از جمله روشهایی است که این شاعر، در جهت زیبایی کلام و حسن تاثیر در اشعار خود بدان اقبال نموده است. در این پژوهش که با هدف شناخت هرچه بهتر ویژگیهای شعری مثنویهای هفتگانه زلالی خوانساری انجام شده است، تلاش برآن است تا به روش توصیفی-تحلیلی، آرایه تلمیح در این مثنویها مورد بررسی قرار گیرد و عناصر تلمیحی شعرش استخراج و تجزیه و تحلیل گردد و در پایان با ارایه جداول و نمودارهای آماری، مثنویهای مذکور ار نظر کاربرد این آرایه با هم مقایسه شده اند.