چکیده: مهار نماتد های انگل گیاهی از طریق استفاده از نماتدکش ها، ارقام مقاوم، تناوب زراعی و اصلاح خاک با مواد آلی جستجو می شود. با این وجود مصرف نماتدکش ها برای محیط زیست، سلامتی انسان، حیات وحش و موجودات مفید خطرناک بوده و منجر به انتخاب ناخواسته ی آفات و بیمارگر های گیاهی می شود. در بررسی برای جایگزینی مهار شیمیایی نماتد های انگل گیاهی، تحقیقات زیادی در ارتباط با اثرات نماتد ایستایی و نماتدکشی عصاره های خام گیاهی روی برخی از نماتد های انگل گیاهی منجمله نماتد های ریشه گرهی (meloidogyne spp.) صورت می گیرد. هدف این مطالعه ارزیابی اثرات بیست و یک عصاره ی گیاهی و کود مرغی در مقایسه با نماتدکش تمیک برای مهار نماتد ریشه گرهی ( meloidogyne javanica) در شرایط آزمایشگاهی می باشد. به همین جهت نماتد ریشه گرهی را روی گوجه فرنگی رقم بیل مک ((bilmak و یا خیار رقم سوپردومینانس (superdominance) با استفاده از توده تخم جدا شده از ریشه ی آلوده ی بادمجان از ناحیه ی بیستون خالص سازی نموده و سپس به تکثیر نماتد به صورت انبوه روی گوجه فرنگی و یا خیار در شرایط گلخانه اقدام شد. برای مطالعه ی اثرات عصاره های آبی گیاهان، کود مرغی و تمیک روی مرگ و میر نوزادان سن دوم نماتد، 6 میلی لیتر از غلظت های مختلف هر عصاره را به داخل ظروف پتری استریل انتقال و به هر ظرف پتری تعداد 4±54 نوزاد سن دوم نماتد اضافه شد. در این بررسی، آب مقطر استریل به عنوان تیمار شاهد بکار رفت. هر تیمار 4 بار تکرار گردید. مرگ و میر نوزادان سن دوم بعد از 24، 48 و 72 ساعت (بسته به مرگ و میر در دامنه ی 95-5 درصد جهت تعیین lc50) ارزیابی شد. نوزادان سن دوم مرده با زدن سوزنی نوک تیز مشخص گردیدند. در این بررسی همچنین اثرات عصاره ها روی تفریخ تخم های نماتد نیز مورد ارزیابی قرار گرفت. در این ارتباط دو توده ی تخم متوسط (هریک حاوی 47±461) به 6 میلی لیتر از عصاره های مختلف با 8 غلظت (100، 50، 33/33، 25، 20، 66/16، 28/14 و 5/12 میلی گرم بر میلی لیتر) در یک پتری دیش با قطر 6 سانتی متر اضافه شد و آب مقطر استریل به عنوان کنترل بکار رفت. هر تیمار 4 بار تکرار شد و در شرایط 5/0±26 درجه ی سانتی گراد نگهداری گردید. تعداد نوزادان خارج شده بعد از 48 ساعت شمارش شدند. بعد از آن توده های تخم هر تیمار به آب مقطر استریل منتقل تا از اثرات موقت و یا دائمی عصاره ها اطمینان حاصل شود. سپس تعداد نوزادان سن دوم بعد از 48 ساعت شمارش و تعداد کلی آن ها بعد از دو 48 ساعت برای محاسبه ی lc50 و درصد بازدارندگی تخم ها ارزیابی گردیدند. در این بررسی از آزمایش فاکتوریل بر پایه ی طرح کاملاً تصادفی استفاده و مقایسه میانگین با استفاده از آزمون دانکن صورت گرفت. مقایسه ی lc50 عصاره ها نشان داد که دارچین (cinnamomum zeylanicum) و میخک هندی (eugenia caryophillata) در مرگ و میر نوزادان سن دوم نماتد ریشه گرهی بیشترین تاثیر (به ترتیب 38/15 و 91/17 میلی گرم بر میلی لیتر) را داشته اند. این معیار برای دارچین و طوق (بر روی تخم ها) حداقل بوده و نشان از اثرات زیاد این عصاره ها در بازدارندگی و ممانعت از تفریخ تخم های نماتد ریشه گرهی در مقایسه با تمیک و دیگر عصاره ها می باشد. ضمناً این نتایج توسط آزمون دانکن نیز مورد تأیید قرار گرفت. کلمات کلیدی: کود مرغی، عصاره ی آبی، تمیک، نوزادکشی، تفریخ تخم، lc50، meloidogyne javanica

بیماری پاخوره که عامل آن gaeumannomyces graminis (sacc.) arx & oliver می باشد، مخرب ترین بیماری ریشه ی غلات در سراسر جهان است. این بیماری از نقاط مختلف ایران از جمله کرمانشاه نیز گزارش شده است. در این تحقیق طی فصل زراعی 89-88 حدود 3426 نمونه ی آلوده که علائم خوشه سفیدی و سر سفیدی نشان می دادند از 307 مزرعه گندم و جو در نقاط مختلف استان کرمانشاه جمع آوری گردید. پس از کشت و جداسازی، قارچ بیمارگر در نمونه های جمع آوری شده از 139 مزرعه گندم و جو شناسایی گردیدند که بیانگر شیوع بیماری پاخوره گندم در حدود نیمی از مزارع بازدید شده می باشد. از بین جدایه های به دست آمده 97 جدایه g. graminis با توزیع جغرافیایی مناسب جهت مطالعات بعدی انتخاب گردید. آزمون بیماری زایی جدایه های مذکور روی گندم و یولاف در شرایط اتاقک رشد مورد ارزیابی قرار گرفت. به استناد نتایج حاصل تمامی جدایه ها روی گندم بیماری زا بوده ولی قادر به ایجاد بیماری در یولاف نبودند، از این رو، همه ی جدایه ها به عنوان واریته ی g. graminis. var. tritici شناخته شدند. به منظور ارزیابی مقاومت ارقام گندم، 63 رقم گندم با مخلوطی از چهار جدایه منتخب g. graminis. var. tritici مایه زنی شده و مقاومت آن ها در شرایط اتاقک رشد مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بین ارقام مختلف از لحاظ درصد کاهش صفات به علت آلودگی به قارچ مورد مطالعه اختلاف بسیار معنی دار وجود دارد. برای بررسی واکنش ارقام گندم نسبت به عامل بیماری پاخوره در شرایط مزرعه از 20 رقم رایج در استان کرمانشاه استفاده گردید. کاشت ارقام طی سال زراعی 91-90 در پلات هایی به ابعاد طول یک متر و عرض50 سانتی متر صورت گرفت. صفات مختلفی شامل عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی، وزن هزار دانه، وزن تر ریشه، وزن تر اندام هوایی، وزن تر کل، وزن خشک ریشه، وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک کل، درصد آلودگی ریشه، تعداد پنجه در بوته و تعداد دانه درخوشه مورد بررسی قرار گرفت. از آنجایی که سه رقم از رقام مورد ارزیابی به خوشه نرفتند، ارزیابی نهایی برخی صفات برای 17 رقم صورت گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که رقم زرین، مرودشت، افلاک، پارسی، dn-11 و دنا متحمل و ارقام شهریار، توس، بهرنگ و سیوند حساس می باشند. در این مطالعه، شاخص های مختلف تنش شامل شاخص حساسیت به تنش ssi، شاخص تحمل تنش sti، شاخص عملکرد yiو میانگین هارمونیک ham محاسبه گردید. بر اساس شاخص های مذکور، ارقام مرودشت، پارسی، dn-11، افلاک و زرین را می توان به عنوان ارقام متحمل معرفی نمود. همچنین ارقام بهرنگ، آذر 2، شهریار و توس به عنوان ارقام حساس شناخته شدند.

نماتدهای مولد زخم ریشه pratylenchoidesspp.))هر ساله موجب کاهش عملکرد گندم در جهان می شوند. از طرفی برخی از گونه های فوزاریم نیز به ریشه و طوقه گندم خسارت وارد می کنند. وجود توأم نماتد و قارچ می تواند اثر خسارت¬زای متفاوتی نسبت به وجود هر یک از آن¬ها به تنهایی داشته باشد. این تحقیق به منظور بررسی وضعیت اثر متقابل نماتد(p. ritteri) با دو جدایه پر آزار و کم آزار قارچ fusarium pseudograminearum روی گندم رقم مرودشت در استان کرمانشاه انجام شد.طی سال¬های 1391 و 1392 مجموعاً 70 نمونه¬¬ی خاک و ریشه¬ از مزارع گندم مناطق مختلفاستان جمع¬آوری و مورد بررسی قرار گرفت. نماتدهای استخراج شده از نمونه های مذکور در حد جنس شناسائیو سپس جمعیت گونه غالب یعنی p. ritteriدر خاک و ریشه تعیین شد. گونه مذکور پس از ضدعفونی سطحی،روی دیسک¬های هویج تکثیر شد. هم¬چنین 8 جدایه یفوزاریوم از مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کرمانشاه تهیه گردید که پس از انجام آزمون تعیین بیماری زائی در گلخانه،دو جدایه پر آزار و کم آزار f. pseudograminearumانتخاب گردید. در این آزمایش بذور ضدعفونی شده گندم رقم مرودشت در مخلوط خاک و ماسه پاستوریزهو در شرایط گلخانه کشت شدند. آزمایش بر اساس طرح کاملاً تصادفی با 11 تیمار و 10 تکرار اجرا شد. تیمارها عبارت بودن از: شاهد یک (دارای مایه تلقیح سترون)، شاهد دو (بدون مایه تلقیح)، مایه زنی جدایه کم آزار به تنهائی، جدایه پر آزار به تنهائی، نماتد به تنهائی، نماتد + جدایه کم آزار، نماتد+جدایه پر آزار، نماتد سه هفته قبل از مایه زنی جدایه کم آزار، نماتد سه هفته قبل از مایه زنی جدایه پر آزار، جدایه کم آزار سه هفته قبل از مایه زنی نماتد، جدایه پرآزار سه هفته قبل از مایه زنی نماتد. شصت و چهار روز پس از مایه زنی، گندم¬ها از خاک خارج و شاخص¬های شدت نکروز ریشه و طوقه، ارتفاع و وزن تر و خشک شاخساره، طول و وزن تر و خشک ریشه و طول خوشه اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که هشت جنس نماتد انگل گیاهی در مزارع گندم استان وجود دارد.جمعیت نماتد p. ritteriدر هر گرم ریشه و خاک به ترتیب تا 142 و 6/18 عدد بود. تمامی تیمار ها تاثیر کاهشی معنی¬داری نسبت به دو تیمار شاهد بر شاخص هایاندازه گیری شده داشتند. ترکیب این بیمارگرها نسبت به هر کدام از آن¬ها به تنهایی،تاثیر کاهشی بیشتری بر شاخص¬های اندازه گیری شده داشت.در مجموع تیمارهای تلقیح همزمان نماتد و جدایه پر آزار، جدایه پر آزار سه هفته قبل از مایه زنی نماتد و جدایه پر آزار به تنهائی موجب بیشترین خسارت به گندم رقم مرودشت شد. اختلاف تیمارها با شاهدها از نظر آماری در سطح 1 درصد معنی دار بود.