فرهنگ عامّه از جمله موضوعات برجسته ای است که در متون نظم و نثر ادبیّات پارسی مشاهده می شود؛ مثلاً داستان های مربوط به سرگذشت پهلوانان، نمودهای اژدها در باور مردم، تیر و کمان، کشتی گرفتن های آیینی، ستاره شناسی، ازدواج و... نمونه های بارزی از فرهنگ توده ی مردم هستند که آثار شعرای پارسی را زینت بخشیده اند. در این پژوهش، فرهنگ عامه ی مردم تفتان به صورت مستند در نُه جستار مورد بررسی قرار گرفته است؛ در جستار نخست موقعیت کلّی تفتان وآبادی های آن مورد بحث و بررسی قرار گرفته است؛ جستار دوم به معانی و مفاهیم فرهنگ و فرهنگ عامّه پرداخته است؛ جستار سوم بنیادهای خانوادگی (ازدواج، زاد و ولد، نام گذاری، مرگ و میر) مردم تفتان را توضیح می دهد؛ جستار چهارم به بررسی افسانه ها و آثار آن در کوه های تفتان پرداخته است؛ جستار پنجم مکان ها و درختان شفابخش این منطقه را بررسی می کند؛ جستار ششم به آثار باستانی و باور مردم در این زمینه می پردازد؛ جستار هفتم آیین ها و مراسم (ماسگ، نال، انواع سوگند، بازی ها، لالایی ها و...) را شرح می دهد؛ جستار هشتم غذاهای محلّی را معرّفی می کند و جستار نهم به روش درمان سنّتی در تفتان پرداخته است. کلیدواژه ها: فرهنگ عامّه، تفتان، ازدواج، زاد و ولد، مرگ و میر، افسانه ها، زیارت گاه ها، طبّ سنّتی، غذاها، بازی ها، آیین ها، گویش پارسیوانی

در این پژوهش، توصیفی زبانشناختی از گویش جمی ارائه شده است که به بررسی آوایی، صرفی و نحوی این گویش می پردازد. این گویش در شهرستان جم در جنوب شرقی استان بوشهر صحبت می شود. بر اساس شواهد موجود این گویش به گویش های ایرانی دسته ی جنوب غربی تعلق دارد. تا آنجایی که اطلاع در دست است تا کنون بر روی این گویش مطالعه ای صورت نگرفته است و همین امر می طلبد که بدان پرداخته شود. شیوه ی پژوهش به صورت انجام مصاحبه، بیان داستان ها و رویدادهای تاریخی و ضبط گفتار آزاد می باشد و جامعه ی مورد مطالعه در این پژوهش را افراد مسن کم سواد یا بی سواد تشکیل می دهند که به صورت تصادفی انتخاب شده اند. در بررسی آواشناسی این گویش واج ها، ساختار هجایی، فرایند های آوایی و واحد های زبر زنجیری بررسی شده اند. عدم استفاده از واج های /?/ (ق) و /?/ (ژ)، کاربرد گونه ی سایشی واج /d/ و کاربرد فرایند آوایی حذف در مقیاس گسترده از ویژگی های بارز آوایی این گویش است. در تحلیل ساختواژی به انواع طبقات واژگانی و نحوه ی ساخت واژه پرداخته شده است. در توضیح ویژگی های صرفی اسم به نشانه های متعدد معرفه که منحصر به این گویش می باشند اشاره شده است. وجود ضمایر منفصل ملکی و پیشوندهای فعلی /vâ/ و /var/، ساخت های متمایز فعل مجهول و عدم کاربرد اعداد ترتیبی با پیشوند/-omin/ (ـُ مین) و زمان آینده از دیگر ویژگی های صرفی این گویش می باشد. در مطالعه ی ساختار نحوی این گویش انواع گروه ها، انواع جملات و بند ها تحلیل شده اند.

هدف از این پژوهش ارایه توصیف و تحلیل همزمانی از ساختواژه بلوچی سرحدّی گرنچین در دو حوزه ساختواژه تصریفی و اشتقاقی است. پیکره زبانی این پژوهش به روش میدانی از گفتار گویشوران ساکن منطقه گرنچین شهرستان خاش گردآوری گردیده است. داده های زبانی از طریق ضبط گفتار آزاد و مصاحبه با 14 گویشور (7 مرد و 7 زن ) بومی ساکن در منطقه گرنچین با میانگین سنّی 80 - 15سال جمع آوری شده اند. نتایج بررسی ساختواژه تصریفی و اشتقاقی عناصر زبانی شامل اسم، فعل، صفت، قید و حرف نشان می دهند که در ساختواژه تصریفی، اسم در مقوله های تصریفی شمار ( با دو تمایز شمار مفرد و جمع و ضمیر با سه تمایز شمار مفرد، مثنی و جمع)، شناختگی و حالت فاعلی و غیر فاعلی صرف می شود. حالت غیر فاعلی به نوبه خود به صورت حالت رایی/ برایی ، ملکی ، ندایی ، مکانی ، به ای ، ازی و بایی تحقق ساختواژی- نحوی می یابد. همچنین نظام حالت در این گویش نظام فاعلی- مفعولی است. با وجود این، این گویش از نظام ساخت کنایی دوگانه در نظام گذشته فعل نیز استفاده می کند. صورتهای خود ایستای فعل در مقوله های زمان دستوری (نظام گذشته و غیر گذشته)، نمود (ناقص و کامل)، وجه (اخباری، التزامی و امری)، جهت (معلوم و مجهول) و مطابقت ( با فاعل و یا ضمایر پسوندی ) صرف می شوند. صفت ها در مقوله های تصریفی مقایسه و مطابقت صرف می شوند. قیدها شامل قیدهای مختص و صورتهای تصریف شده اسم یا صفت هستند که دسته اوّل فقط در مقوله تصریفی مقایسه صرف می شوند، در حالیکه دسته دوّم از قیدهای مذکور در نظام حالت بلوچی سرحدّی صرف می شوند. بررسی ساختواژه اشتقاقی بلوچی سرحدّی نشان می دهد که واژه های زیادی به کمک فرایندهای اشتقاق ، ترکیب، اشتقاق- ترکیب و تکرار ساخته می شوند. فرایند اشتقاق اسم، صفت و قید به دو صورت پیشوندی و پسوندی تحقق می یابد که در این میان صورتهای پسوندی بیشترین اشتقاق ها را به خود اختصاص داده اند در حالیکه افعال مشتق فقط به صورت پیشوندی یافت می شوند.

هدف از انجام این پژوهش، بررسی توزیع جغرافیایی برخی از متغیرهای زبان بلوچی، شامل متغیرهای واجی، ساختواژی، واژگانی و نحوی زبان بلوچی در بخش های میانکنگی و شهرکی-ناروئی شهرستان زابل و تهیه ی اطلس زبانی این منطقه است. با تهیه ی نقشه های زبانی، می توان تنوعات گویشی مناطق مورد بررسی را مشاهده کرده و اطلاعات گویشی را در اختیار مخاطب قرار داد. این پژوهش، به بررسی و مقایسه ی 117 صورت زبان بلوچی در 14 روستا از هر بخش، و دو شهر زهک و دوست محمد و در مجموع در 30 منطقه می پردازد. برای تعیین متغیرهای زبانی از گویشوران زن و مرد مسن کم سواد یا بی سواد گفتار آزاد تهیه شده و داده های جمع آوری شده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. سپس پرسشنامه ای متشکل از 117 پرسش تهیه گردید و بر اساس داده های به دست آمده، تفاوت ها و شباهت های گویش های منطقه نشان داده شده است. بعضی از معادل های فارسی میانه ی متغیرهای زبانی نیز در نقشه ها به نمایش گذاشته شده است. مهمترین فرایندهای واجی شناسایی شده در گونه های زبانی رایج در منطقه، عبارتند از: افراشتگی واکه ای، افتادگی، پیشین شدگی و پسین شدگی واکه ای، حذف، افزایش، کشش جبرانی و قلب. بررسی های انجام شده، نشان می دهد که متغیرهای ساختواژی، واژگانی و نحوی تا حد نسبتاً زیادی مشابه هم به کار می روند.

چکیده: بلوچی ساحلی که در ایران در منطقه ی ساحلی شهرستان چابهار و شهرستان کنارک واقع در جنوب استان سیستان و بلوچستان تکلّم می شود ویژگی های ساختواژ ی- نحوی خاص خود را دارد.این پژوهش که بر پایه ی کار میدانی نگارنده انجام شده است،توصیف و تحلیلی هم زمانی از ساختواژه ی تصریفی واشتقاقی گویش بلوچی ساحلی ارائه می دهد.داده های زبانی مورد نیاز این پژوهش از طریق ضبط گفتار آزادگویشوران ساکن در شهر چابهار، شهرکنارک، روستای رمین واقع در 7 کیلومتری شهر چابهار، روستای بریس در 60 کیلومتری چابهار و روستای تیس واقع در 5 کیلومتری شهر چابهار استان سیستان و بلوچستان جمع آوری شده است. این افراد شامل 12 گویشور مرد و 11 گویشور زن با سوابق اجتماعی و تحصیلی مختلف است که بین 18 تا 70 سال سن دارند. یافته های این پژوهش نشان می دهد که ساختواژه ی تصریفی و اشتقاقی گویش بلوچی ساحلی عناصر ساختواژی- نحوی خاص خود رادر عناصر زبانی شامل اسم، فعل، صفت، قید و حرف به کار می برد.در بخش ساختواژی تصریفی، اسم در مقوله های تصریفی شمار(با دو تمایز شمار مفرد و جمع) و ضمیر (با سه تمایز مفرد، مثنی و جمع) شناختگی و حالت (شامل حالت فاعلی و غیر فاعلی) صرف می شود. حالت غیر فاعلی به لحاظ ساختواژی-نحوی در این گویش به صورت رایی/ برایی، به ای، ازی، بایی، ملکی، مکانی و ندایی تحقق می یابد. نظام حالت در این گویش نظام کنایی- مطلق است. افعال بلوچی ساحلی در دو گروه افعال خود ایستا و افعال ناخود ایستا قرار می گیرند. صورت های خود ایستای فعل در این گویش در مقوله های زمان دستوری (نظام گذشته و غیر گذشته که به ترتیب از ستاک های گذشته یا حال فعل مشتق می شوند)، نمود (ناقص و کامل)، وجه (اخباری، التزامی و امری)، جهت (معلوم و مجهول) و مطابقت (با فاعل و ضمایر پسوندی) صرف می شوند. در این راستا صورت های مختلف فعل از نظر زمان دستوری و شمار با فاعل از طریق پایانه های شخصی یا فعل ربطی حال و گذشته مطابقت دارد. همچنین گویش بلوچی ساحلی اغلب از نظام ساخت کنایی مطلق در نظام گذشته ی فعل استفاده می کند. صفت ها در مقوله های تصریفی مقایسه و مطابقت صرف می شوند. قیدها نیز در بلوچی ساحلی شامل قیدهای حالت، زمان، مکان و جهت فقط در مقوله ی تصریفی مقایسه صرف می شوند. نتایج پژوهش نشان می دهد در بخش ساختواژه ی اشتقاقی، این گویش از فرایند های مختلف اشتقاق، ترکیب،اشتقاق- ترکیب و تکرار برای ساختن واژه ها بهره می برد. فرایند اشتقاق اسم، صفت و قید به دو صورت پیشوندی و پسوندی است و بیشترین میزان اشتقاق ها نیز به صورت پسوندی تحقق می یابد. اشتقاق فعل در گویش بلوچی ساحلی فقط به صورت پیشوندی است. کلمات کلیدی: بلوچی ساحلی، ساختواژه ی تصریفی،ساختواژه ی اشتقاقی، مقوله های ساختواژی-نحوی، فرایند های واژه سازی.

چکیده ندارد.