ویتامین ‏‎d‎‏ نقش مهمی در متابولیسم کلسیم و فسفر، رشد و استحکام استخوان و پیشگیری از استئوپوروز بعهده دارد. به منظور بررسی وضعیت ویتامین ‏‎d‎‏ در زنان یائسه و ارتباط آن با تراکم استخوان و هیدروکسی پرولین ادرار، عیار 25-هیدروکسی ویتامین ‏‎d3‎‏ سرم، تراکم استخوان و عیار هیدروکسی پرولین تام ادرار در 89 نفر از زنان یائسه (67-49 سال) از میان مراجعین به مرکز سنجش تراکم استخوان بیمارستان لقمان حیکم - تهرا که واجد شرایط مطالعه حاضر بودند، تعیین مقدار گردید و رابطه بین آنها مورد بررسی قرار گرفت.انداه گیری عیار 25-هیدروکسی ویتامین ‏‎d3‎‏ سرم و هیدروکسی پرولین ادرار به ترتیب با استفاده از روشهای ‏‎hplc‎‏ و اسپکتروفتومتری برای اولین بار در ایران، راه اندازی و انجام گرفت. میزان تراکم استخوان با روش ‏‎dexa‎‏ در نواحی ستون فقرات کمری و استخوان ران ارزیابی شد. همچنین وضعیت تغذیه ای افراد مورد مطالعه از نظر میزان اخذ ویتامین ‏‎d‎‏، کلسیم فسفر و فیبر غذایی با استفاده از یک پرسشنامه بسامد خوراک بررسی گردید. در بررسی نتایج، افراد تحت مطالعه براساس مدت سپری شده از شروع یائسگی به دو گروه اول (بین شش ماه تا ده سال بعد از یائسگی، 73 نفر) و گروه دوم (بین یازده تا بیست سال بعد از یائسگی، 16 نفر) تقسیم شدند.در گروه اول، دامنه عیار 25-هیدروکسی ویتامین ‏‎d3‎‏ سرم بین 0/64-8/3 نانوگرم در میلی لیتر با میانگین و انحراف معیار 3/11+-1/17 بود. 36% از زنان مورد بررسی دچار کمبود ویتامین ‏‎d‎‏ (کمتر از ‏‎(12ng/ml‎‏ بودند. در اندازه گیری تراکم استخوان ستون فقرات ‏‎%38 ,(l2-l4)‎‏ نرمال، 36% دچار ساتئوپنی و 26% دچار استئوپوروز بودند. در اندازه گیری تراکم استخوان ران ‏‎(total)‎‏، 56% نرمال، 43% دجار استئوپنی و 1% دچار استئوپوروز بودند. نسبت هیدورکسی پرولین به کراتینین ادرار بعنوان شاخص هیدروکسی پرولین بکار گرفته شد و دامنه آن بین ‏‎3/5-51/0 mole/mmole‎‏ با میانگین و انحراف معیار 2/9-/+0/15 بود. میانگین اخذ روزانه کلسین ‏‎(448+/-172mg)‎‏ و ویتامین ‏‎(52+/-40iu) d‎‏ پایین تر از مقادیر توصیه شده برای زنان یائسه بود.رابطه معنی داری بین عیار 25- هیدروکسی ویتامین ‏‎d3‎‏ سرم و تراکم استخوان ستون فقرات مشاهده شد ‏‎(p<0/05 ,r=0/24)‎‏. اما با تراکم استخوان ران رابطه معنی داری دیده نشد. هیدروکسی پرولین هیچگونه رابطه معنی داری با 25- هیدروکسی ویتامین ‏‎d3‎‏ و تراکم استخوان های نشان نداد. همچنین رابطه معنی داری بین میزان دریافت عناصر غذایی مورد بررسی با 25- هیدروکسی ویتامین ‏‎d3‎‏ و تراکم استخوان مشاهده نگردید.در گروه دوم، میانگین اکثر متغیرهای مورد مطالعه از جمله عیار 25- هیدروکسی ویتامین ‏‎d‎‏ سرم، اختلاف معنی داری با گروه اول نشان نداد. با وجود این، میانگین تراکم استخوان ستون فقرات و ران در گروه دوم پایین تر از گروه اول بود تنها از این نظر، اختلاف معنی داری بین آنها مشاهده شد.بر اساس این یافته ها می توان نتیجه گرفت که کمبود ویتامین ‏‎d‎‏ در زنان یائسه ایرانی مورد مطالعه بطور رایج مشاهده می شود و عیار سرمی 25- هیدروکسی ویتامین ‏‎d3‎‏ با تراکم استخوان ستون فقرات همبستگی معنی داری نشان می دهد.