در میان پژوهشگرانِ شاخه مطالعات مهرشناسی، که در سد? بیستم میلادی توسّط فراتس کومون بنیان نهاده شد، مجادلات بسیاری در خصوص اصل و مفهوم آیین مهرپرستی رومی وجود دارد و عموماً در این خصوص اتّفاق نظر ندارند. نگارنده بر این نظر است که احتمالاً بن مای? مهرپرستی رومی، ایرانی است امّا در جریان گذر مهرپرستی ایرانی به غرب، عناصر و رسومی به آیین این ایزد افزوده شده است و این آیین تحت تأثیر فرهنگهای مختلفی قرار گرفته است. در غرب نیز این آیین تحوّلاتی داشته است. متأسّفانه از آیین مهرپرستی ایرانی اطّلاعاتی در دست نیست. امّا ایزد مهر در ایران و هند قابل شناسایی و بررسی است. این رساله به بررسی شخصیت و کارکرد ایزد مهر در منابع ایرانی، هندی و غربی پرداخته است و نظریّات مختلف دربار? منشأ مهرپرستی رومی را مطرح کرده است. بررسی ایزد مهر و کارکردهایش در ایران و هند و غرب بر اساس منابع موجود صورت گرفته است. منابع موجود جهت بررسی هدف مورد نظر، منابع اصلی و منابع درجه دوم می باشند. منابع اصلی یعنی سرود ودایی میترا و مهریشتِ اوستا و کتیبه های فارسی باستان و متون دور? میانه بررسی شده اند و از طریق این منابع، ایزد مهر و کارکردهای او در ایران و هند مطالعه شده است. برای بررسی میثرس در غرب نیز منابع دست اوّلِ موجود، یعنی مهرابه ها و نوشته های برجای مانده مورد توجّه قرار گرفته اند. منابع درجه دوم که تحقیقات و پژوهشهای دانشمندان است نیز مطالعه شده اند و از نظریّات و آراء آنها استفاده شده است. مقایسه تطبیقی عناصر مختلف در بازمانهای نوشتاری و باستان شناختی، و رسوم آیینی رومی انجام گرفته است. در فصل نخست منابع اصلی معرّفی شده اند. سپس در فصلهایی مهر در ایران، مهر در هند، و مهر در غرب تحقیق شده است. در بخشی، مهرابه ها با توجّه به مفاهیم نجومی آنها مورد بررسی قرار گرفته اند. تأثیر مهرپرستی بر مسیحیت، نیز در بخشی بررسی و تحقیق شده است. در فصولی به بررسی مفهوم کنایی گاو، و ارتباط مهر با گاو، و مهر منجی، و مهرگان، و بازمانهای مربوط به ایزد مهر پرداخته شده است. در پایان خلاصه فصول و نتایج آنها ذکر شده است. تصاویر مورد نیاز و اشاره شده در تحقیق، پیوست شده اند. اصطلاحات و نامهایی که در این تحقیق به کار رفته اند و به معرّفی یا توضیح نیاز داشته اند، در واژه نامه ای پیوست شده اند. نمایه ای نیز از متن تهیه شده است.