زبان های ایرانی و بویژه زبان فارسی با توجه به گستردگی حوزه جغرافیایی رواج آن، در طول تاریخ با شرایط جغرافیایی و اجتماعی مختلفی منطبق شده است. مطابق با این شرایط، تغییرات گوناگون آوایی، صرفی، نحوی و معنایی نیز در زبان ها و گویش های ایرانی کهن به وجود آمده، سبب شکل گیری گویش های ایرانی و گونه های زبان فارسی نو شده است. اما اطلاعات و پژوهش های اندکی در زمینه گویش شناسی کهن فارسی وجود دارد و این اطلاعات اندک نیز بیشتر در زمینه ویژگی های لغوی و آوایی بوده است و کمتر به تفاوت های گویشی در سطح صرف و نحو زبان پرداخته اند. در صورتی که نکته های فراوان و راه گشایی در حوزه دستور (صرف و نحو) وجود دارد که به نظر می رسد ملاک های قطعی تری برای تعیین حوزه های گویشی فارسی کهن به دست می دهد و نکات مبهمی را در زمینه دستور تاریخی روشن می نماید. در این رساله سعی بر این بوده است تا با بررسی متون کهنی که ویژگی های یک گونه یا گویش را در خود حفظ کرده اند، ساخت های فعلی نادری را که تنها در گونه یا گویشی خاص به کار رفته اند، استخراج و معرفی کنیم. در این پژوهش تأکید اصلی بر متون فارسی- عبری (متونی که به زبان فارسی و خط عبری به نگارش درآمده اند) بوده است. این متون اغلب در جنوب غربی و شمال شرقی ایران نوشته شده اند؛ به همین دلیل ساخت های فعلی ای نیز که معرفی می شوند مربوط به همین نواحی هستند. در صورت لزوم و در مواردی که اشتراکی بین ساخت های فعلی موجود در متون فارسی- عبری و این ساخت ها در متون فارسی- عربی مشاهده می شود شواهد متون فارسی- عربی نیز نقل شده، مورد بررسی قرار گرفته اند.

جامع البیان عن تأویل ای القرآن معروف به تفسیر طبری، به استفتای منصور بن نوح بن نصر سامانی در میانه سال های 350 تا 366ق در فرارود (ماوراءالنهر)، به دست عدّه ای از علمای ماوراءالنهر به فارسی برگردانده شد. برگردان آیات قرآن در این کتاب، کهن ترین ترجمه از قرآن به فارسی و کهن ترین متن فارسی پس از اسلام به شمار می رود، از این رو هم از حیث تاریخ متون دینی و هم از نظر تاریخ نثر فارسی و از جنبه زبانی بسیار ارزشمند است. این کتاب یک بار به کوشش حبیب یغمایی در سال 1339 تا 1334ش در هفت مجلّد تصحیح شده است. از آن زمان اشکالاتی بر این تصحیح وارد شده است که اهمّ آن عبارت است از: 1. بی توجهی به ویژگی ماوراءالنّهری و خراسانی زبان کتاب در نسخه های متعدّد آن؛ 2. عدم استفاده از نسخ? معتبر و کهن به عنوان نسخ? اساس؛ 3. ناشناخته بودن ضبط کلمه ای در نسخه اصل برای مصحّح و تبدیل آن به صورت رایج و متداول؛ 4. تفاوت متن چاپی با نسخه خطّی به علّت بدخوانی نسخه؛ 5. انتخاب نسخه بدل ها و اختلاف ضبط ها به صورت گزینشی. نسخه اساس متن ترجمه تفسیر طبری نه تنها بر پایه تاریخ کتابت، بلکه بر اساس حوزه جغرافیایی کاتب و میزان دخل و تصرّف کاتب در نسخه ها باید تعیین می شود. از این رو تهیّه نسخه ای منقّح از این اثرِ کهن و با ارزش زبان فارسی ضروری می نماید. در این رساله برای دستیابی به این مهم، علاوه بر قدمت و اعتبار نسخه، به سه عامل تأثیرگزار در تصحیح متن توجه شده است: گویش کاتب، خویشاوندی نسخه ها و تحریرهای مختلف متن.

کتاب ترجم? تفسیر طبری یکی از کهن ترین متون نثر فارسی و نخستین ترجمه و تفسیر قرآن به زبان فارسی است. این کتاب یکی از مهم ترین منابع، برای مطالعات زبان شناختی در دوره های نخستین شکل گیری فارسی نو و منبعی مهم برای بررسی سیر تفسیرنویسی فارسی و ترجمه های فارسی قرآن کریم است. پس از حدود پنجاه سال که از نخستین و تنها تصحیح این کتاب می گذرد، در این رساله، تصحیحی انتقادی از جلد چهارم آن، ارائه شده است. هدف از این کار ارائ? متن منقّحی از کتاب بود که مبنای مطالعات و پژوهش های بعدی در زمین? ترجمه ها و تفاسیر کهن فارسی، و شناخت ویژگی های زبان فارسی در قرون اولی? بعد از اسلام باشد. برای انجام این کار بیش از سی نسخ? کتاب، از کتابخانه های داخل و خارج کشور شناسایی و تهیه شد و نُه نسخه که مربوط به مجلد چهارم کتاب بود، انتخاب و تصحیح انتقادی بر اساس آن انجام شد. ویژگی های مختلف نسخه ها و بعضی موضوعات کلی در بار? اثر در مقدمه توضیح داده شد. متن کتاب بر اساس اصیل ترین نسخه های هم خانواده با نسخ? پاریس تصحیح و نسخه بدل ها به طور کامل ارائه گردید. در بخش تعلیقات نیز، توضیحات بیشتری دربار? برخی ضبط ها و واژه های کتاب آورده شد.

چکیده : هدف اصلی این پژوهش مطالعه ی برساخت گفتمانی هویت در کتابهای فارسی دوره ابتدایی می باشد.متون آموزشی را می توان به عنوان یکی از منابعی که درآن هویتها روایت می شوند در نظر گرفت.زیرا هویت همواره تاحدی یک روایت است و همیشه در ون نظامها بازنمایی و در قالب گفتمان برساخت می شوند. روش مورد استفاد در این مطالعه روش شناسی کیفی است واز روش تحلیل گفتمان به عنوان روش عملیاتی تحقیق استفاده شده است. ما در این مطالعه به بررسی وتحلیل متون واسناد به کمک روش تفسیری و تجزیه وتحلیل داده ها پرداختیم.در این پژوهش ما داده ها رااز منابع واسنادومدارک (کتابهای درسی فارسی ابتدایی)بدست آوردیم. آنچه در تحلیل نهایی مد نظر بوده است دالهای مرکزی ، دال های شناور، حاشیه رانی ،برجسته سازی و مفصل بندی می باشندکه ابزارهای مفهومی در باب تحلیل گفتمان وروش بررسی به سبک لکلائو وموفه است.چهار چوب نظری این پژوهش بر گرفته از نظریه ی گفتمان لکلائو وموفه می باشد. نتایج بدست آمده در تحلیل گفتمان متون مورد بررسی نشان می دهد که منابع برساخت هویت در این کتابها عبارتند از : زبان ،فرهنگ وادب فارسی ،دین اسلام ،انقلاب اسلامی ،تاریخ ملی ،محیط زیست، خانواده ، اخلاق فردی واجتماعی، وسلامت. در مجموع می توان گفت که منابع برساخت هویت در متون مورد بررسی متنوع است اما گفتمان حاکم واصلی ،گفتمان دینی است هویت دینی برجسته شده است و سایر گفتمانها تقریباً به عنوان زیر گفتمان آن عمل کرده اند بنابراین دین به صورت یک پارادایم معنا بخش عمل کرده است والگوهای هنجاری ویژه ای را ایجاد کرده است و سایر هویتهااز آن متاثر شده اند.

در این پایان نامه سعی بر این شده است که تسلط کودکان فارسی زبان در ترتی بکارگیری واجها و جایگزینی واجهانی که در ابتدا توسط آنها انجام می پذیرد - مورد بحث و مطالعه قرار گیرد و ترتیب فراگیری واجی بدانگونه که یاکوبسون - جولیا فالک - کلارک و سایر زبان شناسان در زبان انگلیسی مورد بررسی قرار داده اند مشاهده گردد .

پایان نامه حاضر تلاشی مقدماتی برای روشن ساختن یکی از جنبه های پیچیده رفتار زبانی انسان، یعنی گفتار مودبانه است . این پژوهش بر پایه داده هایی از فارسی تهران انجام شده است بدان امید که بتواند به نتایج مطالعات زبان شناسی ایران و خارجی در این زمینه غنای بیشتر بخشد. نگارنده این پایان نامه کوشیده است رابطه گفتار مودبانه و جنسیت در فارسی تهران را روشن سازد تا شاید بتواند برگی بر داده های زبانی موجود در مورد زبانهای مختلف جهان در ارتباط با موضوع مورد نظر بیفزاید .

رساله حاضر ترجمه فصل های 24 الی 26 از کتاب "زبان و زبانشناسی" اثر جولیا فالک می باشد. مهارت های یادگیری زبان خارجی، زبانشناسی و معلم، و لهجه های اجتماعی مدارس از مباحث مطروحه در این فصول هستند.

رساله حاضر ترجمه فصل پنجم از کتاب "مقدمه ای بر زبانشناسی نظری" اثر لاینز است . در این فصل سه واحد مختلف توصیف دستوری یعنی جمله، واژک [تکواژ] و واژه بررسی شده است . طبق اظهار بلومفیلد "جمله یک صورت زبانی مستقل است ، نه اینکه بوسیله هر گونه ساختمان دستوری در هر صورت زبانی بزرگتر گنجانیده شده باشد" . نکته اصلی تعریف وی را می توان به اختصار بصورت زیر بیان کرد: جمله بزرگترین واحد توصیف دستوری است که بین قسمتهای تشکیل دهنده آن می توان محدودیتهای توزیعی و وابستگی هائی ایجاد کرد، اما خود جمله را در هیچ توزیعی نمی توان قرار داد. و نیز می توان گفت که مفهوم توزیع که براساس قابل تعویض بودن پایه گذاری شده است در مورد جملات به آسانی قابل اجرا نیست . ما طرز عمل معمول زبانشناسان را دایر براینکه گفته ها از جملات تشکیل می شوند تعقیب خواهیم نمود. در دستور سنتی با دو روش جملات به انواع مختلف تقسیم می شوند: اول بوسیله نقش ، بصورت جملات اثباتی، سوالی، ندائی و امری و دیگر از طریق ترکیب ساختمانی خود جملات بصورت ساده و مرکب . جملات مرکب به دو قسمت تقسیم می شوند: جملاتی که بندهای تشکیل دهنده آن از نظر دستوری هم پایه هستند و جملاتی که دارای یک بند اصلی (هسته) بوده و این هسته با یک یا چند بند پیوسته که از نظر دستوری وابسته بند اصلی هستند می آید. واژک ها [تکواژها] را بعنوان کوچکترین واحدهای تجزیه دستوری توضیح می دهیم . در تعریف واژک چیزی که دلالت براین امر داشته باشد که واژک یک بخش مشخص از واژه ای است که یک جزء تشکیل دهنده آن است وجود ندارد. اجزاء یا عوامل توزیعی واژه ها، واژک ها هستند یعنی توزیع یک واژه حاصل توزیع واژکها بوده و از آن حاصل می شود. زمانیکه واژه ای قادر به تقسیم باشد به این بخشها به عنوان واژ اشاره می شود. تمایزی را که در اینجا بین واژک و واژ قائل می شویم در اصطلاح سوسور بصورت تمایز جوهر و صورت تظاهر پیدا می کند. واژک مانند تمام واحدهای دستوری یک عامل صورت است که بطور قراردادی با واقعیت جوهری خود در سطح واجی یا املائی زبان بستگی دارد. زبانها را از نظر ساختمان به تک هجایی مانند زبان چینی، پیوندی مانند زبان ترکی و تصریفی مانند زبان لاتین تقسیم بندی کرده اند. هر زبانی دقیقا در یکی از سه نوع ذکر شده عمل نمی کند. اگر تمام زبانهای ترکیبی، پیوندی خالص بودند واژک کوچکترین واحد دستوری واجی شکل ثابت بود و ما می توانستیم مستقیما ترکیب واژکها را به واژه ها بیان کنیم . از طرف دیگر، اگر تمام زبانهای ترکیبی کاملا تصریفی بودند ما دیگر احتیاجی به واژ نداشتیم . واژه از اتحاد یک معنی ویژه و صداهای پیچیده مخصوص تشکیل شده که قابلیت استعمال دستوری بخصوصی را دارا می باشند. ملاحظات معنایی در تعریف واژه نامربوط هستند. واژه بعنوان یک واحد واسطه در مرتبه بین واژک و جمله تعریف می شود. تحرک وضعی و قابلیت پیوستگی، دو ملاک مورد بحث در مورد واژه هستند. واژه سعی دارد از نظر داخلی ثابت بوده (برحسب ترتیب واژکهای تشکیل دهنده) ولی از نظر وضعی متحرک باشد (قابل تعویض با واژه های دیگر همان جمله) . این دو ملاک مستقل از هم هستند. در بسیاری از زبانها واژه دارای تکیه، کشش یا زیر و بمی می باشد.

پژوهش حاضر جنبه های اجتماعی دوزبانگی در آذربایجان را مورد بررسی قرار داده است . در نگارش این رساله از تحقیقات و پیشرفتهای تاریخی، نظری، پژوهشی و کاربردی زبانشناسی، جامعه شناسی و روانشناسی و نیز آموزش و پرورش در رابطه با مسائل و نیز قواعد متعدد دوزبانگی منجمله دوزبانگی فارسی آذربایجانی، بطور وسیع استفاده شده است . در این مجموعه بعلت گستردگی موضوع و ابعاد مختلفی که طرح مسئله دوزبانگی از دیدگاه جامعه شناسی در شهرها و روستاهای آذربایجان پیش می آورد فقط شهرهای آذربایجاین زبان منطقه مذکور مورد توجه بوده است . برای روشنگری پاره ای از مسائل، اشاره هایی نیز به مسائل دوزبانگی در روستا شده است . رساله حاضر که دقیقا در چهارچوب زبانشناسی گویشی (dialinguistics) است بعد از توضیحاتی در زمینه مبادی نظری دوزبانگی با توجهی ویژه به موقعیت زبانی در آذربایجان، دوزبانگی را در رابطه با روابط بین گروهی مورد توجه قرار داده و سپس شمای کلی زبانی را در آذربایجان به تفصیل مورد بحص قرار داده است . موقعیت نسبی دو زبان فارسی و آذربایجانی، ویژگی های فرهنگی - اجتماعی دوزبانگی و نیز ویژگیهای زبانی - اجتماعی دوزبانگی در آذربایجان طرح و بررسی شده است . ویژگیهای ساختاری - اجتماعی از پدیده دوزبانگی در آذربایجان که در آن به عوامل موثر زبانی و فرازبانی توجه شده است بطور گسترده بررسی شده و بالاخره دوزبانگی از دیدگاه زبانشناسی اجتماعی کار بسته مورد بررسی قرار گرفته و نتایج آموزشی مشخصی گرفته شده است . این پژوهش به نتایج مهمی دست یافته که به برخی از آنها اشاره می شود: آذربایجانی از گروه زبانهای اورال آلتایی است . این زبان از ترکی قدیم و شاخه غربی آن منشعب گردیده است . ترکی غربی به دو شعبه مهم آذری و عثمانی تقسیم می گردد. ترکی آذری دو گونه بسیار عمده دارد گونه تبریز و گونه باکو و قره باغ . تفاوتهای این دو گونه بیشتر آوایی است . برای بررسیهای نظری اجتماعی دوزبانگی سه نکته قابل مطالعه هستند: قواعد زبانی و زبانشناسی اجتماعی در آذربایجان، ویژگیهای هر نظام آذربایجانی در مقطعی ویژه از زمان و اشتباهات کنشی به زبان فارسی . علیرغم همزیستی و برخورد مداوم و تاریخی دوزبان فارسی و آذربایجانی، ساخت دستوری آذربایجانی دست نخورده مانده است . وجود نمود (جنبه) در نظام فعلی آذربایجان به عنوان مفهومی دستوری منشا بسیاری از تداخلها و انحرافات از سوی دوزبانه های فارسی آذربایجاین در اوایل زبان آموزی آنها است . موقعیت جغرافیایی ویژه اردبیل و تماس رسمی و غیرمستقیم با زبان فارسی عاملی بازدارنده در تداخلهای فارسی به آذربایجانی است . بعلاوه کاربرد صورتهای زبانی فارسی در این ناحیه از اعتبار فرازبانی ویژه ای برخوردار نیست . عدم کاربرد آذربایجانی به عنوان نظام ارتباطی نوشتاری، رسمی و آموزشی باعث شده است که این زبان کارایی خود را در این زمینه های مهم زبانی تا حدی از دست داده و تنها در روابط اجتماعی غیررسمی و گفتاری فعال و توانا باشد.

رساله حاضر ترجمه فصل دوم از کتاب "زبان" اثر بلومفیلد است . وی در این بخش کاربرد زبان را مطرح نموده و معتقد است که مطالعه زبان را با مشاهده گفتار تحت شرایط عادی شروع می کنیم . بلومفیلد در مثال معروف خود به نام جک و جیل، الف) رویدادهای عملی قبل از گفتار ب) گفتار و ج) رویدادهای عملی بعد از گفتار را قابل مشاهده می داند. از نظر وی گفتار بخشی از داستان است که ما به عنوان دانش پژوهان زبان بیشتر به آن توجه داریم . بطور کلی آنچه برای ما مهم است معنی شکل زبانی است . عمل زبانی بخودی خود جزئی و بی اهمیت است و به لحاظ داشتن معنی مهم می شود. بدین مفهوم که معنی عبارتست از چیزهای مهم که گفتار زبانی "ب " به آنها مربوط است یعنی رویدادهای واقعی (الف) و (ج) . در زبان بشر اصوات متفاوت معانی متفاوت دارند. مطالعه زبان عبارت از همبستگی اصوات معین با معانی معین است . اصوات زبانی ویژه ای که مردم تحت انگیزه های خاص ادا می کنند در گروههای مخلتف مردم فرق می کند. گروهی از مردم که یک دستگاه از نشانه های زبانی را بکار می برند یک جامعه زبانی تلقی می شوند. هر کودکی که بین گروهی متولد می شود، عادات زبانی و پاسخ ها را در اولین سالهای زندگی اش کسب می کند. اعمالی که بر زبان حکمفرماست باید بسیار پیچیده و ظریف باشد. حتی اگر اطلاعات زیادی در باره گوینده و در باره انگیزه های آنی که روی او اثر می کند داشته باشیم معمولا نمی توانیم پیشگویی کنیم که آیا او صحبت خواهد کرد یا خیر؟ و اگر صحبت کند چه مطالبی خواهد گفت ؟ ساختمان بدن انسان به قدری پیچیده است که حتی تغییر نسبتا ساده ای مانند تاثیر امواج نور از یک سیب قرمز به روی شبکیه چشم ممکن است سلسله پیچیده ای از توالی ها را آغاز نماید و تفاوت جزئی در حالت بدن ممکن است سبب تغییر بزرگی در پاسخ آن به امواج نور گردد. بخشی از ساختمان بدن انسان که این تعدیل متنوع و ظریف را به عهده دارد دستگاه عصبی نام دارد. انگیزه ای که سبب تولید گفتار می شود به واکنشهای دیگری نیز منجر می گردد که بعضی از آنها مانند اعمال ماهیچه ای و غده ای قابل رویت نبوده و اهمیتی نیز برای شنونده ندارد. حرکت از جایی به جای دیگر و یا جابجاکردن اشیاء از پاسخ های مهم به شمار می روند. در عین حال پاسخ های دیگری نیز هستند که ملموس بوده ولی مستقیم نیستند. ترتیب چیزها را تغییر نمی دهند ولی همراه زبان به عنوان انگیزه هایی برای شنونده عمل می نمایند. این اعمال حرکات صورت ، شکلک ، تن صدا و بالاتر از همه اشاره هستند.

رساله حاضر گویش گرجی فریدونشهر را مورد بررسی قرار داده است . این پژوهش براساس گویش سه تن از اهالی این شهر استوار است . گویش گرجی علاوه بر داشتن کلیه واج های فارسی، 8 واج دیگر نیز دارد که در هیچیک از زبانهای فارسی، عربی، انگلیسی و فرانسه وجود ندارد. تنها در زبان ارمنی سه الی چهار واج عینا ملاحظه شده است .

رساله حاضر ترجمه کتاب "چامسکی به قلم جان لاینز" می باشد. لاینز در این کتاب آراء و عقاید چامسکی را در باره زبان مطرح نموده است . وی قبل از ارائه مهمترین بخش دستاورد چامسکی که همان صوری ساختن دستگاههای گوناگون دستورزبان زایای اوست ، توجه خود را بیشتر به آرای متقدم چامسکی در باره مقاصد و روش زبانشناسی محدود ساخته و خاطرنشان کرده است که با وجود تاکید چامسکی بر اهمیت خلاقیت زبان و نیز رد راه و روشهای کشف [روالهای کشف ]، هنگامی که کتاب "ساختهای نحوی"را می نوشته هنوز بسیار تابع آرای بلومفیلد بوده است . در بخش دیگری از کتاب نمونه های سه گانه توصیف زبان که چامسکی از آنها گفتگو کرده بررسی شده است . نخستین نمونه دستور مرحله به مرحله نام دارد و برپایه این فرض نهاده شده است که ساختار نحوی جمله را می توان با مشخص کردن واژه های آن و ترتیب قرارگرفتن این واژه ها تماما توضیح داد. این دستور به لحاظ اینکه از زایاندن برخی از جمله های انگلیسی عاجز است از نظر چامسکی مردود اعلام شد. دومین نمونه از نمونه های سه گانه توصیف زبان، دستور ساختمان گروهی [گروه ساختی] نام دارد. این دستور نیز علیرغم داشتن توانائی بیشتری نسبت به دستور پیشین کنار گذاشته شد، زیرا نمی توانست مناسبت میان جمله های معلوم و مجهول و همچنین مناسبات شمی و معنایی دیگر را که اهل زبان حس می کنند نشان دهد. سومین نوع دستور پیشنهادی چامسکی که به نظر وی نقایص دو نمونه مذکور در آن دیده نمی شود دستورزبان گشتاری نام دارد. این دستور به نحوی پرورده شده است که برخی از بارزترین جنبه های زبان را به دقت ریاضی توصیف می کند. وی در این دستور مناسبت میان جمله های معلوم و مجهول، ایجابی و سلبی، اخباری و استفهامی و جز آن را به یاری مجموعه ای از قواعد گشتاری اختیاری توضیح داده است . این دستور همان دستور ساختمان گروهی است که مجموعه ای از قواعد گشتاری به آن اضافه شده است . قواعد گشتاری از نظر صوری نامتجانس تر و پیچیده تر از قواعد ساختمان گروهی هستند. در ادامه این بررسی دستورزبان گشتاری و نتایج روانشناسی آن مورد بحث قرار گرفته است .

ترجمه فصول (5-8) از کتاب "ژاپن و آمریکا" موضوع بحث رساله حاضر است . کتاب مذکور خصوصیات فردی آمریکایی ها و ژاپنی ها را مقایسه نموده و تفاوتهای آنها را در حوزه های زبان و فرهنگ بررسی می کند. در این کتاب تاکید براین مطلب است که مردم این دو کشور دیدی متفاوت نسبت به روابط بین گوینده و شنونده و سوم شخص دارند و نیز تفاوت هایی بین دو زبان انگلیسی آمریکایی و ژاپنی در مقابل تفاوتهای که در فرهنگ و خصوصیات فردی این دو جامعه وجود دارد بسیار ناچیز است . این بررسی بر روی آن بخش از زبان ژاپنی متمرکز شده که "keigo" نام دارد. keigo از نظر لغوی به معنای گفتار مودبانه است . این بخش موارد بیشتری علاوه بر تشکر و خواهش را شامل می شود. برخی جریانات و شرایط که تحت آنها شخصی با شخص دیگر به صحبت می پردازد و چگونگی و دلیل آن نیز مورد بررسی قرار گرفته است . برای این کار یک قاعده ساده به نام "قاعده دوجانبه بودن" و "غیردوجانبه بودن" انتخاب شده است . الگوهای زبانی دوجانبه صورتهائی هستند که توسط خود مرجع محدود می شوند. این دو قاعده مستقیما به این نکته اشاره دارد که چه کسی با چه کسی و چگونه ارتباط برقرار می کند. در زبان ژاپنی تقریبا تمامی گروهها و طبقات از فرمهای غیردوجانبه هستند. بنابراین انتخاب زبان به شخصی که در ارتباط با خود گوینده مخاطب قرار می گیرد بستگی دارد. در این زبان آگاهی گوینده نسبت به اینکه چه کسی با چه کسی مرتبط است و چگونگی این ارتباط با انتخاب کلمات توسط گوینده نشان داده می شود، و این انتخاب محدود شده از زبان همان چیزی است که ما آن را غیردوجانبه بودن می نامیم . بیشتر افعال، اسامی و حتی صفات و قیود دارای فرمهای غیردوجانبه ای هستند. در زبان ژاپنی، وضع اجتماعی و بستگی گروهی دوضابطه ای هستند که انتخاب صورتهای غیردوجانبه به آنها بستگی دارد. در زبان انگلیسی آمریکایی گفتار مودبانه دقیقا همان تشکرها، خواهشها و الفاظ رسمی است که تحت عنوان سطوح کاربرد شناخته می شود. به هر صورت در زبان انگلیسی آمریکایی تمایل به این است که صادقانه صحبت شود و تا آنجا که مقدور است اختلافات طبقاتی بین افراد برداشته شود بنابراین یک آمریکایی مستقیما افراد را به وسیله کلمات نمی سنجد. در این زبان میدان زبانشناختی گسترده و قابل ملاحظه ای وجود دارد، بدین معنی که در نهاد و ذات خویش صورتی دوجانبه دارد. ادوات احترام، سطوح کاربرد، و تحلیل فرهنگی از دیگر مباحثی است که این رساله به آنها پرداخته است .

در این رساله ساختمان صرفی و نحوی گویش مازندرانی براساس نظریه نقش گرایی مارتینه و با الگویی منطبق بر کتابهای دستورزبان فارسی تالیف آقایان دکتر علی اشرف صادقی و غلامرضا ارژنگ توصیف شده است . مثالها و نمونه های ارائه شده با چشمداشت به گویش رایج در آبادیهای حوزه غربی شهرستان گرگان فراهم آمده است .

در این پژوهش پس از بررسی برخوردهای روانشناسان رفتارگرای بریتانیایی نظریات چامسکی از دیدگاه روانشناسی بررسی شده است . بنابر عقیده اکثر زبانشناسان بریتانیایی بجز لاینز، مکتب چامسکی و همکارانش علیرغم ادعایی که به تجربه گرایی دارند، و در واقع چیزی جزو مکتب عقلیون نیست . بدین معنی که چامسکی و پیروانش افکار و عوالم مخصوص را بدون درنظر گرفتن کلیه وجوه حاکم بر آن عالم که عموما جنبه روانشناسی دارد، برمبنای استنباطهای استدراکی خود توجیه نموده و در واقع به متکلم آنگونه از اصول و قواعد زبان را که فقط خودشان درک کرده اند تحمیل می نمایند. روش کار آنها به این علت تجربه گرایانه نیست که استنباط خود را در باره تولید و دریافت زبان بوسیله گویشور مستقر نساخته و بجای این کار توصیفات زبانی خود را تقریبا برمبنای شهودگرایی فرد یا درک مستقیم قرار داده اند. بطور کلی مرکز توجه و نقطه اتکاء پیروان چامسکی تاثیرات محدودیت های سیستم مرکزی عصبی روی رفتار زبانی است . وقتی چامسکی به احاطه [توانش ] و کردار زبانی [کنش ] اشاره می کند، نظری بر کلیات روانشناسی دارد. به نظر وی توانش از تصورات باطنی زبان سرچشمه می گیرد. وقتی که با استفاده از عبارات تفسیرآمیز دیگری توانش را در ترادف و هماهنگی با علم زبان تعبیر می نماید، واضح است که نحوه برخورد وی عقلی است . پروفسور هریوت از رهبران مکتب روانشناسی رفتارگرایی بریتانیا در باره چامسکی چنین اظهارنظر می کند: "چامسکی کار خود را از داخل آغاز می کند در حالیکه ادعای او و اکثر زبانشناسان بی توجه به روانشناسی مبنی براینست که در توصیفات زبانی باید کار را در مسیر معکوس انجام داد". بطور کلی گرچه چامسکی خود را تجربه گرا می داند ولی اکثر نظریات وی قطع نظر از ابهام و پیچیدگی های مخصوص به خود اصولا مغایر با مبانی علمی تجربه گرایی است . وی در برخی موارد اشاره می کند که توانش را می توان از داده های تجربی استنباط کرد.

رساله حاضر ترجمه چهار فصل آخر از کتاب "زبانشناسی در تدریس زبان" اثر دی.ای.دیلکینز است . کتاب مذکور تلاشی است جهت ایجاد ارتباط بین زبانشناسی و روش شناسی و نیز بررسی اینکه دانش زبانشناسی تا چه میزان در تصمیم گیری های مربوط به تدریس زبان تاثیر دارد. نویسنده پس از مروری بر نقش اجتماعی زبان، روانشناسی زبان، خطا و زبان مادری به بررسی زبانشناسی و آموزش زبان پرداخته است . به نظر وی زبانشناسی اهدافی متفاوت از آموزش زبان دارد. زبانشناسی به گونه ای تنظیم شده تا توانایی زبان انسان را مورد مطالعه قرار داده و تئوریهایی را بوجود آورد تا رفتار زبانی را توضیح داده و موثرترین ابزار را برای توصیف زبانها فراهم کند. هیچیک از این فعالیتها شواهدی مبنی بر موثرترین روشها برای آموزش زبان فراهم نمی سازند. بنابراین کاملا اشتباه است که استدلال کنیم پیشرفتهای زبانشناسی باید تغییراتی را در آموزش زبان بوجود بیاورند. این روابط نمی تواند از نوع علت و معلول باشد. اگرچه در زبانشناسی نکات بسیاری وجود دارد که می توان از آن در آموزش زبان استفاده نمود. بطور کلی نتیجه تحقیقات در زمینه متدهای آموزشی در تمامی موضوعات نشان داده اند که توانش معلم بیشتر از متدها اهمیت دارد و این توانش به اعتقاد معلم و اعتماد به نفس او به آنچه که انجام می دهد بستگی دارد. این موضوع که هیچکس نمی تواند یک معلم خوب باشد مگر آنکه در مورد زبانشناسی معلوماتی داشته باشد صحت ندارد. حتی این امکان وجود دارد که زبانشناسی یکی از مهمترین عناصر در آماده سازی یک معلم زبان بشمار نیاید. ارزش زبانشناسی بدین لحاظ است که معلم با افزایش آگاهی خود از زبان تبحر خویش را بیشتر ساخته تا بدین ترتیب معلم زبان بهتری از کار درآید.

فارسی نو اصطلاح علمی رایجی در مغرب زمین است که به زبانی که خود گویندگانش آنرا زبان فارسی می گویند اطلاق می شود. زبان فارسی استواری خود را در قرن دهم و یازدهم میلادی در شمال شرقی ایران بوسیله نویسندگان کلاسیک قدیم بدست آورده است . در خصوص تغییراتی که زبان ادبی فارسی نو در جریان بیش از هزار سال تکامل خود پیموده میتوان قبل از هر چیز از چگونگی واژگان آن نام برد. در کنار آن میتوان تمایل به ساده شدن صوری زبان که از ویژگیهای بارز فارسی میانه بوده بخوبی مشاهده کرد. بطور کلی تغییرات صرفی آواها بسیار کم است . مسائل سیستماتیک این زبان نشان می دهد که : 1) زبان فارسی امکانات محدودی از نظر صوری دارد. انواع واژه ها براساس نقش دستوری از هم متمایز می شوند. 2) لغات و عناصر سازنده آنها دارای قابلیت انعطاف قوی هستند. 3) در قرارگرفتن یا نگرفتن عناصری برای شناسایی ساختمان واژه و نقش آن آزادی بسیاری وجود دارد. بعلت نبودن نشانه اضافه در چاپ و نوشتن درک صحیح مفهوم بستگی به عادت خواننده دارد. از نظر مورفولوژی تعیین یک مرز مشخص میان ترکیب های فوری و ضعیف از کارهای بسیار مشکل محسوب می شود و این موضوع بویژه در مقیاس وسیعی در ارتباط بین اسم و فعل کمکی معتبر است . ستاک های بدون پسوند گاهی بعنوان مسند اسمی و گاهی بعنوان مسند صفتی در جملات اسمی ظاهر می شوند. و این نکته موید این نظر است که در فارسی نو صورتهای تصریفی افعال گرایشی به اسم شدن از خود نشان می دهند. حرف "را" که برای حالت مفعول بیواسطه بکار می رفته اکنون به عنوان یک وند برای تاکید و تعیین موقعیت بشمار می آید. همچنین اختلاف بین ترکیبات قوی و ضعیف فعلی و غیرفعلی از نظر امکان وجود گوناگونی زیاد در ساختن اسامی مرکب برداشته می شود. نکاتی در باره واژه و جزئیاتی در باره نقش از بخش های دیگر این رساله می باشد.

پژوهش حاضر به منظور دستیابی به واژگان گونه های مختلف گویش مازندرانی صورت گرفته است . استان مازندران از نظر تکلم به گویش مازندرانی به چهار منطقه تقسیم می شود: 1) شهرهای رامسر، تنکابن، کلاردشت چالوس ، نوشهر. 2) شهرهای آمل، نور، محمودآباد. 3) شهرهای بابل، قائم شهر، سوادکوه، ساری . 4) شهرهای نکا، بهشهر، بندر گز. لهجه منطقه یک شبیه گیلکی و لهجه مناطق دیگر به یکدیگر نزدیک است . برای جمع آوری واژگان چهارگانه مذکور، با درنظر گرفتن تفاوت فراوان لهجه ها نخست به جمع آوری واژه های قائم شهر پرداخته شد. سپس این واژه ها مبنای جمع آوری واژه های بابلی، سوادکوهی و دیگر شهرها قرار گرفت . روش کار بدین صورت بود که واژه های قائم شهری برای گویشوران بابلی خوانده می شد. اگر واژه مذکور جزء واژگان بابلی بود، علامت "ب " مقابل واژه قائم شهری قرار می گرفت ، در غیر این صورت واژه بابلی در کنار واژه قائم شهری یادداشت می شد. واژگان بدست آمده مبنای کار برای واژگان شهرهای دیگر می شد. حدود 1500 واژه از مجموعه واژگان هشت شهر تنکابن، آمل، نور، بابل، قائم شهر، سوادکوه، ساری و بهشهر انتخاب و جمع آوری شد. واژگان لهجه تنکابنی بدلیل دوری از لهجه 7 شهر دیگر بطور مستقل آورده شده است .

رساله حاضر ساخت آوایی و صرفی فارسی معیار و فارسی قوچانی را مورد مقایسه قرار داده است . شهرستان قوچان یکی از شهرهای شمال شرقی استان خراسان است . اولین بار در زمان فتحعلی شاه قاجار از "قوچان" نام برده شده است که منظور قوچان قدیم (در سه فرسخی قوچان فعلی) است که در اوائل قرن سیزدهم هجری قمری در اثر زلزله از بین رفته و اکنون به صورت یک آبادی به نام "شهرکهنه" باقی مانده است . گویش فارسی شهرکهنه اصیل تر از فارسی قوچانی جدید می باشد و همین امر سبب شده است که مبنای کار این رساله واقع گردد. از ویژگیهای این گویش وجود برخی از آواها و واژگان کردی، ترکی، مفعولی و روسی در آن می باشد.

رساله حاضر ترجمه کتاب "حلیه الانسان و حلبه اللسان" از سید جمال الدین احمد بن علی بن الحسین بن علی ابن مهنا فرزند عنبه الحسینی می باشد. وی از جمله دستورنویسانی است که برای عرب زبانان دستور فارسی نوشته است . تمام مطالب زبانی در 28 باب طرح ریزی شده و قبل از شروع به معرفی بابها، بخشی مشتمل بر چند فصل قرار می گیرد که بیشتر قواعد دستوری را تشکیل می دهد. چند باب منحصرا مربوط به قواعد دستوری از قبیل : صرف افعال، حروف اضافه و ربط، اسم اشاره و غیره می باشد. چند باب دیگر نیز واژگانی عربی را در مقایسه با واژگان هم معنای آن به فارسی در موضوعاتی از قبیل خویشاوندی، نام پیشه ها، رنگها، درختان و میوه ها، بیماری، شمار و حساب و غیره بررسی می کند. باب آخر در امثال و حکم است . از نحو و جمله سازی سخنی به میان نیامده است . بدین ترتیب در این کتاب دستورزبان تطبیقی، آموزش یک زبان، کتاب لغت و معناشناسی و غیره تعلیم داده می شود. نویسنده به وجود گونه ها و لهجه های مختلف یک زبان معتقد بوده و نیز به واجهایی که هر دو زبان عربی و فارسی نسبت بهم فاقد آن هستند اشاره کرده منتها از عهده توصیف دقیق آن برنیامده و آنرا با اصطلاحات تجویدی مرسوم بیان می کند. اطلاعات نویسنده طبق آنچه از کتاب برمی آید در مورد زبان فارسی و تا حدی هم در مورد زبان عربی چندان عمیق نیست . سطح و کاربردی که از زبان عرضه می کند روشن نبوده و کار وی نقطه آغاز و انجامی را نشان نمی دهد. وی اختلاف دو زبان را از نظر صرف و نحو در نظر نمی گیرد و سعی دارد برای هر مقوله از زبان عربی در فارسی ما به ازائی قرار دهد. با وجود همه اشکالاتی که به این کتاب مترتب است نباید چنین آثاری را بکلی مردود و بی ارزش شمرد. ارزشیابی ما بر ملاک مقایسه ای که بین این نوشته در آن زمان و انتظاراتی که در حال وجود دارد استوار بوده است .

رساله حاضر ترجمه چهار فصل از کتاب "درآمدی بر زبانشناسی اجتماعی" اثر پیتر ترودگیل است . در فصل اول زبان بعنوان یک پدیده متغیر در ارتباط مستقیم با جامعه معرفی شده است . در فصل دوم ارتباط زبان و طبقه اجتماعی بررسی شده و زبان بعنوان عاملی که تمایزات درونی جوامع انسانی در آن منعکس می شود شناخته شده است . در فصل سوم در ارتباط بین زبان و گروههای قومی بر این مطلب تاکید شده که هیچ نوع ارتباط ذاتی و ضروری میان زبان و نژاد نیست ، گرچه در مواردی عضویت یک گروه قومی با یک زبان خاص توام است . در بخش انتهایی این پژوهش زبان و ارتباط آن با جنسیت بررسی شده و نشان داده شده است که گفتار زن و مرد در بسیاری از جوامع با یکدیگر متفاوت است .

موضوع این رساله بررسی صفت و نقش آن در زبان فارسی امروز است که براساس صفات استخراج شده از کتابهای "حاجی آقا" نوشته صادق هدایت و "نسیم" نوشته حجازی بدست آمده است . در این پژوهش بیشتر به جنبه صوری و ساختمانی صفت توجه شده و میزان تشخیص صفت از اسم و قید، ملاک های نحوی و نه صرفی می باشد. طبق این بررسی صفت عنصری است که قبل یا بعد از اسم واقع شده و آنرا مشخص و محدود می سازد. صفت در زبان فارسی از نظر ساختمان بر چهار قسم است : صفت ساده یا بسیط مانند لباس زیبا، صفت مشتق مانند خواهشهای دیوانه وار، صفت مرکب مانند صورت حق بجانب ، و صفت گروهی مانند مرد از کار افتاده . در زبان فارسی صفت صرف پذیر نیست و با موصوف خود از نظر شمار و جنس مطابقه نمی کند. در زبان ادبی صفتی که از اصل عربی باشد و اسمی را توصیف کند که ریشه عربی داشته باشد، بنابر قوانین دستورزبان عربی با موصوف خود مطابقه می کند، مانند حکمت کامله . گاهی نیز تعلیق بین اسم و صفت در لغاتی که ریشه عربی ندارند صورت می گیرد مانند نامه شکوائیه . صفت گاهی نقش اسم را بازی می کند، اسم نیز در جمله جای صفت را می گیرد و نسبت به اسم دیگر در حالت وصف قرار می گیرد بشرط آنکه هر دو اسم در مصداق یکی باشند، مانند پیراهن اطلس . این نوع صفت را وصف اسمی می گویند.

رساله حاشر ترجمه فصل های (18-21) از کتاب "زبان و زبانشناسی" اثر فالک می باشد. تحول زبانی، گویشهای محلی، گویشهای اجتماعی و فراگیری زبان مادری از مباحث مطروحه در این رساله می باشند.

آنچه در این رساله مورد پژوهش قرار گرفته توالی زمانها در زبان فارسی معاصر می باشد. منظور از توالی زمانها این است که زمانهایی که در زبان فارسی معاصر می توانند بدنبال هم استعمال شوند کدام اند. جهت بررسی پیرامون موضوع یاد شده کتابهای "سو و شون" و "نون والقلم" بترتیب از سیمین دانشور و جلال آل احمد انتخاب شدند. نتیجه تحقیق نشان داد که توالی زمانها در زبان فارسی ثابت نیست و تقریبا هر زمانی می تواند بعد از دیگری قرار گیرد.

موضوع پژوهش حاضر تهیه واژه نامه بسامدی رساله القدس می باشد. در این دفتر واژه ها بترتیب حروف الفبا مرتب شده اند. واژه هایی که به عنوان تیتر انتخاب شده و نیز واژه هایی که یک یا چند واژه دیگر را دربرمی گیرند با یک خط که زیر آنها کشیده شده است مشخص شده اند. بطور کلی تمام واژه ها از اعدادی که نمایانگر بسامد آنهاست با دو خط اصلی متمایز می گردند. عدد اول نمایانگر صفحه و عدد دوم که با دو نقطه از عدد اول جدا شده است نمایانگر سطر است . برای واژه هایی که چند بار در یک صفحه آمده اند، فقط یک بار شماره صفحه داده شده و به تعداد وقوع واژه در سطرهای مختلف شماره سطرها آورده شده است و با یک ویرگول از یکدیگر جدا شده اند.

این رساله ترجمه چهار فصل اول از کتاب "واجشناسی زایشی" اثر سنفورد ا.شین است . در این کتاب نمایش گفتار بصورت یک رشته واحدهای منقطع، از مفروضات اساسی واجشناسی محسوب شده است . برای یک آواشناسی جهانی تنها هدف معقول توصیف آواهایی از یک زبان است که دقیقا از نظر زبانشناختی در زبان انسانی معتبر هستند. بدینوسیله بعنوان یک نظریه آوایی قادریم زبانهای مختلف را با هم مقایسه نموده و وجوه تشابه و افتراق آنها را دریابیم . اساسی ترین بخش طبقه بندی آوایی انشعاب مصوت - صامت است . ضوابط مختلفی که منتج به انتخاب مشخصه ها شده است عبارتند از: زمینه مشخصه ها آواشناسی است . برای تعیین تفاوتهای آوایی بین زبانها، مشخصه ها باید از کفایت برخوردار باشند. مشخصه ها باید با واجگونه های اصلی یک زبان تطبیق کنند. چون مشخصه ها به طبقه بندی واجهای متقابل یک زبان کمک می کنند، مجموعه مشخصه ها باید با تمام تقابلهای ضروری در درون یک دستگاه تطبیق کند. واجهایی که در ویژگیهای آوایی مشترکند، اغلب مراحل آوایی یکسانی پیدا می کنند. یک مجموعه از مشخصه ها برای بیان این تغییرات آوایی باید طبقات طبیعی مناسبی فراهم کند. جدول مشخصات ممیز و انواع حشوها پایان بخش این رساله می باشد.

پژوهش حاشر ترجمه کتاب "دستور" اثر فرانک پالمر می باشد. در این کتاب پس از تعریف دستورزبان مباحثی از قبیل صحیح و غلط، گفتار و نوشتار، صورت و معنی مطرح شده، آنگاه در باره بعضی از مفاهیم سنتی از قبیل واژه، صرف و نحو، تقسیمات گفتار، جمله، بند و گروه به طرقی که در گذشته بکار می رفته اند و نیز با توجه به مطالعات زبانشناسی اخیر بحث شده است .

رساله حاضر ترجمه 5 فصل اول از کتاب "فکر و زبان" اثر ویگوتسکی می باشد. روش بکارگرفته شده در این کتاب به روش تحلیل "تجزیه به واحدها" معروف است . منظور از واحد، دست آوردی از تحلیل است که برخلاف عناصر، همه خواص عمده کل را به همراه داشته و نتوان آنرا بی آنکه این خواص را از دست بدهد به اجزای دیگر تقسیم کرد. روش واحد تفکر زبانی در معنای واژه یافت می شود. بنابراین، روش مذکور در کاوش ماهیت تفکر، روش تحلیل معنایی است . این روش این امکان را به ما می دهد که با توجه به نیازها و انگیزه های یک فرد، بتوان مسیر مشخص فکری و یا مسیر معکوس یعنی شناخت رفتار و فعالیت او را با عنایت به افکارش دنبال کرد. در ادامه این بررسی پس از مروری بر نظریه پیاژه در باره زبان و تفکر کودک و نظر اشترن در باره رشد زبان، ریشه های تکوینی گفتار مورد بحث قرار گرفته است . بررسی تکوینی تفکر و گفتار نشان داده که رابطه تفکر و گفتار پیوسته دستخوش دگرگونیهای بسیاری می شود. پیشرفت آنها به موازات هم صورت نمی پذیرد و منحنی های رشد آنها پیوسته یکدیگر را قطع می کنند. تفکر و گفتار از لحاظ فردی دارای ریشه ها متفاوتی هستند. در رشد زبان کودک می توان با اطمینان مرحله پیش اندیشگی و در رشد فکری او مرحله پیش زبانی را به اثبات رسانید. تفکر و گفتار تا یک مرحله معین زمانی مسیرهای متفاوت و مستقل از یکدیگر را طی می کنند. در زمانی معین این دو مسیر با هم تلاقی می کنند و آن وقت تفکر زبانی و گفتار عقلانی می گردد. خلاصه اینکه اگر رشد اولیه گفتار و تفکر را - همانطور که هم در جانوران و هم در کودکان بسیار خردسال، در امتداد مسیرهای جداگانه ای صورت می پذیرد - با رشد گفتار درونی و تفکر زبانی مقایسه کنیم، باید نتیجه بگیریم که مرحله بعدی صرفا ادامه مرحله پیشین نیست بلکه ماهیت خود رشد دگرگون می شود و این دگرگونی، دگرگونی ماهیت زیست شناختی به ماهیت اجتماعی - تاریخی است . تفکر زبانی صورت رفتاری فطری و طبیعی نمی باشد بلکه بر اثر فرآیند تاریخی - فرهنگی تعیین می شود، و دارای خواص و قوانین ویژه ای است که در صور طبیعی تفکر و گفتار یافت نمی شود.

رساله حاضر ترجمه دو فصل اول از کتاب "اصول نشانه شناسی" اثر بارت می باشد. دیدگاه نگارنده در این کتاب برخلاف اعتقادات سوسور این است که نشانه شناسی قسمتی از زبانشناسی یا واحدهای مهم دلالت کننده سخن را بوجود می آورد. از اینرو اصول زبانشناسی تحت چهار عنوان اصلی که از زبانشناسی ساختگرا به عاریت گرفته شده اند، طبقه بندی شده و عبارتند از: زبان و گفتار، دال و مدلول، محور همنشینی و نظام، معنای لفظی و معنای عاطفی . در این رساله دو بخش نخست مورد مطالعه قرار گرفته است . بطور استقرایی فرض شده که این اصول دارای قابلیتی هستند که می توانند در گامهای اولیه در تحقیقات مربوط به نشانه شناسی بکار آمده و تعمیم یابند.

رساله حاضر ترجمه هشت مقاله از کتاب "اطلاعات در علوم زبانی" است . این هشت مقاله به ترتیب عبارتند از: انفجار اطلاعات ، برنامه جدید فدراسیون بین المللی اداره مدارک ، در باره گرایشهای جدید در علم اطلاعات و علوم زبانی، طغیان اطلاعات زبانشناسی، اطلاعات زبانشناسی چیست ؟ لزوم شبکه مقررات برای انتقال علوم زبانی، پیشنهادی چند در مورد مدیریت اسناد زبانشناسی و مسائلی در باره مشکلات اطلاعات زبانشناسی.

گرچه پیشینه زبانشناسی و دیرپایی آن در حد سنگ روزتا (rosetta stone)، دستور سانسکریت پانی تی، بحث گفتار ارسطو در مورد شمار و حالت ، کتابخانه اسکندریه و ترجمه یونانی تورات بدست 72 تن در زمان بطلمیوس دوم می باشد، ولی علم زبانشناسی بدانسان که در پندار ماست در نیمه نخست سده نوزدهم بسوی فرم یگانه ای گرایش یافت که بوسیله بررسی های تطبیقی راسموس راسک ، یاکوب گریم و فرانتس بوپ ، ... و بعدها هرمن پول و دستوریان جوان انجام گرفت . در پایان نیمه دوم سده نوزدهم بوآس بسوی زبان بعنوان سرآغاز بینش و بصیرت در نژادشناسی روی نهاد و در نیمه نخست سده بیستم، ساپیر زبان را در بافت فرهنگی اش مورد توجه قرار داد. مفهوم "ساخت " نشان دهنده سهم بسزای ساپیر در علوم نوین زبانشناسی است و نهادن سنگ زیربنای همبستگی زبان و فرهنگ براساس اندیشه بوآس و ساپیر به عهده بنجامین لی ورف واگذار گردید. بوسیله بلومفیلد شالوده های آن چیزی که امروزه بنام "روش شناسی دقیق" در زبانشناسی خوانده می شود ارائه و پیش بینی شد. هریس برای ساختمان زبان دو معیار قائل بود که به دو دسته از عناصر متفاوت واجی و واژکی منتهی می گردد. هر رشته از این عناصر دوگانه به تنهایی طول کامل زمانی همه گفته ها را می پوشاند. هویت هر گفته را می توان بی کم و کاست تحت عنوان آمیزه ای از عناصر واجی یا واژکی مشخص ساخت . در ادامه این رساله ابتدا جغرافیای زبانشناسی و گویشی، خویشاوندی زبانها و سپس تغییرات و دگرگونی زبان در بخشهای مختلف آوایی و معنایی بررسی شده است .

رساله حاضر ترجمه فصل های 5-8 از کتاب "تکواژشناسی" اثر نایدا می باشد. از نظر وی طبقات ساختاری از طبقات صوری، زنجیری و توزیعی تشکیل شده اند. طبقات صوری صرفا از روی صورتهای واجی شان تعیین می گردند، در صورتیکه تعیین طبقات زنجیری و توزیعی از طریق شناسایی تکواژها انجام می گردد. مجموعه ای از صورتها که برخی از تشابهات واجی را نشان می دهد تشکیل یک طبقه صوری می دهد. طبقات صوری بوسیله مشخصه های اصلی واجی از قبیل نوع و تعداد هجا، توالی واجهای زنجیری، وقوع واجهای زنجیری معین، وقوع واجهای زبر زنجیری، مکث یا درنگ قابل تشخیص و تمایز می باشند. طبقات زنجیری شامل توالی تکواژهاست که در آن سازه های پیاپی متشابه از لحاظ ساختی متعلق به طبقات توزیعی مشابه بیرونی هستند. طبقه توزیعی درونی از مجموعه ای از صورتها تشکیل شده که همگی دارای تکواژ یکسان برای یکی از سازه های پیاپی باشند. اعضاء طبقه توزیعی درونی باید حداقل از دو تکواژ تشکیل شده باشند. هر طبقه توزیعی درونی (البته بجز در گفتار) دارای توزیع بیرونی است . مجموعه ای از صورتها که در محیطی مشابه واقع شود طبقه توزیعی بیرونی نام دارد. انواع آرایش توزیعی برحسب وقوع، طبقات زنجیری منفرد و طبقات زنجیری چندگانه توصیف می شوند. در طبقات زنجیری منفرد دو نوع توزیع اصلی وجود دارد. توزیع هایی که دارای وابسته اسمی و سازه های متوالی معین هستند و آنهائیکه در آنها چنین رابطه ای نیست . نوع دوم آرایش توزیعی شامل ترکیب هایی است که در آن تعداد اعضاء در هر رشته سازه پیاپی تقریبا یکسان است . زبانها از لحاظ تعداد و نوع طبقات ساختی با هم تفاوت بسیار دارند. در زبانهای اروپایی ما به طبقات ساختی متعددی که اقسام کلمه نامیده می شود عادت کرده ایم . این طبقات عبارت از اسمها، افعال، صفات ، قیود و ... هستند. اقسام کلمه گاه از روی ساخت داخلی شان و گاه از روی توزیع بیرونی شان تشخیص داده می شوند. مورد اول در باره زبان یونانی و لاتینی و در مورد دوم در باره زبان انگلیسی صدق می کند. در تحلیل و توصیف هر زبان دو روش اصلی برای دسترسی داده های آن زبان وجود دارد: 1) تک زبانی که در آن میانجی دیگری بین محقق و گویشور بکار نمی رود. 2) دو زبانی که در آن زبانهای میانجی وجود دارد. بیشتر کاوشگران روش تک زبانی را در یادگیری زبان ملیتهای منفرد بکار گرفته اند. پایان بخش این رساله بررسی روشهای تحلیلی است .

رساله حاضر مساله ملیتهای ایران را مورد بررسی علمی قرار داده و تکیه خود را بر روی زبان مشترک یعنی مهمترین نشانه ملت نهاده است . در مساله مرزبندی بین زبانها و لهجه ها علاوه بر معیارهای زبانشناسی در زمانی، معیارهای زبانشناسی همزمانی نیز بکار برده می شود. در مورد تعیین کردن زبان و یا لهجه بودن زبانهای رایج در ایران تنها بر روی زبانهایی که از یک خانواده هستند بحث می کنیم . زبانهای رایج در ایران از سه خانواده هند و اروپایی، ترکی و سامی هستند که تحت چهار دسته زبانی طبقه بندی می شوند. 1) فارسی و گیلکی (از خانواده هند و اروپایی و از ریشه فارسی دری)، 2) کردی و بلوچی (از خانواده هند و اروپایی و از ریشه مادی)، 3) ترکی و ترکمنی (از خانواده زبانهای ترکی) و 4) عربی (از خانواده زبانهای سامی) . برای تشخیص مرز بین لهجه و زبان دو نوع معیار بیرونی و درونی وجود دارد. معیارهای بیرونی آن معیارهایی هستند که با ساختمان درونی زبان سر و کار ندارند، یعنی از روی شواهد خارجی می توان به مقصود نائل گشت . تفهیم و تفاهم متقابل بدون آموزش قبلی معیارهای بیرونی به شمار می رود. در روش معیار درونی از عناصر داخلی خود زبان استفاده می شود. مهمترین معیار در این روش هسته مشترک است . هسته مشترک عبارتست از مقایسه عناصر سازای دو زبان یا دو لهجه مفروض (در زمینه واژگان، دستور، واجشناسی) و پیداکردن مشترکات آنها. براساس معیارهای فوق در ایران شش زبان فارسی، ترکی، ترکمنی، عربی، کردی و بلوچی وجود دارد. به عبارت دیگر شش ملت مستقل در ایران وجود دارد. برنامه ریزیهای آموزشی و فرهنگی کشور در رابطه با این ملتها باید ناظر بر همگرایی آزاد آنها بسوی یکدیگر و سرانجام بسوی ملتی که از موقعیت اجتماعی، فرهنگی و زبانی موجه تری برخوردار است ، باشد. بطوریکه در درازمدت کشور ایران به یک زبان و فرهنگ واحد غنی از تمام زبانها و فرهنگهای ایران دست یابد. زبان موجه یعنی زبانی که همگانی تر، کاراتر و دارای ادبیات مشترک بیشتر باشد. به زبان فنی تر زبانی انتخاب شود که هسته مشترکش در رابطه با زبانهای دیگر آن سرزمین بیشتر باشد. روند رسیدن به زبان واحد رسمی باید اولا مسالمت آمیز و برمبنای احترام به سایر زبانها و فرهنگها باشد و ثانیا تدریجی باشد. در شرایط کنونی، زبان فارسی به لحاظ داشتن موقعیت تاریخی، حجم و غنای آثار مکتوب به عنوان زبان رسمی برگزیده شده است . در ادامه این پژوهش برنامه ریزی آموزشی و نیز طرح الفبا برای زبانهای فارسی، ترکی و کردی پیشنهاد شده است .

پایان نامه حاضر وجه تسمیه عامیانه روستاها و شهرهای ایران را مورد پژوهش قرار داده است . بدین منظور فهرستی الفبایی از شهرها و روستاهای ایران جمع آوری و در هر یک اطلاعات مختصری شامل وضع محل از نقطه نظر جغرافیایی، آب و هوا، محصولات ، تعداد جمعیت ، زبان و مذهب بدست داده شده است . اطلاعات یاد شده از مجموعه ده جلدی فرهنگ جغرافیایی ایران (1328) جمع آوری گشته است . در مرحله بعد، اصل مطلب یعنی روایت شفاهی مربوط به وجه تسمیه عامیانه آمده است . این مطالب اکثرا براساس اسناد و مدارک موجود در بایگانی اسناد مرکز فرهنگ مردم صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران استوار است .

رساله حاضر ترجمه دو بخش از کتاب "زبانشناسی چیست " اثر دیوید کریستال می باشد. بخش اول به برخی از یادداشتهای نادرست متداول در مورد زبانشناسی پرداخته و سعی نموده مطالعه نوین زبان را با پاره ای از روشهای قدیمی تر مربوط گرداند. بخش دوم مفهوم اصطلاح "علم زبان" را بررسی نموده و مواردی چند از پیچیدگیهای صورت و نقش زبان را مورد مطالعه قرار داده است .

رساله حاضر ترجمه دو مقاله از کتاب "گرایشهایی در زبانهای ناشناس اروپایی و آمریکایی" است . در مقاله اول به قلم مولتون تدریس زبان و زبانشناسی در ایالت متحده از سال 1940-60 بررسی شده است . در مقاله دوم، اریک هامپ جنبه های مختلف تحقیقات زبانشناسی را در دهه 1950 برشمرده و به ارجاعاتی که بطور جداگانه در آخر مقاله بطور الفبایی فهرست شده مربوط می گرداند. تعداد تحقیقات انجام شده 469 مجلد و موضوعات تحقیق شده از این قبیل می باشند: تحقیقات و فرضیه کلی، تاریخ علم زبانشناسی، مطالعات ریاضی و کمی، خن شناسی [آواشناسی]، واج شناسی، شناخت صرف و نحو و ... .

رساله حاضر ترجمه چهار مقاله از کتاب "زبان و کودک " اثر راجرز سینکلر است . در این مقالات تکوین زبان کودک در ارتباط با جنبه های اجتماعی و نقش کاربردی آن مورد بررسی قرار گرفته است .

با وجود ارتباط گسترده در صنعت هواپیمایی، ضرورت استفاده از یک زبان واحد از اواخر جنگ جهانی دوم احساس گردید. بدین منظور با استفاده از روشهای خاصی تغییراتی در نظام متداول زبان انگلیسی از نقطه نظر نوشتاری و شفاهی ایجاد گردیده تا کاربرد موردنظر را پیدا نماید که از این میان ایجاد الفبای قراردادی هواپیمایی بمنظور ایجاد دقت لازم در امر ارتباط (شفاهی) یکی از این تغییرات محسوب می گردد.

رساله حاضر خصوصیات زبانی قابوس نامه را از نظر آوایی، صرفی و ساختمان جمله بررسی کرده است . برای دست یابی به هدف مذکور قابوس نامه به اهتمام و تصحیح دکتر غلامحسین یوسفی (1352) انتخاب گردیده است .

آنچه در این پایان نامه تحت عنوان "حروف اضافه زبان فارسی و کاربرد آنان در افعال" عرضه شده است براساس تجزیه و تحلیل "بوف کور" اثر هدایت می باشد. روش کار بدین طریق بوده است که جملات کتاب ابتدا در روی کارتهای مخصوص ثبت و سپس تجزیه گردیده اند. در این تجزیه هدف شناسایی نقش نماهایی بوده که با افعال فارسی بکار برده می شوند. بسامد این حروف نیز مشخص گردیده است . در این پژوهش صورت مجرد و انتزاعی فعل که همان مصدر است مورد بررسی قرار گرفته است . افعال مرکب در این کتاب بوفور مشاهده می شود.

بررسی اسم و خصوصیات صوری آن موضوع پژوهش حاضر است . اسم وابسته های مختلفی بغیر از خود اسم و در قبل و بعد می پذیرد. وابسته های پیشین اسم عبارتند از: صفات اشاره، دستگاه عدد، معدود و وابسته های پسین آن عبارتند از: مبین ها که اصطلاحی معنایی هستند زیرا از نظر ساختمانی در بسیاری از موارد مرز مشخصی بین اسم و مبین آن و متمم فعل وجود ندارد. هر یک از این عناصر می توانند در ساختمان نحوی زبان دارای هر سه نقش باشند و با توجه به نقشی که در بافت زبان بعهده می گیرند برچسب خاصی را بخود اختصاص می دهند. مثلا واژه "تند" در سه جمله : "لباس آبی تند پوشیده بود"، "او تند رفت " و "تندش را به من بده" بترتیب مبین، متمم فعل و اسم است . مبین هایی که در نقش اسم می آیند عینا مانند اسم عمل می کنند و مانند آن خاصه، مبین و نقش نما می پذیرند. مبین هایی که بصورت اسم بکار برده می شوند عینا مانند سایر اسمها به یکدیگر اضافه می شوند. این رساله با بررسی خصوصیات نحوی اسم پایان می پذیرد.

موضوع اصلی این پایان نامه ساختمان معنی در فارسی یا طبقه بندی واژگان فارسی امروز برحسب هم معنایی، تضاد و هم آوایی می باشد. واژگان مورد بحث از نظر زمان مربوط به گونه فارسی امروز و از نظر نوع، فارسی معیار، از نظر مکان محدود به فارسی تهران و از نظر تعلیم و تربیت فارسی تحصیل کرده ها و از نظر کاربرد گونه غیرمشخص است . در این پژوهش واژگان یک زبان شامل تعدادی رشته های واژگانی هستند که ساختمان معنایی آنها را می توان برحسب روابط معنایی همنشینی و جانشینی تعریف نمود. این روابط را می توان به عنوان روابط موجود بین واحدهای واژگان و نه بین مفاهیم مستقل خارجی تعریف کرد. بنابراین هر شکل زبانی در یک زنجیره گفتار دارای جائی است که نقش و ارزش آن از روابطی که با سایر واحدهای آن زنجیره برقرار می نماید معلوم می شود. ارتباطات معنایی در چهارچوبی که مفهوم دلالت را دربردارد قابل بیان می باشند. در ادامه این رساله تعدادی واژه به ترتیب الفبایی از نظر شکل روابطی مذکور مورد تحلیل قرار گرفته است .

رساله حاضر ساختمان دستوری گویش کاخک را مورد پژوهش علمی قرار داده است . کاخک دهستانی واقع در اطراف گناباد در استان خراسان می باشد. این گویش از ویژگیهای نحوی خاصی برخوردار است که در سایر گویش های منطقه دیده نمی شود.

رساله حاضر ترجمه دو مقاله از کتاب "زبانشناسی" اثر رابرت هیل است . در مقاله اول بنام "ماهیت و تاریخ زبانشناسی" پس از مروری بر مراحل مختلف انتقال و دریافت پیام اصطلاحات زبانشناسی از جمله معناشناسی، واژه شناسی، آواشناسی و ... بررسی شده و پس از آن تاریخ زبانشناسی از دوره پانی تی تا چامسکی مورد بحث قرار گرفته است . در مقاله دوم آواشناسی، واجشناسی و آواشناسی اکوستیک مورد بحث و بررسی قرار گرفته است .

این رساله به معرفی و توصیف اصطلاحات نحوی دستور گشتاری - زایشی اختصاص دارد. مبنای انتخاب اصطلاحات کتاب "فرهنگ زبانشناسی و آواشناسی" دیوید کریستال (1986) است . تعریف اصطلاحات از کتاب اخیر و کتابهای دیگر استخراج شده است . رساله از دو بخش تشکیل شده است . متن اصلی شامل حدود 100 اصطلاح همراه با معادل یا معادل های فارسی می باشد. هر اصطلاح دارای تعریف و مثال (عمدتا مثالهای انگلیسی) و معرفی منابعی که مستقیما ملاک تعریف قرار گرفته می باشد. بخش دوم شامل نمایه فارسی به انگلیسی با نظام الفبایی فارسی است . برای پیداکردن معادل های فارسی، از کلیه منابع مکتوب زبانشناسی به فارسی، اعم از مقاله، کتاب و محضر اساتید زبانشناسی استفاده شده است .

رساله حاضر ترجمه فصول یک تا چهار از کتاب "جامعه شناسی زبان" اثر هرتزلر می باشد. در این کتاب زبان به عنوان برجسته ترین و ویژه ترین نشان فرهنگی و اختصاصی انسان شناخته شده و دارای نقشهای مهمی از جمله : نقش تعیین هویت ، طبقه بندی، وسیله ادراک ، وسیله تفکر، حافظه بشری و ... است .

رساله حاضر ترجمه کتاب "زبانشناسی" اثر ژان پرو است . در این کتاب مباحثی از قبیل تحول زبانها، زبانشناسی تاریخی، زبان و اجتماع، نشانه شناسی و ... مورد بررسی قرار گرفته است .