چکیده این آزمایش به منظور مقایسه بازده انرژی مصرفی در جوجه های گوشتی سویه تجاری رایج و بومی به روش فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی انجام پذیرفت. سطوح انرژی تحت آزمون شامل: 1)جیره بر اساس توصیه nrc2)جیره با 6% غلظت انرژی کمتر از سطح انرژی یک3)جیره با 12% غلظت انرژی کمتر از سطح انرژی یک 4)جیره با 18% غلظت انرژی کمتر از سطح انرژی یک. آزمایش در دو دوره پرورش آغازین (14 تا 21 روزگی) و رشد (21 تا 42 روزگی) انجام و سپس تا 56 روزگی ادامه یافت. جوجه های تحت آزمون را جوجه های تجاری سویه راس 308 (ross-308) و جوجه های بومی خریداری شده از مرکز اصلاح نژاد مرغ بومی کبوتر آباد اصفهان تشکیل می داد. جوجه ها بعد از توزین به صورت کاملاً تصادفی در دسته های 3 قطعه ای به قفس های آزمایشی انتقال داده شدند، با توجه به شش تکرار در نظر گرفته شده برای هر سطح انرژی و در نظر گرفتن دو گونه اصلاح شده و بومی تعداد 48 واحد آزمایشی تشکیل گردید (جمعاً 144 قطعه جوجه گوشتی). در سنین 21 و 42 روزگی یک پرنده از هر قفس انتخاب و عمل خفه کردن با استفاده از جابجا کردن مهره اطلس صورت گرفت. در سن 56 روزگی نیز تمامی جوجه های باقیماندهکشتار و تجزیه لاشه شدند. نتایج مربوط به مصرف خوراک نشان داد در دوره آغازین سطح انرژی 4 از کمترین خوراک مصرفی برخوردار بود (05/0p<). اما در دوره رشد کمترین خوراک مصرفی مربوط به سطح انرژی 2 بود (05/0p<). در دوره پایانی نیز کمترین خوراک مصرفی مربوط به سطح انرژی 1 بود و تفاوت معنی داری را با سطوح انرژی 3 و 4 نشان داد (01/0p<).در هر سه دوره پرورش تفاوت مصرف خوراک در دو سویه تجاری و بومی مشاهده شد (01/0p<). تفاوت اضافه وزن سطوح انرژی نیز در دوره آغازین و رشد مشاهده شد (01/0p<). نتایج ضریب تبدیل خوراک مصرفی،تفاوت بین سطوح انرژی را در هر سه مرحله پرورش نشان داد (01/0p<). در هر سه دوره پرورش سویه تجاری از اضافه وزن بیشتر و ضریب تبدیل بهتری نسبت به سویه بومی برخوردار بود (01/0p<). نتایج مربوط به قابلیت هضم مواد مغذی در دوره های سه گانه پرورش نشان داد که در دوره آغازین، انرژی قابل متابولیسم ظاهری، قابلیت هضم چربی و قابلیت هضم پروتئین تفاوت بین سطوح انرژی مشاهده می شود (05/0p<). اما در مورد انرژی قابل متابولیسم ظاهری تصحیح شده برای نیتروژن و قابلیت هضم ماده خشک تفاوتی بین سطوح انرژی مشاهده نشد (05/0 p>). در این دوره تنها سطح انرژی یک انرژی قابل متابولیسم ظاهری بالاتری نسبت به سایر سطوح انرژی داشت (05/0p<). همچنین در مورد قابلیت هضم پروتئین تنها سطح انرژی یک تفاوت معنی داری با سایر سطوح انرژی نشان داد. و قابلیت هضم چربی تنها در سطوح انرژی 1 و 4 با سایر سطوح انرژی تفاوت داشت (05/0p<). در دوره رشد و پایانی نتایج مربوط به قابلیت هضم، تفاوت معنی داری را بین سطوح انرژی در مورد تمام مواد مغذی ذکر شده نشان داد (01/0p<). مقایسه بین دو سویه تجاری و بومی تنها در دوره رشد و تنها در مورد قابلیت هضم پروتئین تفاوت را بین دو سویه نشان داد (05/0p<). نتایج مربوط به انرژی ذخیره شده و گرمای تولیدی در دوره آغازین نشان داد که سطح انرژی یک با سایر سطوح انرژی تفاوت دارد (05/0p<). اما در دوره رشد علاوه بر سطح انرژی 1 سطح انرژی 4 نیز از تفاوت معنی داری نسبت به سایر سطوح انرژی برخوردار بود(05/0p<). انرژی قابل متابولیسم و انرژی خالص مورد نیاز برای نگهداری در هر سه دوره پرورش در سویه بومی بالاتر از سویه تجاری برآورد گردید. بازده انرژی قابل متابولیسم برای نگهداری (km) و رشد (kg) در دوره آغازین در سویه تجاری بالاتر از سویه بومی به دست آمد که این روند در دوره پایانی نیز حفظ شد. اما در دوره رشد بازدهی در سویه بومی بالاتر از سویه تجاری محاسبه شد.در تجزیه لاشه انجام شده بین سطح انرژی ها تنها درصد کبد تفاوت معنی دار بین سطوح انرژی را نشان داد (05/0p<) اما در مقایسه اجزای لاشه بین دو سویه تجاری و بومی به جز درصد ران و درصد چربی احشائی در سایر موارد (درصد لاشه، سینه، بال ها، گردن، قلب، کبد و روده) تفاوت بین دو سویه مشاهده شد (01/0p<).