این پژوهش به صورت مطالعات مزرعه ای وآزمایشگاهی صورت پذیرفت. هدف از مطالعه مزرعه ای، گروه بندی مقاومت به آفت در یونجه های زراعی (medicago sativa l.) بود, صفات مختلف در 30 ژنوتیپ یونجه غربال شده از ژرم پلاسم، در قالب طرح کاملاً تصادفی مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه واریانس تنوع ژنتیکی قابل توجهی در بین ژنوتیپ ها برای صفات مورد بررسی در شرایط زمانی حمله آفت را نشان داد. اثرات ژنوتیپ ها با درجات متفاوتی از مقاومت در ارتباط با صفات تعداد لارو، عملکرد علوفه تر، عملکرد علوفه خشک، ارتفاع زمان برداشت در سطح 1% و میزان خسارت در سطح 5% معنی دار بود. تعداد لارو با میزان خسارت در سطح 5% همبستگی مثبت و معنی دار داشت. تجزیه همبستگی بین صفات بر اساس میانگین داده های چین اول معلوم کرد که میزان خسارت و سبزینه برگ با تعداد لارو رابطه معنی دار در سطح5% داشتند. عملکرد علوفه خشک با ارتفاع گیاهان در زمان خسارت و عملکرد علوفه تر رابطه معنی دار در سطح 1% داشتند. در رگرسیون گام به گام، درصد خسارت به عنوان متغیر تابع و سایر صفات به عنوان متغیرمستقل در نظر گرفته شدند. نتیجه-نشان داد که تعداد لارو، سبزینه برگ و ارتفاع در زمان خسارت با ضریب تبیین تجمعی 01/30 بیش ترین تغییرات درصد خسارت را توجیه نمود. با توجه به متغیر درصد خسارت و مقایسات میانگین سایر صفات، ژنوتیپهای یزدی35 ومائوپا102 با داشتن کم ترین تعداد لارو، کم ترین درصد خسارت و همچنین بالاترین ارتفاع زمان خسارت، مقاوم ترین ارقام و ارقام تک بوته 92 و محلی میاندواب با داشتن بالاترین تعداد لارو، درصد خسارت و همچنین کم ترین ارتفاع زمان خسارت به عنوان حساس-ترین ژنوتیپها نسبت به حمله سرخرطومی شناخته شدند. تجزیه کلاستر به روش upgma، یونجه های مختلف را در 4 گروه متفاوت قرار داد. آنالیز بای پلات، ژنوتیپ های یونجه را در چهار ناحیه قرار داد. در ناحیه اول ژنوتیپ ها بر اساس صفات عملکرد علوفه تر و عملکرد علوفه خشک و ارتفاع زمان خسارت، در ناحیه دوم براساس درصد ماده خشک، در ناحیه سوم بر اساس میزان سبزینه برگ و درناحیه چهارم ژنوتیپ ها بر اساس درصد خسارت و تعداد لارو و ارتفاع زمان برداشت تقسیم بندی شدند. ژنوتیپ های ناحیه چهارم از لحاظ مقاومت به آفت سرخرطومی برگ یونجه، جزء حساس ترین ها بودند. بررسی های آزمایشگاهی برای شناسایی تنوع ساپونین در ژنوتیپ های با مقاومت های مزرعه ای متفاوت، نشان داد که ژنوتیپ ها در سه سطح کلی مقاوم، نسبتا مقاوم و حساس مورد گزینش واقع می شوند. ارقام مقاوم شامل تبریز8 واهر3 ، ارقام نسبتا مقاوم دیوپوی و زنجان 10 و ارقام حساس شامل افغانی و کالیورد 321588 بودند. عمل نمونه گیری در مرحله آغاز غنچه دهی انجام شد. سپس، استخراج ساپونین ها و عمل خالص سازی آن ها طی سه مرحله و بعد از هر مرحله، تفکیک و آنالیز ساپونین ها با استفاده از روش کروماتوگرافی لایه نازک (tlc) صورت گرفت. نتایج نشان داد که در الگوهای نواری روی پلیت های سیلیکاژل تفاوت های کیفی وجود دارد. ژنوتیپ های افغانی و کالیورد321558 تعداد باندهای ساپونینی محدودی را نمایش دادند. ژنوتیپ تبریز 8 در سه مرحله از استخراج ساپونین بیشترین مقدار باند را در کروماتوگرافی لایه نازک نشان داد. از رسوب گذاری با دای اتیل اتر این نتیجه به دست آمد که هر چه گیاه نسبت به آفت مقاوم تر باشد، از مقدار بالاتری ساپونین برخوردار است.