نام پژوهشگر: رویا خوانساری

چگونگی مواجهه حکومت قاجار با مسأله مشروعیت
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام - دانشکده علوم سیاسی و اجتماعی 1391
  رویا خوانساری   سیدحسین فلاح زاده

در فصل اول این پژوهش ابتدا مشروعیت و نظریه های دانشمندان دربار? آن مطرح شده است در فصل دوم آن به نحو? پیدایش قاجاریه و اوضاع سیاسی – اجتماعی آن پرداخته شده در آن چگونگی به حکومت رسیدن آقا محمدخان قاجار و تسلط او بر اوضاع کشور، فتحعلی شاه و جنگ های ایران و روسیه محمد شاه و نحو? تعاملش با علما، اقدامات ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه، محمد علی شاه و تلاشش به برگشت به حکومت مطلق و اوضاع احمد شاه بیان شده است. که می توان در آن حوادث ایران و اوضاع اجتماعی و سیاسی آن و جنبش ها مطرح شده است. در فصل سوم مواجه? پادشاهان قاجار با مشروعیت تا مشروطه است که بحث اذن و جهاد دو پادشاه اول در آن بیان شده و از نحو? برخورد پادشاهان با علما و حفظ ظواهر دینی شان آمده است و نیز به فرهنگ دینی اجتماعی سیاسی مردم آن دوران که فرهنگ پدرسالاری بوده پرداخته شده و از تحول این فرهنگ و آگاهی مردم در زمان ناصرالدین شاه بحث شده است. درفصل چهارم از مشروطیت و سیر آن گفته شده که چگونه مشروعیت مشروطه خواهان زیر سوال رفت و از آن فرد مسبتدی بنام رضاخان به حکومت رسید. با طولانی شدن حکومت ناصر و نیز زیاد شدن ظلم و استبداد اوو واگذاری امتیازات بی حد و حصر به بیگانگان، رابط? علما و مردم با حکومت به تقابل تبدیل شد. علما در منابر و جلسات موعظه از کارهای حکومت و حکومتیان پرده برداشته و مردم را آگاه کردند و اولین شورشها به رهبری علما بر علیه حکومت قاجار با استبداد حکومت سرکوب شد تا اینکه بزرگترین رویارویی حکومت و ملت در جنبش تنباکو به وقوع پیوست و حکومت تسلیم مردم شد. بعد از این جنبش، مردم به رهبری علما و روشنفکری روشنفکران آگاه شدند و با دیدن ظلم و ستم روز افزون شاه و اطرافیانش و نیز تسلط هر چیز بیشتر بیگانگان به مقابله با حکومت به پا خاستند و مشروعیت حکومت را زیر سوال بردند و خواستار مشروطیت شدند. مظفرالدین شاه با امضای فرمان مشروطیت، اندک مشروعیت حکومت را حفظ کرد اما محمد علی شاه با مخالفت با مشروطیت و نپذیرفتن محدودیت وظایف خود، سرانجام با فتح تهران توسط مشروطه خواهان از سلطنت خلع شد و پسرش احمدشاه به پادشاهی برگزیده شد. اما با انزوای علما و به حکومت رسیدن مشروطه خواهان غربگرا، مشروعیت مشروطه نیز از بین رفت.