نام پژوهشگر: زهرا راشدنیا
زهرا راشدنیا احمد صالحی کاخکی
در دوره ایلخانی، با ورود ایرانیان به دستگاه حکومتی، حمایت از هنر و هنرمندان رونق گرفت و هنرهای مختلف از جمله؛ گچ بری به رشد و شکوفایی چشمگیری دست یافت. در این دوره، شاهد محراب ها و کتیبه های گچ بری زیبا و پرکاری هستیم که از سوی حاکمان و والیان؛ جهت مساجد، امام زاده ها و مقابر بزرگان سفارش داده می شدند و توسط هنرمندان بنامی از خاندان های مختلف، ساخته می شدند. هنرمندان کرمانی، به نظر می رسد که با حمایت یکی از خاندان های متنفذ عصر خودشان ظهور کرده و در خلق آثار گچ بری ارزشمندی نظیر محراب (و حتی کارهای چوبی همچون منبر) در قرن هشتم هـ . ق ، نقش عمده ای ایفا کردند و به یکی از سرآمدترین خاندان های هنرمند در این زمینه، تبدیل شدند. در این پژوهش بر آن شدیم تا، به معرفی آثار گچ بری رقم دار و یا منسوب به این هنرمندان و مطالعه و طبقه بندی ویژگی های بصری گچ بری ها (محراب ها و کتیبه های گچی) و در نهایت تشخیص بعضی وجوه اشتراک و افتراق آثار آن ها، با برخی از هنرمندان هم عصرشان، بپردازیم. لذا هدف پژوهش حاضر در گام نخست شناسایی هنرمندان کرمانی گچ بر و پراکندگی آثار شاخص آن ها در قرن هشتم هـ . ق و سپس مطالعه، ویژگی های بصری آثار آن ها و مطالعه تطبیقی با برخی از هنرمندان هم عصرشان، جهت دست یابی به ویژگی های تزیینی خاص آن ها است. روش یافته اندوزی مطالعات کتابخانه ای و سپس مطالعات میدانی و برداشت آثار بوده است. رویکرد پژوهش؛ تاریخی- تطبیقی است .با مطالعات صورت گرفته، مشخص شد که آثار هنرمندان کرمانی تعدادی ویژگی های ساختاری و تزیینی خاص دارند که از آن جمله: مزین شدن لچکی های تمامی محراب ها و برخی لوح های گچی آن ها ، با فرمی گرد، مماس بودن این فرم گرد با دیواره محیطی لچکی، استفاده از گل های ختایی که دارای تزییناتی مشترک هستند، قرار دادن جایگاهی ثابت برای ثبت کتیبه های حاوی نام هنرمند سازنده و تاریخ ساخت محراب و ... هستند که آن ها را از سایر هنرمندان هم عصرشان متمایز می کند.