این مطالعه با هدف باززایی مریستم 7 رقم گیلاس (پیش رس مشهد، زرد، حاج یوسفی، تکدانه، سیاه مشهد، دوم رس و بینگ) در سه آزمایش مستقل در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی طی سال های 92-94 اجرا گردید. در آزمایش اول، اثرات نوع محیط کشت (wpm، ms و ql)، غلظت های مختلف بنزیل آدنین(0، 5/0 و 1 میلی گرم بر لیتر)، کاربرد آنتی اکسیدان (150 میلی گرم بر لیتر اسید آسوربیک و 100 میلی گرم بر لیتر اسید سیتریک) و اندازه ریزنمونه (2/0-4/0 و 5/0-7/0 میلی متر) بر درصد بقا، قهوه ای شدن و آلودگی مریستم ها مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش دوم با هدف بررسی اثرات نوع محیط کشت (wpm، ms و ql) و غلظت های مختلف بنزیل آدنین (0، 1 و 2 میلی گرم بر لیتر) بر کیفیت گیاهچه، تعداد برگ، تعداد و طول شاخه و آزمایش سوم با هدف بررسی اثرات پایه (gisela 5، mm60 و phl) و نوع پیوند بر درصد گیرایی پیوند انجام گرفت. این مطالعه با استفاده از آزمایشات فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار و هر تکرار شامل سه ریزنمونه اجرا شد. نتایج آزمایش اول نشان دادکه محیط های کشت wpm و ms در همه ارقام به ترتیب سبب افزایش درصد بقا و افزایش درصد قهوه ای شدن گردیدند. هم چنین ارقام در پاسخ به غلظت های مختلف بنزیل آدنین پاسخ متفاوتی داشتند به طوری که بیشترین درصد بقا در ارقام پیش رس مشهد و بینگ در غلظت 1 میلی گرم بر لیتر و در رقم حاج یوسفی در غلظت 5/0 میلی گرم بر لیتر ایجاد شد. با افزایش اندازه ریزنمونه و کاربرد آنتی اکسیدان در همه ارقام درصد بقا نیز افزایش یافت. نتایج آزمایش دوم نشان داد که بیشترین تعداد برگ و تعداد شاخه در محیط کشت wpm و کمترین تعداد در محیط کشت ql ایجاد شد. ارقام در پاسخ به غلظت های مختلف بنزیل آمینو پورین برای تعداد برگ، تعداد شاخه و کیفیت یکسان نبودند به طوری که ارقام بینگ و پیش رس مشهد به ترتیب بیشترین تعداد شاخه و تعداد برگ را در غلظت 2 میلی گرم بر لیتر بنزیل آمینوپورین با بالاترین کیفیت ایجاد نمودند و دیگر ارقام به ویژه رقم حاج یوسفی در غلظت 1 میلی گرم بر لیتر تعداد برگ، شاخه بیشتر و با کیفیت بالاتری را ایجاد نمودند. ارقام از حیث طول شاخه نیز تفاوت معنی داری با یکدیگر داشتند به طوری که رقم حاج یوسفی در محیط کشت ms در غلظت 1 میلی گرم بر لیتر بیشترین طول شاخه را ایجاد نمود. نتایج آزمایش سوم (ریزپیوندی) نشان داد که رقم، پایه و نوع پیوند اثرات معنی داری بر درصد گیرایی پیوند داشتند به گونه ای که ارقام تکدانه و دوم رس روی پایه mm60 بالاترین میزان گیرایی را نشان دادند. هم چنین پیوند اسکنه نسبت به پیوند قاشی گیرایی بیشتری را ایجاد نمود.