فرایند افزایش و کاهش معنایی از جمله ابزارهای مناسب برای توجیه و تبیین بسیاری از پدیده های معنایی از چگونگی شکل گیری معنی برخی ساخت ها و نحوه ی درک آنها از سوی شنونده است . هدف از این پژوهش بررسی عملکرد این دو فرایند در جملات درسهای دو کتاب فارسی پایه ی هفتم و هشتم متوسطه اول سال 1393 می باشد . در این پژوهش چگونگی عملکرد این دو فرایند و کارآیی آن در صدوهفتاد نمونه از جملات دو کتاب مذکور مورد بررسی قرار گرفته است. . در این پژوهش از روش توصیفی – تحلیلی استفاده شده وسپس با استفاده از نرم افزار excel دامنه ی فراوانی دو فرایند افزایش و کاهش معنایی مورد بررسی قرار گرفته است. آنچه از نتایج این پژوهش بعمل آمده حاکی از کارآمد بودن فرایندهای افزایش وکاهش معنایی در توجیه و تبیین چگونگی شکل گیری معنی درجملات این دو کتاب می باشد . براساس نتایج بدست آمده عملکرد این دو فرایند محدود به مقوله ی واژگانی خاصی نبوده و بر اثر همنشینی یک واژه با واژه یا واژگان دیگر بر روی محور همنشینی حادث می گردد و واژگان محذوف در همنشینی با واژه های غیر حذوف دچار کاهش معنایی و حذف شده اند و معنی آنها از طریق افزایش معنایی به واژه های غیر محذوف جمله انتقال یافته است . این فرایند به عنوان یکی از شاخص ترین موارد حذف واژگان در جملات دو کتاب مورد نظر مطرح می باشد .