بررسی تحوّل سجع از خواجه عبدالله انصاری تا سعدی موضوع پژوهش، این پایان نامه است. نگارنده در پی آن بوده است تا تحوّل سجع را در بیش از یک ونیم قرن در 26 کتاب و 15رساله -مهمترین آثار مسجّع- با توالی تاریخی نشان دهد. و از آن میان آثار برگزیده و صاحب سبک را با دلایلی متقن مشخّص کند تا بهترین، عالی ترین و موزون ترین نثرها عیان شود. روش این پژوهش نمونه گیری از صفحات آغازین، میان و انتهای هر اثر است که حدّاقل 30 صفحه از هر اثر بررسی سجعی شده است. نمونه?های شمارش شده بر روی نمودارهای واحد بر اساس تعداد و درصد انواع، جایگاه و قراین سجعی مشخّص، و سایر اختصاصات تسجیع از قبیل ردیف و کوتاهی بلندی قراین و نسبت نثرمسجّع هر اثر با نثر مرسل یا مصنوعش همراه با نیم نگاهی محتوایی بررسی شده است. یافته های این پژوهش تحوّل سجع را در توالی قرون به شیوه آماری و اختصاصات سجعی هر اثر مشخّص می کند. آثار طراز اوّل را نشان می دهد. و نیز نوعی سجع که تا بحال شناخته نشده و بسامد بالایی هم دارد، نشان داده شده است. این پژوهش در روش نگرش و شیوه ی کار در عرصه سجع متفاوت ظاهر شده و نو و بدیع است.