در این تحقیق سعی شده است با استفاده از نظریه نقش گرای هلیدی در بخش انسجام ملاکی علمی برای بررسی پدیده انسجام در متن کتاب های درسی فارسی مقطع راهنمایی تحصیلی به دست داده شود. با توجه به اهمیت انسجام در تشکیل متن و همچنین اهمیت «متن» در آموزش و پرورش، عوامل انسجام در کتاب های فارسی مقطع راهنمایی تحصیلی بررسی می شود. اگر نشانه های انسجام در متنی کم باشد و یا بیش از اندازه طبیعی باشد، خواننده در درک آن دچار مشکل خواهد شد.با توجه به اینکه دانش آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی با متون مختلفی سروکار دارند و با توجه به اهمیت درک این متون توسط دانش آموزان، بررسی پدیده انسجام در متن کتاب های درسی دانش آموزان یک ضرورت خواهد بود چراکه با تعیین بسامد و توزیع این عوامل در متن کتاب های درسی دانش آموزان در سال های مختلف تحصیلی، می توان به کمیتی دست یافت و بر اساس آن به رفع مشکل یا بهبود کتاب های درسی اقدام کرد. انسجام مفهومی است که به اتصال و پیوستگی بین جملات یک متن اشاره دارد و بافتار باعث این اتصال و پیوستگی می شود. هلیدی عواملی را در خلق بافتار برمی شمرد: انسجام دستوری(ارجاع، حذف، جانشینی، ربط) و انسجام واژگانی(تکرار و باهم آیی). عامل ارجاع از طریق ضمیر در متن طی دو فرآیند جانشینی و همنشینی به جای مرجع خود می نشیند و باعث انسجام متن می شود. عامل حذف از طریق رجوع عامل حذف شده به عامل موجود در متن شکل می گیرد. عامل ربط با ربط دادن دو جمله به هم باعث انسجام متن می شود. عامل انسجام واژگانی نیز از طریق مولف? معنایی مشترک در واژه هایی که در یک حوزه قرار دارند عمل می کند. در این تحقیق با توجه به یافته های نظری و با طراحی جداولی به بررسی عوامل انسجام در متن کتاب های درسی فارسی مقطع راهنمایی تحصیلی پرداخته و نتایج بدست آمده با عوامل انسجام در کتاب های داستانی در همان مقطع سنی مقایسه شده است. در انتها توزیع و بسامد وقوع هریک از عوامل انسجام بدست آمده و مقایسه شده است. نتیجه اینکه هم در متن کتاب های درسی هر سه مقطع راهنمایی و هم در متن های داستانی انسجام واژگانی، سپس دستوری و در انتها عامل ربط بیشترین بسامد وقوع را داشته است. اما توزیع این عوامل متفاوت بوده است؛ به این ترتیب که در سه مقطع راهنمایی ابتدا باهم آیی سپس تکرار عین واوه بیشترین بسامد وقوع را داشته است و سایر عوامل انسجام به طور نسبی پراکنده شده اند. ولی در متن های داستانی عامل باهم آیی سپس ارجاع شخصی بیشترین بسامد وقوع را داشته است و سایر عوامل نیز به طور نسبی پراکنده شده اند.